مشخصات آرنیکا

آرنیکا گیاهی از تیره کاسنی‌ها، با دوام، معطر، دو ساله و علفی با ساقه‌ای بلند و کرک‌دار است که ارتفاع آن به ۲۰ تا ۶۰ سانتی‌متر می‌رسد و ساقه گیاه در انتها به یک گل ختم می‌شود. همیشه بهار کوهی دارای ریشه زیرزمینی (ریزوم) خزنده است و برگ‌های آن بیضی شکل، کرک‌دار و به رنگ سبز روشن هستند و در نزدیک زمین قرار می‌گیرند. گل‌های آرنیکا به رنگ زرد و تقریبا شبیه به گل آفتابگردن ولی کوچک‌تر با قطر ۳ تا ۵ سانتی‌متر است و از خرداد تا شهریور روی گیاه ظاهر می‌شوند. آرنیکا در چمنزارها، مراتع و نقاط کوهستانی به طور خودرو می‌روید و بومی رشته کوه‌های مرکزی اروپا است. آرنیکا در لغت به معنی دختر آریایی نیک پندار، آریایی نیک خو، نیکو رفتار و نیکو کردار است.

اندام دارویی

قسمت مورد استفاده اين گياه سرشاخه‌های گلدار (كاپيتول) است ولی در برخی كتب دارويی برگ و ريزوم آرنيكا نيز مورد استفاده قرار می‌گیرد. اندام دارویی گیاه را در هنگام گلدهی جمع‌آوری و خیلی سریع در دمای کمتر از ۳۵ درجه سانتیگراد خشک می‌کنند تا ترکیبات موجود در آن از بین نرود.

خواص آرنیکا (طبیعت و خواص درمانی)

طبیعت گیاه آرنیکا سرد و خشک است.  گیاه آرنیکا حاوی دو ترکیب شیمیایی هلنالین و دی هیدروهلنانین است که اثرات دارویی ویژه‌ای را به این گیاه داده‌ است و به نظر می‌رسد خاصیت ضد باکتری، ضد التهاب و ترمیم کنندگی زخم این گیاه به علت وجود این دو ماده شیمیایی است. همچنین ترپن‌ها، اسانس، فلاونوئیدها، اسیدهای فنلی، تانن، مشتقات تیمول و پلی‌ساکاریدها نیز از دیگر ترکیبات شیمیایی موجود در این گیاه است. از این گیاه به طور وسیع در داروسازی، هومیوپاتی و تولید لوازم آرایشی و بهداشتی استفاده می‌شود. بيشترين كاربرد امروزي آرنيكا به صورت مصرف موضعی آن است. مهم‌ترین خواص درمانی آنیکا به شرح زیر است:

1) کمک به درمان انواع زخم و اگزما

یکی از مهم‌ترین خواص گیاه دارویی آرنیکا، کمک به درمان مشکلات پوستی مختلف مانند درمان انواع زخم، رفع کبودی، درمان جوش و آکنه، اگزما، بهبود التهاب و حساسیت‌ پوست است. این گیاه دارای خواص ضدعفونی کنندگی است و به بهبود سریع‌تر زخم‌ها کمک می‌کند. با این وجود متخصصان توصیه می‌کنند به خاطر ترکیبات آلکالوییدی که در این گیاه وجود دارد، بهتر است از آن فقط به صورت استعمال خارجی استفاده شود. بنابراین از مصرف این گیاه بر روی زخم‌های باز خودداری کنید، زیرا ممکن است بیش از مقدار مجاز، جذب خون شود.

2) تسکین دردهای مفصلی

فرآورده‌‌های گیاه آرنیکا در تسکین درد آرتروز، کاهش دردهای ماهیچه‌‌ای و روماتیسم، کاهش التهاب استخوان و مفاصل و بهبود سایر بیماری‌های التهابی که با افزایش سن رخ می‌دهد، تاثیر زیادی دارند. امروزه طیف وسیعی از سالمندان در کشورهای مختلف از محصولات دارویی این گیاه استفاده می‌کنند. همچنین آرنیکا برای درمان کشیدگی ربات‌های مفصلی، پیچیدگی مفاصل (رگ به رگ شدن) و رفع گرفتگی عضلات نیز مفید است. نتایج یک مطالعه در سال ۲۰۰۷ که در روماتولوژی بین المللی منتشر شد، نشان می‌دهد استفاده موضعی از محصولات دارویی حاوی گیاه آرنیکا همانند یک ضد التهاب غیر استروئیدی مانند ایبوپروفن، در درمان آرتروز دست و استئوآرتریت زانو موثر است و آن را به عنوان یک درمان بی‌خطر، قابل تحمل و موثر معرفی می‌کند.

3) درمان التهاب ناشی از ورزش و یا آسیب‌های وزشی

استفاده از ژل‌های حاوی عصاره گیاه آرنیکا به کاهش التهاب ناشی از ورزش و آسیب‌های ورزشی کمک می‌کند. ترکیبات ضد التهاب موجود در این گیاه به سرعت باعث کاهش درد و کم شدن التهاب در اطراف محل آسیب دیده می‌شوند. از خونریزی داخلی و در نتیجه کبود شدن نیز پیشگیری می‌کنند.

4) کمک به درمان میگرن

آرنیکا حاوی ترکیبات ضد التهاب و سزکوییترپن لاکتون است که ایمنی را بهبود می‌دهد. همچنین با خاصیت ضد درد و ضد التهابی که دارد، برای درمان میگرن مفید است. علاوه بر این استفاده از روغن آرنیکا و مالیدن آن به گردن در کاهش سرعت میگرن و تسکین سردرد ناشی از آن بسیار موثر است.

5) تقویت موها و درمان شوره سر

در صنایع بهداشتی و آرایشی از عصاره گیاه آرنیکا برای درمان شوره سر در شامپوها استفاده می‌شود. همچنین این گیاه به عنوان یک تقویت کننده مو عمل و از ریزش موها پیشگیری می‌کند.

6) کاربرد آرنیکا در هومیوپاتی

گیاه آرنیکا در هومیوپاتی کاربرد زیادی دارد و جالب است بدانید گیاه آرنیکا و دارویی که به روش داروسازی طب هومیوپاتی از این گیاه تولید می‌شود، مهم‌ترین داروی اورژانس در این طب است. این دارو در تصادفات رانندگی و ضربه به جمجمه و خونریزی‌های مغزی ناشی از تصادف، اولین و بهترین گزینه دارویی طب هومیوپاتی است و به برطرف کردن لخته و درمان خونریزی‌های داخل مغز کمک می‌کند، همچنین این دارو تقریبا در تمامی سکته‌های مغزی، توسط پزشکان هومیوپات تجویز می‌شود.

روغن آرنیکا

روغن آرنیکا دارای خواص بسیاری است اما باید توجه نمود که این روغن فقط باید به صورت وضعی مصرف شود و مصرف خوراکی ندارد.

عصاره آرنیکا

عصاره آرنیکا دارای خواص بسیاری برای درمان شوره سر، التهاب بدن، دردهای عضلانی و مفصلی و بیماری های پوستی است.

عوارض جانبی

1. مصرف خوراکی و بیش از اندازه گیاه آرنیکا موجب مشکلات گوارشی و صدمه به دستگاه گوارش می‌شود و با عوارضی مانند دل درد، اسهال و خونریزی داخلی همراه است.
2. افزایش ضربان قلب، کوتاه شدن نفس‌ها و افزایش ناگهانی فشار خون از عوارض جانبی مصرف این گیاه بدون نظر متخصص است.
3. گیاه آرنیکا ممکن است در بروز واکنش‌های آلرژیک در افراد حساس به خانواده میناسانان/ مرکبان دخیل باشد.
4. با وجود خواص فراوان آرنیکا برای بهبود زخم‌ها، ضروری است برای درمان زخم‌های باز از آن استفاده نشود زیرا ممکن است ترکیبات آن، بیش از مقدار مجاز، جذب خون شود.
5. همانند بسیاری از گیاهان دارویی، استفاده از گیاه آرنیکا نیز در دوران بارداری ممنوع است زیرا احتمال سقط جنین را افزایش می‌دهد.
6. آرنیکا یا همیشه بهار کوهی، می‌تواند باعث افزایش خونریزی‌ها در هنگام عمل جراحی و یا بعد از آن شود. لذا حداقل دو هفته قبل از هر گونه عمل جراحی، نباید از این گیاه استفاده کرد.
7. آرنیکا با داروهای ضد لخته کننده خون مانند آسپرین، کلوپیدوگرل، دیکلوفناک، ایبوپروفن، ناپروکسن، دالتپارین، انوگزاپارین، هپارین و وارفارین تداخل دارویی دارد.
8. توجه داشته باشید سازمان FDA (سازمان غذا و داروی آمریکا) این گیاه را جزو گیاهان ناایمن طبقه‌بندی کرده است و برای مصرف این گیاه باید اطمینان حاصل کنید که از داروهای تایید شده و رقیق شده استفاده می‌شود.

مراجع:

دائره المعارف گیاهان دارویی

فارماکوپه گیاهی ایران

https://www.webmd.com/vitamins/ai/ingredientmono-721/arnica

https://www.healthline.com/nutrition/arnica-homeopathic#health-claims