علائم و عوارض یائسگی از اختلالات رایج در خانم ها در سنین یائسگی و پس از آن است. یائسگی یک پدیده طبیعی و فیزیولوژیک در بدن خانم هاست که با خاتمه دوره های عادت ماهیانه آغاز می گردد. این پدیده شامل مجموعه ای از تغییرات هورمونی است که قدرت باروری را در بدن متوقف می سازند. افت هورمون های جنسی زنانه به ویژه استروژن، روند آزادسازی تخمک و از تخمدان ها را خاتمه می دهد. لازم است بدانید که یائسگی تنها در سنین میانسالی رخ نمی دهد، بلکه این پدیده بسته به شرایط بدنی ممکن است در برخی خانم های جوان نیز اتفاق بیافتد. در این نوشته از مجله سلامت داروخانه آنلاین نسخه اول با علائم و عوارض یائسگی و روش های کنترل و درمان آن ها با کمک رژیم غذایی مناسب و ترکیبات مغذی آشنا می شوید.
پیشگیری از عوارض یائسگی
همانطور که گفته شد، یائسگی یک رخداد طبیعی است اما این پدیده عوارض خود را نیز به دنبال دارد. بنابراین برای حداقل رساندن عوارض یائسگی و حفظ سلامتی خانم ها، آماده سازی بدن برای یائسگی اهمیت فراوانی دارد. به طور کلی هر چقدر یائسگی دیر تر اتفاق بیافتد، کنترل عوارض ناشی از آن نیز آسان تر است. علاوه بر این بسیاری از خانم ها ممکن است به دلیل تمایل به بارداری، به دنبال به تعویق انداختن یائسگی باشند. سن طبیعی بروز یائسگی از 40-45 سالکی آغاز می شود. یائسگی پیش از این سنین، یائسگی زودرس نامیده می شود که ممکن است در اثر اختلالات هورمونی، بیماری های عصبی و یا عمل های جراحی باشد.
نگه داشتن رحم در شرایط بهینه، یائسگی را تا حدی به تاخیر می اندازد. از جمله این شرایط می توان به تامین مواد مغذی جهت عملکرد طبیعی رحم و محافظت از آن و تقویت سیستم ایمنی اشاره کرد. رژیم غذایی سالم که حاوی انواعی از مواد مغذی برای حفظ سلامت سیستم ایمنی و دستگاه تناسلی خانم ها است، در به تعویق انداخت یائسگی موثر است. اصلاح سبک زندگی، فعالیت بدنی و ورزش، پرهیز از مصرف دخانیات و کاهش استرس و تنش های عصبی نیز منجر به تاخیر در بروز یائسگی می شوند.
علائم و عوارض رایج دوران یائسگی
شدت و نوع عوارض یائسگی در افراد مختلف، متفاوت است. مسئول اصلی بسیاری از این عوارض، کاهش سطوح هورمون استروژن است که تعادل فیزیولوژیک بدن را برهم می زند. به طور معمول علائم یائسگی چند ماه قبل از یائسگی آغاز می شود و تا چند سال پس از آن ادامه دارد. زمان فروکش کردن علائم یا دوران پس از یائسگی بسته به شرایط بدنی متفاوت است. مهم ترین علائم و عوارض دروان یائسگی عبارتند از:
گر گرفتگی
افزایش دمای بخش های مرکزی بدن در نتیجه عدم تعادل بخشی از مغز به نام هیپوتالاموس رخ می دهد. احساس گرگرفتگی و گرمای بدن در خانم های یائسه موقتی است و در زمان کوتاهی از بین می رود. بروز دوره های کوتاه مدت گرگرفتگی ممکن است در طول روز چندین بار رخ دهد و شدت آن در هر بار متفاوت است.
اختلالات خواب
اختلالات خواب ناشی از یائسگی، در خانم ها با سنین بالاتر رایج تر است. همان طور که گفتیم عدم تعادل هورمونی ممکن است، بخش هایی از مغز که مسئول کنترل ریتم شبانه روزی هستند را نیز تحت تاثیر قرار دهد. در نتیجه بی خوابی های شبانه و احساس خستگی مداوم ممکن است رخ دهد.
تغییر رطوبت مجاری ادراری-تناسلی
به طور طبیعی ترشحات مرطوب کننده واژن با کاهش سطوح استروژن، کاهش چشمگیری می یابند. بروز خشکی واژن، علاوه بر احساس سوزش و درد، احتمال بروز عفونت های ادراری را نیز افزایش می دهد.
تغییرات خلق و خو
علاوه بر علائم فیزیکی مانند سردرد، تپش قلب، تحریک پذیری و …، علائم عصبی-روانی نیز در دوران یائسگی بروز می یابند. پرخاشگری و عصبانیت های مکرر و از طرفی افسردگی، میل به انزوا و بی حوصلگی، از جمله مواردی هستند که خانم های یائسه را درگیر می کنند.
اضافه وزن و چاقی
به دلیل کاهش سوخت و ساز و متابولیسم طبیعی بدن در دوران یائسگی، خطر اضافه وزن افزایش می یابد. علاوه بر این میزان تجمع چربی زیرجلدی در نواحی شکم و پهلو، به دلیل کاهش سطوح استروژن، در خانم های یائسه به چشم می خورد.
علاوه بر علائم ذکر شده یائسگی، عوارض جدی دیگری نیز در برخی خانم ها ایجاد می کند. این عوارض برخلاف علائم یائسگی از بین نمی روند و برخی از آن ها منجر به بروز بیماری های گوناگون می شوند. مصرف مکمل یائسگی برای جلوگیری از پوکی استخوان، بیماری های قلبی عروقی، تغییرات پوستی شدید و سایر عوارض یائسگی نیز کاربرد دارد.
نقش رژیم غذایی در کنترل عوارض یائسگی
رژیم غذایی سالم علاوه بر نقش موثر در تعویق بروز علائم و عوارض یائسگی در کنترل و کاهش آن ها نیز نقش دارد. رژیم غذایی سالم حاوی ترکیبات مغذی است که منجر به بهبود کنترل هورمونی و تقویت سیستم ایمنی بدن می شوند. در ادامه به نقش مهم ترین مواد مغذی در کنترل و درمان عوارض یائسگی می پردازیم.
ویتامین های گروه ب
ویتامین ب12 برای سلامت استخوان، عملکرد عصبی و ساخت گلبول های قرمز ضروری است. با افزایش سن قدرت جذب این ویتامین در بدن کاهش می یابد. مصرف ویتامین ب12 در بهبود فعالیت سیستم عصبی و کنترل علائم عصبی – روانی موثر است. علاوه بر این مصرف این ویتامین در تقویت حافظه و بهبود عملکرد مغزی در خانم های یائسه در سنین بالا نیز نقش دارد.
ویتامین ب6 یکی دیگر از ویتامین های موثر در کنترل عوارض یائسگی است. این ویتامین در روند سنتز سروتونین نقش دارد. این هورمون در تنظیم خلق و خو موثر است. با افزایش سن زنان، سطح سروتونین کاهش می یابد. نوسان سطح سروتونین ممکن است عامل ایجاد خلق و خو و افسردگی شایع در یائسگی باشد. ویتامین ب6 می تواند به جلوگیری از علائم ناشی از سطح پایین سروتونین از جمله خستگی، افسردگی و … کمک کند.
ویتامین ای و سی
ویتامین ای و ویتامین سی مهم ترین آنتی اکسیدان های طبیعی به شمار می روند. ترکیبات آنتی اکسیدانی در محافظت از اندام ها در برابر عوامل اکسیدان نقش مهمی دارند. مصرف آنتی اکسیدان های طبیعی در کنترل علائم پوستی، عصبی، قلبی عروقی و … موثر هستند. علاوه بر این برزو عوارض ناشی از افزایش سن را نیز به تعویق می اندازند.
ویتامین D و کلسیم
در دوران یائسگی به دلیل افزایش سن، تغییرات هورمونی و …، توانایی پوست در ساخت ویتامین دی کاهش چشمگیری می یابد. زنان مسن ، به ویژه آن هایی که در معرض نور خورشید نیستند ، در معرض کمبود ویتامین دی قرار دارند. کمبود ویتامین دی، جذب و تعادل کلسیم را نیز دچار اختلال می کند. کمبود کلسیم و ویتامین دی، مهم ترین دلیل پوکی استخوان رایج در میان زنان یائسه به شما می رود. میزان نیاز به کلسیم در دوران یائسگی افزایش می یابد. بنابراین وجود مقادیر کافی ویتامین D و کلسیم در رژیم غذایی، جهت حفظ سلامت استخوان ها ضروری به نظر می رسد.
همان طور که پیش تر گفته شد علاوه بر رژیم غذایی مناسب و مصرف ترکیبات مغذی در مقادیر کافی، توجه به سلامت فیزکی و روانی نیز در کنترل علائم و عوارض یائسگی نقش دارند. بنابراین اصلاح شیوه زندگی گامی موثر برای بهبود دوران یائسگی در خانم ها می باشد.
