شیرخشک یا فرمولا یک جایگزین مناسب برای نوزادانی است که به هر دلیلی شیر مادر نمی خورند. انتخاب نوع شیرخشک بر اساس نیاز نوزاد اهمیت فراوانی دارد. در انتخاب شیرخشک برای نوزاد فاکتور های متعددی دخیل هستند. شناخت ویژگی های انواع شیرخشک و آشنایی با نیاز های تغذیه ای شیرخوار در سنین مختلف در انتخاب شیرخشک مناسب، کمک کننده خواهد بود. در این مقاله از داروخانه آنلاین نسخه اول، با ویژگی ها و خصوصیات انواع شیرخشک آشنا می شوید. در ادامه مواد سازنده و توضیحات بیشتری در رابطه با شیرخشک های رایج و موجود در بازار ایران را بررسی خواهیم کرد.

انتخاب شیرخشک بر اساس نیاز نوزاد

شیرخشک های موجود در بازار برای سنین مختلف به صورت تخصصی طراحی می شوند. فرمولا نوزاد معمولا از بدو تولد تا 6 ماهگی با فرمولا نوزاد بزرگتر یا شیرخوار متفاوت است. به طور معمول شیرخشک هایی که مناسب مصرف از بدو تولد هستند، کالری متعادل تری دارند. معده نوزاد در بدو تولد، قدرت هضم کاملی ندارد. آنزیم های هضمی با گذشت زمان تکامل می یابند. به طوری که قدرت معده نوزاد 6 ماهه با بزرگسال برابر است. علاوه بر قدت هضم لازم است به ظرفیت و حجم معده نوزاد، در مراحل تهیه شیرخشک توجه شود.

شیرخشک برای نوزاد 6 ماهه و بالاتر نیز ممکن است به صورت 6 ماه تا 1 سال و 1-2 سال طبقه بندی شود. این دو نوع شیرخشک از لحاظ میزان کالری و منبع تامین انرژی تفاوتی با یکدیگر ندارند. تفاوت محتویات ممکن است ناشی از مقدار ریز مغذی ها به ویژه مواد معدنی باشد؛ چراکه نیاز نوزاد به املاح و مواد معدنی با گذشت زمان افزایش می یابد. یکی دیگر از اجزاء متغیر شیرخشک نوزاد، اسید های چرب ضروری است. شیرخشک با توجه به سن نوزاد حاوی مقادیر متفاوتی از اسید های چرب امگا3 و امگا6 می باشد.

فرمولا مناسب برای نوزادان نارس با نوزاد کامل تفاوت چشمگیری دارد. مواد مغذی موجود در این شیرخشک ها نسبتا هیدرولیز و تجزیه شدند. به دلیل حساسیت بالای نوزاد نارس و نیاز بیشتر آن ها به مواد مغذی، انتخاب شیرخشک مناسب در بهبود و بقاء این نوزادان اهمیت بسیاری دارد. فرمولا نوزاد نارس برای مصرف کودکان با وزن تولید کمتر از 2500 گرم تهیه می شود. این شیرخشک با انواع مواد مغذی مورد نیاز نوزاد نارس در مقادیر مشخص و دقیق غنی سازی می گردد.

شیرخشک ویژه

این نوع شیرخشک ها برای شیرخواران با شرایط خاص جسمی مناسب هستند. ابتلا به بیماری، حساسیت و آلرژی های غذایی، اختلال در رشد، نفخ، رفلاکس و سایر مشکلات گوارشی، از جمله این شرایط به شمار می روند.

شیرخشک بدون لاکتوز

عدم تحمل به لاکتوز یکی از بیماری گوارشی در نوزادان است. فقدان آنزیم گوارشی لازم برای تجزیه لاکتوز شیر، منجر به عدم تحمل به لاکتوز می شود. این اختلال توانایی نوزاد برای تحمل شیر مادر و انواع شیرخشک های معمول را از بین می برد. در شیرخشک های بدون لاکتوز منبع تامین کربوهیدرات ممکن است از نشاسته هیدرولیز شده، گلوکز یا سایر مونوساکارید ها باشد. مصرف این نوع شیرخشک باعث جلوگیری از اختلالات گوارشی ناشی از عدم تحمل به لاکتوز از قبیل، اسهال، نفخ، کرامپ شکمی و … می شود.

شیرخشک آنتی رفلاکس

رفلاکس معدی یکی از بیماری های رایج در نوزادان است. این بیماری منجر به بی قراری، نا آرامی و استفراغ پس از مصرف شیر در نوزاد می شود. ترکیبات موجود در شیرخشک آنتی رفلاکس هیدرولیز شدند. مصرف این نوع شیرخشک، بار تحمیل شونده به معده را کاهش می دهد. بهبود روند هضم منجر به کاهش رفلاکس و علائم ناشی از آن می شود. فرمولا آنتی رفلاکس جهت مصرف موقتی و تا زمان درمان رفلاکس کاربرد دارد.

شیرخشک ضد حساسیت

شیرخشک هایپوآلرژنیک یا ضد حساسیت، برای نوزادان مبتلا به آلرژی های غذایی تهیه می گردند. این آلرژی ها در بیشتر موراد ناشی از عدم توانایی هضم و جذب پروتئین های می باشند. عدم تحمل به پروتئین شیر گاو، یکی از آلرژی های رایج می باشد. یک گزینه برای شیرخواران مبتلا به آلرژی، شیرخشک حاوی پروتئین سویا می باشد. این نوع شیرخشک پروتئین را به میزان کافی برای نوزاد فراهم می کند. میزان رشد در نوزادان مصرف کننده فرمولای معمولی و فرمولا بر پایه پروتئین سویا، تقریبا مشابه است.

در صورتی که نوزاد قادر به تحمل فرمولا سویا نباشد، شیزخشک حاوی پروتئین هیدرولیز شده توصیه می شود. این نوع فرمولا، در بازار ایران رواج چندانی ندارد، اما در موارد و شرایط ویژه ممکن است، مصرف آن ضرورت یابد.

شیرخشک فاقد گلوتن

بیماری سلیاک نوعی اختلال ژنتیکی است که منجر به عدم تحمل به پپتید گلوتن در بدن می شود. این بیماری از بدو تولد با علائمی مانند، اسهال، نفخ شدید، دل درد های مکرر و در موارد شدید خون ریزی مدفوعی بروز می یابد. محدودیت دریافت گلوتن در نوزادان مبتلا به سلیاک اهمیت فراوانی دارد. چراکه مصرف گلوتن در این بیماران منجر به تخریب دیواره روده و خون ریزی های مخاطی می گردد. شیرخشک های گلوتن فری (gluten free)، نوع ویژه از شیرخشک ها هستند که برای این بیماران به صورت تخصصی طراحی شدند. نوزادان مبتلا به سلیاک لازم است تا پایان عمر رژیم غذایی محدود از گلوتن مصرف کنند.

شیرخشک برای اختلالات دفع

بروز اسهال و یبوست در نوزادانی که شیر مادر مصرف می کنند رایج است. جلوگیری از این اختلالات اهمیت فراوانی دارد، چراکه اسهال و یبوست منجر به اختلالات متعدد در روده نوزاد و بروز مسمویت و سوء جذب می شود. شیرخشک های حاوی پروبیوتیک، در درمان اختلالات دفع بسیار موثر هستند. این نوع شیرخشک ها با تنظیم فلور نرمال محیط روده، منجر به بهبود روند دفع در نوزادان می شوند.

معرفی شیر خشک های موجود در بازار ایران

شیر خشک های نان

این نوع از شیرخشک، رایج ترین شیرخشک موجود در بازار ایران است. شیرخشک های نان بر اساس رنج سنی 6-24 ماه، تفکیک می شوند. این شیرخشک نان تمامی مواد مغذی مورد نیاز را برای شیرخواران نرمال فراهم می کند. مصرف شیرخشک نان، نوزاد را از مصرف بسیاری از مکمل های غذایی بی نیاز می سازد.

شیر خشک های آپتامیل

این برند از شیرخشک برای انواعی از نوزادان و شیرخواران طراحی می شود. شیرخشک آپتامیل، حاوی ترکیبات پروبیوتیک است. این نوع شیرخشک در بهبود علائم گوارشی اهمیت فراوانی دارد. شیرخشک های آنتی رفلاکس، شیرخشک فاقد لاکتوز و شیرخشک بر پایه سویا، از جمله سایر محصولات آپتامیل هستند. شیرخشک آپتامیل مخصوص نوزاد زودرس، حاوی نسبت بالای پروتئین وی به کازئین است که منجر به پیشرفت رشد می شود. منبع تامین اسید چرب در این شیرخشک، اسید های چرب متوسط زنجیر با قابلیت هضم و جذب آسان است. یکی دیگر از محصولات ویژه آپتامیل، آپتامیل ADC است. این فرمولا، حاوی پروتئین هیدرولیز شده است که مناسب مصرف نوزادان مبتلا به عدم تحمل پروتئین می باشد.

شیر خشک های سیملاک

این برند از شیرخشک برای نوزادان 6 ماه تا 3 سال، محصولات متعددی تولید کرده است. به دلیل وجود محتوای بالای اسید های چرب امگا3 و امگا6 در ترکیب شیرخشک سیملاک، در تقویت رشد اعصاب نقش مهمی دارد؛ بنابراین مصرف این نوع شیرخشک در بهبود رشد مغزی و تقویت بینایی کودکان موثر می باشد.

شیر خشک ببلاک

برند ببلاک بسیاری از شیرخشک های تخصصی و ویژه شرایط خاص را تولید می کند. شیرخشک مناسب جهت مصرف نوزادان نارس تحت عنوان ببلاک پره مچور، یکی از محبوب ترین شیرخشک های موجود در ایران به شمار می رود. ببلاک هم چنین محصولات مناسب شامل شیرخشک ضد حساسیت، شیر خشک بر پایه پروتئین سویا و شیر خشک لاکتوز فری برای مصرف نوزادان مبتلا به اختلالات گوارشی و آلرژی های غذایی تولید کرده است. ببلاک کامفورت یکی دیگر از محصولات این برند است که در پیشگیری از اختلالات هضم و دفع در میان نوزادان کاربرد دارد.

شیر خشک ایزومیل

شیرخشک ایزومیل نیز، یک شیرخشک تخصص یافته برای نوزادان مبتلا به حساسیت های غذایی شدید است. این شیرخشک فاقد لاکتوز می باشد. محتوای پروتئین شیرخشک ایزومیل عمدتا سویا است. از میان برند های شیرخشک موجود در بازار ایران، شیرخشک ایزومیل کمترین علائم گوارشی را برای نوزادان مبتلا به آلرژی به دنبال دارد. فرمولا های هایپوآلرژنیک معمولا طعم چندان مطلوبی ندارند و ممکن است توسط نوزاد پذیرفته نشوند. شیرخشک ایزومیل طعم نسبتا مناسبی دارد و توسط بسیاری از نوزادان به آسانی پذیرفته و تحمل می شود.

شیرخشک ها تنوع بسیاری دارند. برخی در فرم پودی و برخی مایع می باشند. انتخاب شیرخشک باید به گونه ای باشد که در عین تامین مواد مغذی مورد نیاز برای نوزاد، کمترین عوارض گوارشی را در نوزاد ایجاد کند. بهترین شیرخشک برای نوزاد شیرخشکی است که با میل توسط او پذیرفته شود و پس از مصرف با بالاترین کارایی تحمل گردد.

توجه کنید که هنوز هم باور تمامی مراجع علمی این است که شیر مادر مناسب ترین، ایمن ترین و کامل ترین تغذیه برای نوزاد به شمار می رود. انتخاب شیرخشک، تنها به عنوان غذای مکمل برای نوزاد کاربرد دارد و در موارد استثنا، شیرخشک به عنوان منبع تغذیه انحصاری شیرخوار انتخاب می شود.