راه‌های درمان و ترک اعتیاد با داروی گیاهی

اعتیاد به مواد مخدر، یک بیماری مزمن است که بازگشت دوباره آن، مهم‌ترین چالش در درمان این بیماری محسوب می‌شود. مصرف دارو‌های مخدر با تاثیر بر ساختار عصبی، باعث تغییرات ماندگار در مغز می‌شود. از همین رو حتی تا سال‌ها پس از ترک نیز، فرد معتاد، آسیب‌پذیر باقی می‌ماند. علائم روانی ترک شامل اضطراب، افسردگی، بی‌خوابی و تحریک‌پذیری می‌شود. عوارض جسمانی نیز نظیر درد مفاصل، درد عضلات و اختلالات گوارشی مواردی هستند که فرد معتاد را به شدت آزار می‌دهند. لذا با توجه به اهمیت این بیماری و معضلات متعدد آن، در این مقاله ابتدا به بررسی علل، علائم و روش‌های درمان اعتیاد پرداخته‌ایم. در ادامه راه‌های درمان و ترک اعتیاد با داروی گیاهی را شرح و بهترین فرآورده‌های طبیعی موجود را معرفی خواهیم کرد.

ترک اعتیاد

اعتیاد چیست و چه انواعی دارد

اعتیاد به نوعی از رفتارهای وسواس گونه گفته می‌شود که فرد قادر نیست آن را با نیرو و اراده خود متوقف کند و در رابطه با انجام و تکرار این رفتار، احساس اجبار می‌کند. امروزه اعتیاد به دو دسته کلی اعتیاد به مواد مخدر و اعتیاد رفتاری تقسیم می‌شود:

اعتیاد به مواد مخدر

این نوع اعتیاد بر اساس اثرگذاری و موادی که مصرف می‌شود، تقسیم‌بندی می‌گردد. اعتیاد مواد مخدر افیونی، ماری جوانا و حشیش، سیگار و نیکوتین، مواد تحریک کننده سیستم عصبی یا مواد آرام کننده سیستم عصبی، مواد توهم‌زا، استنشاقی و الکل از انواع آن هستند. گفتنی است یکی از اصلی‌ترین راهکارهای درمان اعتیاد به انواع مواد مخدر، ترک اعتیاد با داروی گیاهی است.

اعتیاد رفتاری

چرخه این نوع اعتیاد، مشابه اعتیاد به مواد است با این تفاوت که در آن ماده مخدر مصرف نمی‌شود. اعتیاد به غذا، کافئین و قهوه، اعتیاد به کار، قمار، اینترنت، اعتیاد جنسی و عصبانیت به عنوان یک استراتژی مقابله از انواع اعتیاد رفتاری است.

علت اعتیاد چیست و افراد چرا معتاد می‌شوند

هر نوع اعتیادی در ابتدا با یک احساس لذت و سرخوشی همراه است، از این رو باعث می‌شود افراد برای تجربه دوباره آن احساس سرخوشی شدید به تکرار آن بپردازند. به گونه‌ای که بعد از مدتی، ترک برایشان دشوار خواهد بود. نحوه فعالیت مغز، محیط اطراف و ژنتیک از اصلی‌ترین علل اعتیاد است.

1) نحوه فعالیت مغز و احساس لذت

بعضی از افراد ممکن است یک ماده خاص را مصرف یا رفتاری را امتحان کنند و با وجود احساس لذتی که تجربه می‌کنند، دیگر هرگز به آن نزدیک نشده و آن را مجددا تکرار نکنند. در حالی که برخی دیگر به سرعت معتاد می‌شوند. این موضوع تا حدی به عملکرد نادرست لوب‌های پیشانی مغز مربوط است. لوب پیشانی به فرد اجازه می‌دهد احساس پاداش یا رضایت را به تأخیر بیندازد.

2) محیط و قرار گرفتن در معرض مواد مخدر

کارشناسان معتقدند قرار گرفتن مکرر و زود هنگام در معرض مواد مخدر و محیطی که رفتارهای اعتیادگونه در آن جریان دارد، در بروز اعتیاد نقش بسزایی دارد. همچنین نداشتن حمایت عاطفی و اجتماعی کافی و صدمات روحی هم می‌تواند از دیگر علل اعتیاد محسوب شود. این عوامل محیطی توانایی کنار آمدن فرد را مختل کرده و منجر به ظهور رفتارهای اعتیادی می‌شود.

3) ژنتیک

در بیماری اعتیاد نیز ژنتیک می‌تواند احتمال آن را تا پنجاه درصد افزایش دهد، هر چند باید تاکید کنیم وجود یک فرد معتاد در خانواده‌ها، لزوماً به این معنا نیست که بقیه افراد نیز به اعتیاد مبتلا خواهند شد.

روش‌های ترک اعتیاد

عوارض و مراحل اعتیاد به مواد مخدر چیست

اعتیاد ناگهانی و یک دفعه‌ای اتفاق نمی‌افتد بلکه فرایندی مرحله‌ای است و متخصصان برای آن 4 مرحله را در نظر گرفته‌اند. زیرا واکنش‌های مغز و بدن در مراحل اولیه اعتیاد با واکنش‌ها در مراحل بعدی متفاوت است. مراحل اعتیاد به مواد مخدر عبارتند از:

1. امتحان کردن: در این مرحله فرد از سر کنجکاوی یا به صورت تفننی مصرف می‌کند و یا درگیر آن می‌شود.
2. مصرف مرتب:‌ در این مرحله فرد وارد مکان‌ها و موقعیت‌های اجتماعی می‌شود که در آن مواد مصرف می‌کنند.
3. ایجاد مشکل و خطر: در این مرحله فرد بدون توجه به عواقب آن، به شکل افراطی و به مقدار بسیار زیاد مواد مخدر مصرف می‌کند.
4. وابستگی: در این مرحله فرد بدون توجه به عواقب منفی احتمالی، هر روز یا چند بار در روز، مواد مخدر مصرف می‌کند.

عوارض اعتیاد

اعتیادی که درمان نشود می‌تواند منجر به عواقب طولانی مدت و عوارض جسمی و روانی گوناگون شود. این عوارض به طور کلی شامل موارد زیر می‌گردد:

1. عوارض جسمی مانند بیماری‌های قلبی، اچ آی وی و آسیب عصبی
2. عوارض روانی و عاطفی مانند اضطراب، استرس، بی‌قراری و افسردگی
3. عواقب اجتماعی مانند زندان و قرار گرفتن در روابط آسیب دیده
4. عواقب اقتصادی مانند ورشکستگی و بدهی

علائم اعتیاد چیست 

بسیاری از علائم اعتیاد به عدم توانایی فرد در کنترل خود برمی‌گردد. این علائم باعث ایجاد تغییراتی در موارد زیر می‌شود و به سه دسته کلی علائم جسمی، روانی و رفتاری تقسیم می‌شود:

• علائم جسمی مانند قرمز شدن چشم‌ها، بی‌خوابی یا پرخوابی، کم شدن حافظه، افزایش یا کاهش غیرمعمول انرژی، افزایش یا کاهش اشتها، تغییر رنگ صورت و لرزش
• نشانه‌های رفتاری مانند پنهان‌کاری، پرخاشگری، عصبانیت، کناره‌گیری از جمع، دروغگویی، پر حرفی و بروز احساسات عاطفی شدید از نوع منفی یا مثبت
• تغییرات روانی مانند تغییر غیر عادی در شخصیت و طرز فکر، بی‌انگیزگی، افسردگی، اضطراب و تحریک‌پذیری

راه‌های درمان‌ و ترک اعتیاد چیست

پیشرفت‌های دارویی به جامعه پزشکی کمک کرده است تا روش‌های مختلفی را برای مدیریت و کمک به ترک اعتیاد معرفی کند. این روش‌ها عبارتند از:

• دارو درمانی: استفاده از انواع داروهای شیمیایی و ترک اعتیاد با داروی گیاهی
• روان درمانی: مشاوره فردی و رفتار درمانی‌های گروهی
• کمپ‌های ترک اعتیاد و مراقبت‌های حمایتی

گیاهان پرکاربرد برای ترک اعتیاد (داروی گیاهی ترک اعتیاد)

ترک اعتیاد با داروی گیاهی عوارض جانبی کمتری نسبت به داروهای شیمیایی دارد، همچنین اغلب اثر بخشی بیشتری هم داشته و در کاهش علائم ترک و در نتیجه درمان اعتیاد موثرتر است. زرشک، اسپند، زنجبیل، تاتوره سیاه، گل ساعتی، سنبل الطیب، پوست بید، بادرنجبویه، بابونه، تلخ بیان، خشخاش و جدوار از گیاهان دارویی مفید برای ترک اعتیاد هستند. امروزه علاوه بر مصرف خود گیاه، فرآورده‌های دارویی مختلف نیز از آنها تهیه می‌شود.

زرشک

یکی از کاربردهای گیاه زرشک استفاده از آن برای کمک به ترک اعتیاد است. بربرین موجود در زرشک اثرات آنتی کلینرژیک، ضد تشنجی و ضد اسپاسم دارد و در دوز‌های کم و به صورت خوراکی دارای خواص ضد اضطرابی است، از این رو مصرف آن به علائم ناشی از ترک اعتیاد کمک می‌کند. افزایش خون‌رسانی، تقویت سیستم ایمنی بدن، کاهش فشارخون بالا، بهبود حالت تهوع و حفظ سلامت قلب و کبد از دیگر خواص درمانی زرشک برای معتادان است.

سنبل الطیب

از خواص سنبل الطیب نیز می‌توان برای آرامش و کاهش علائم ترک اعتیاد استفاده کرد. والرین موجود در این گیاه به درمان بی‌خوابی و بی‌قراری که از عوارض شایع ترک اعتیاد است، کمک می‌کند و در مقادیر بیشتر دارای اثر ضد تشنج و ضد اسپاسم است. همچنین ‏کاهش استرس و اضطراب، برطرف کردن افسردگی، درمان بی‌خوابی، بهبود سرگیجه، رفع تهوع و کاهش درد از دیگر خواص سنبل الطیب برای کمک به ترک اعتیاد است.

بابونه

بیزابولول ماده موثره گیاه بابونه است که خاصیت ضد اضطراب، ضد درد و ضد اسپاسم دارد. لذا به دلیل دارا بودن همین خواص می‌تواند به عنوان دارويی مؤثر، برخی علائم رنج‌آور ناشی از ترک اعتیاد را كاهش دهد. ترکیبات شیمیایی موجود در این گیاه در تسکین درد عضلات ناشی از فرآیند ترک موثر است و به رفع مشکلات گوارشی نیز کمک شایانی می‌کند.

بید

پوست درخت بید پرکاربردترین ماده برای ترک اعتیاد با داروی گیاهی است. این ماده یکی از بهترین مسکن‌های گیاهی است و به دلیل دارا بودن سالیسین در ترکیب خود، همانند یک آسپرین طبیعی به کاهش درد کمک می‌کند. علاوه بر این، پوست درخت بید حاوی ترکیبات فعال و مفید دیگری مانند فلاوونوئیدها و تانین‌های آنتی‌باکتریال است که خواص درمانی خاص خود را دارند و از رشد باکتری‌های خاص،‌ ویروس‌ها و قارچ‌ها جلوگیری می‌کند.

اسپند

هارمین و آلکالوئید موجود در عصاره اسپند از انتاگونیست‌های سروتونین محسوب می‌شوند که محرک سیستم اعصاب مرکزی و مهار کننده آنزیم منوآمین اکسیداز است. این ویژگی‌ها کمک شایانی به تسکین درد و بی‌تابی‌های فرد معتاد می‌کند. محققان طب سنتی نیز بیان کرده‌اند مصرف خوراکی دانه اسپند تاثیر شگرفی در بیزاری از مواد مخدر دارد و به ترک آن‌ کمک خواهد کرد. ک

تاتوره سیاه

تاتوره سیاه خاصیت ضد درد و مسکن دارد و تسکین دهنده خوبی برای درد‌های جسمانی و روانی ناشی از ترک مواد مخدر است. داروهای گیاهی ترک اعتیاد حاوی عصاره تاتوره به دلیل دارا بودن ماده داتورین، در رفع مشکلات ناشی از سندروم ترک اعتیاد تاثیر ‏فراوانی دارند. همچنین در کنترل دردهای عضلانی و اسپاسم عضلات صاف و دل دردهای کولیکی ناشی از آن موثر است و به ‏عنوان یک آرامبخش سریع در هنگام ناراحتی‌های عصبی که منجر به اضطراب و خشم در طی پروسه ترک اعتیاد است، کاربرد دارد. ب

زنجبیل

همانطور که می‌دانید یکی از مهم‌ترین خواص زنجبیل، رفع ناراحتی‌های گوارشی و بهبود حالت تهوع است. با توجه به اینکه یکی از عوارض شایع ترک اعتیاد برای افراد، مشکلات معده، سوء هاضمه، دلپیچه، حالت تهوع، اسهال و رفلاکس اسید معده به ویژه در روزهای اول است، استفاده از این گیاه و فرآورده‌های به دست آمده از آن بسیار مفید خواهد بود. همچنین زنجبیل از گیاهان دارویی انرژی‌زا است و انرژی از دست رفته را جبران می‌کند، ضمن اینکه می‌تواند به تسکین درد‌های عضلانی ناشی از ترک اعتیاد نیز کمک کند.

ریوند چینی

ریوند چینی که با نام‌های روبارب، ریواس و راوند نیز در منابع فارسی شناخته می‌شود، سرشار از ‏مواد آنتی‌اکسیدان است و کاربردهای متعددی در داروسازی دارد.‏ این گیاه سستی و خماری را در افراد معتاد کاهش می‌دهد و نشاط آور است، همچنین به کاهش مشکلات گوارشی، یبوست و بهبود تهوع که از عوارض شایع در هنگام ترک اعتیاد است‏، کمک می‌کند.

گل ساعتی

گل ساعتی، خواص آرام‌بخش و ضد اضطراب دارد. با توجه به اینکه از شایع‌ترین عوارض ترک اعتیاد، بدخلقی، اضطراب، عصبی بودن، بی‌قراری زانو‌ها و پا‌ها و مشکل در خوابیدن است، استفاده از فرآورده‌های گل ساعتی به دلیل رفع این مشکلات و علائم بسیار مفید خواهد بود. ضمن اینکه مصرف این گیاه میل به نیکوتین را نیز کاهش می‌دهد و از این رو به ترک سیگار نیز کمک می‌کند.

تنباکو

تنباکو یا توتون گیاهی حاوی ترکیبات مختلف از جمله نوعی ترکیب آلی نیتروژن‌دار به نام نیکوتین است که مصرف آن وابستگی (اعتیاد) به وجود می‌آورد. نیکوتین در مقادیر کمتر در گیاهانی مانند سیب‌زمینی، فلفل سبز، بادمجان، گل کلم و ‏گوجه فرنگی نیز وجود دارد و مصرف آن باعث تحریک دستگاه عصبی مرکزی، افزایش فشار خون و ضربان قلب می‌شود. هر چند نیکوتین باعث وابستگی و تحریک سیستم عصبی می‌شود، ولی در طبقه‌بندی‌های انجام گرفته برای مواد اعتیاد آور، جزو دسته کند کننده‌ها یا آرام‌بخش‌ها به حساب می‌آید و در مقادیر مشخص از آن برای کمک به ترک اعتیاد با داروی گیاهی استفاده می‌شود. ‏

جدوار

گیاه جدوار مدبر یا زردچوبه سفید به دلیل داشتن خاصیت کاهش درد قوی و تقویت قوای عمومی بدن برای کاهش علائم ترک اعتیاد مفید است. جدوار باعث افزایش انرژی، رفع خستگی و بهبود فعالیت‌های جسمی، فیزیکی و ذهنی می‌شود. این گیاه برای درمان التهاب مفاصل (آرتریت)، حملات نقرس و آسیب‌های حین ورزش و به ویژه درد‌های ناشی از التهاب نیز کاربرد دارد.

تلخ‌بیان

تلخ‌بیان یا تلخه‌بیان حاوی ترکیبات فعال زیستی از جمله آلکالوئیدهای کوئینولیزیدین است که دارای خواص ضد میکروبی، آرام‌بخشی، ضد درد، ضد تب، ضد التهاب و ضد توموری است. همچنین خواص قابل توجه استفاده از این گیاه برای کمک به ترک اعتیاد و کاهش عوارض آن نیز اثبات شده است. آلکالوئید Matrine موجود در عصاره تلخ بیان می‌تواند از طریق فعال‌سازی گیرنده‌های نیکوتینی موجب کاهش سندرم محرومیت از اپیات (مجموعه ترکیبات شیمیایی طبیعی و صنعتی مسکن شبیه به مرفین) شود.

خشخاش

گياه خشخاش با نام محلی کوکنار و تورتوری از گیاهانی است که عمدتا به عنوان ماده مخدر مورد استفاده قرار می‌گیرد. با این وجود دانه، تخم و برگ آن خواص دارویی فراوانی دارند و در صنعت داروسازی نیز از قسمت‌های مختلف گیاه خشخاش استفاده فراوان می‌شود. از کپسول نارس خشخاش شیرابه‌ای به دست می‌آید که حاوی آلکالوئیدهای تریاک مخصوصا مورفین و کدئین است و خاصیت ضد درد دارد. از این گیاه در دوزهای مشخص و با در نظر گرفتن عوارض منفی و مثبت آن می‌توان برای کمک به ترک اعتیاد و کاهش عوارض ناشی از آن استفاده کرد.

ترک اعتیاد با داروی گیاهی

معرفی داروهای گیاهی ترک اعتیاد

فرآورده‌هایی که به منظور ترک اعتیاد به مواد مخدر استفاده می‌شوند شامل موارد زیر است، البته در نظر داشته باشید انتخاب بهترین داروی ترک اعتیاد برای هر فرد با توجه به نوع و شدت اعتیاد متفاوت خواهد بود. این محصولات عبارتند از:

محلول خوراکی رها و کپسول رها از شرکت گل دارو

دو فرآورده طبیعی برای کمک به ترک اعتیاد هستند و حاوی ترکیبی از ریشه زرشک، سنبل الطیب، بابونه، بید و اسپند می‌باشند. این محصولات به کاهش و کنترل علائم ترک اعتیاد به سیگار و مواد مخدری مانند تریاک، مورفین، کوکائین و مواد محرک مانند نیکوتین کمک می‌کنند. کاهش درد، بی‌تابی، تحریک‌پذیری، رفع علائم خماری، تهوع و بهبود خلق و خو در دوره ترک از خواص این داروهای گیاهی است.

قرص داتورین سینافرآور

حاوی عصاره گیاهان تاتوره سیاه، زنجبیل و ریوند چینی می‌باشد و از دیگر محصولات ترک اعتیاد با داروی گیاهی است. کاهش دردهای عضلانی، دفع سموم از بدن و بهبود حالت سستی و خماری با کمترین عارضه جانبی از خواص قرص داتورین می‌باشد.

قطره پاسی پی ایران داروک

یکی دیگر از فرآورده‌های طبیعی کمکی برای ترک اعتیاد است. این محصول حاوی عصاره گل ساعتی است و خاصیت آرامبخش و خواب‌آور دارد. درمان بی‌خوابی، رفع اختلالات خواب، کاهش اضطراب، بی‌قراری و برطرف کردن اسپاسم‌های عصبی از دیگر موارد مصرف این داروی گیاهی است.

آدامس ترک سیگار نیکلایف شرکت کیمیا آفرینان البرز

حاوی مقادیری نیکوتین است که از برگ تنباکو استخراج می‌شود. این محصول از دیگر داروهای گیاهی مفید برای ترک اعتیاد به سیگار است. این محصول میل افراد سیگاری به نیکوتین تنباکو را کاهش می‌دهد و در طعم های نعنا، لیمو و مخلوط میوه‌جات همراه با ویتامین C و کلسیم D3 تولید شده که برای سیستم ایمنی بدن و سلامت دندان‌ها و لثه نیز مفید خواهد بود.

کپسول جدوار

یک مسکن گیاهی قوی است که از ریزوم گیاه جدوار تهیه شده است. از این فرآورده برای درمان و ترک اعتیاد با داروی گیاهی، تسکین درد‌های استخوانی، درد‌های مفصلی و ماهیچه‌ای استفاده می‌شود و به کاهش علائم و بازسازی بدن بعد از ترک، کمک می‌کند.

قرص بدل (نشاط) نیاک

از دیگر فرآورده‌های مفید برای ترک اعتیاد به مواد مخدر است و حاوی گیاه ریوند چینی، تاتوره و زنجبیل است. این محصول تاثیر چشمگیری در کاهش درد دارد. به تقویت کبد و معده کمک می‌کند و موجب بهبود سردردهای مزمن می‌شود.

کپسول دتوکسین

از عصاره خشک گیاه تلخ‌بیان تهیه می‌شود. این داروی گیاهی تاثیر خوبی در به حداقل رساندن مشکلات ناشی از ترک اعتیاد مانند اسهال، استفراغ، رعشه، گیجی، عوارض عصبی و تشنج دارد.

شربت ترک اعتیاد و ضد سرفه کوکنار خشخاش

حاوی عصاره پوست کپسول و دانه خشخاش است. این محصول به دلیل داشتن ویتامین‌ها و املاح معدنی، و همچنین به دلیل وجود آلکالوئیدهای تریاک شبیه مرفین و کدئین، به درمان اعتیاد و رفع بی‌خوابی کمک می‌کند. از دیگر فواید مصرف این شربت رفع ناراحتی سینه، آبریزش بینی و سرفه است.

سخن پایانی

درمان اعتیاد بسیار شخصی است و اغلب نیاز به حمایت جامعه فرد یا خانواده دارد. درمان ممکن است طولانی و پیچیده شود. نوع درمانی که پزشک پیشنهاد می‌کند به شدت و مرحله اعتیاد بستگی دارد. در مراحل اولیه اعتیاد، پزشک ممکن است دارو و درمان را توصیه کند. مراحل بعدی ممکن است در یک شرایط کنترل شده از درمان اعتیاد بیمارستانی استفاده شود.