ویتامین دی یک ویتامین محلول در چربی منحصر به فرد است. این ویتامین با عنوان ویتامین نور خورشید نیز شناخته می شود، چراکه از مواجهه نور خورشید با پوست ساخته می شود. بدن برای ساخت شکل فعال این ویتامین به تماس مستقیم با نور خورشید نیازمند است. مواجهه مختصر دست، بازو، صورت و پاها با نور خورشید قادر است 5 میکروگرم معادل 200 واحد ویتامین دی برای بدن تولید کند.

پوست افراد سالمند کفایت کمتری برای تولید ویتامین دی دارد. بنابراین معمولا بسیاری از سالمندان در معرض کمبود ویتامین دی هستند. سایر افراد در معرض خطر کمبود این ویتامین: افراد با پوست تیره، افرادی که در ارتفاعات زندگی می کنند، افراد دچار اضافه وزن و افراد مبتلا به بیماری های کلیوی هستند.

منابع غذایی

به طور کلی بالاترین مقدار ویتامین دی در مقایسه با سایر مواد غذایی در روغن کبد ماهی وجود دارد. از دیگر منابع غذایی این ویتامین می توان به جگر، ماهی ها به ویژه سالمون و زرده تخم مرغ اشاره کرد. غلات، گوشت لخم، سزیجات و میوه ها نیز مقادیر بسیار ناچیزی ویتامین دی دارند.

عملکرد ویتامین دی در بدن

این ویتامین در بدن درواقع نقش هورمونی دارد. ویتامین دی بسیاری از عملکرد ها بدن را از طریق تنظیم بیان ژن های کنترل می کند. ژن های مرتبط با چرخه سلولی، وابسته به این ویتامین هستند. بنابراین تصور می شود ویتامین دی عملکرد ضد سرطانی موثری دارد. مصرف مکمل ویتامین دی از بروز سرطان های پستان، کولون، ریه، پروستات و سایر سرطان های وابسته به چرخه تقسیم سلولی جلوگیری می کند.

ویتامین دی یکی از موثر ترین ویتامین ها برای محافظت و بهبود عملکرد سلول های استخوانی است. فقدان این ویتامین منجر به اختلال در عملکرد استخوان و بروز بیماری های استخوانی از قبیل، راشیتیسم، استئومالاسی، پوکی استخوان و … می شود. علاوه بر این، مکمل ویتامین دی سطوح کلسیم سرمی را تنظیم می کند. این ویتامین با فعال سازی پروتئین متصل شونده به کلسیم در روده جذب کلسیم از منابع غذایی را امکان پذیر می کند. این امر منجر به بهبود چگالی توده استخوانی، ترمیم شکستگی های استخوان و بهبود استحکام استخوان و دندان ها می شود.

از جمله سایر اثرات ویتامین دی می توان به تقش تنظیمی آن در سیستم ایمنی اشاره کرد. این ویتامین علاوه بر تقویت سیستم ایمنی در برخی موارد قادر است با جلوگیری از عملکرد نابجای سلول های ایمنی علیه سلول های خودی، مانع از بروز بیماری های خود ایمنی شود. ویتامین دی در پیشگیری از بیماری های قلبی عروقی، پرفشاری خون، مالتیپل اسکلروزیس (MS)، وقوع التهاب در شرایطی مانند آسیب های جسمی، قاعدگی و حتی دیابت نیز موثر است.

دریافت مقادیر کافی ویتامین دی

مقدار مورد نیاز ویتامین دی برای بزرگسالان 100 (2.5 میکروگرم) واحد و در شیرخواران و کودکان 400-600 واحد در روز برای پیشگیری از راشیتیسم است. برای افراد سالمند (بالای 71 سال) مقدار مصرف ویتامین دی تا 800 واحد توصیه می شود.

کمبود ویتامین دی

کمبود ویتامین دی به صورت کلی به شکل نرمی استخوان (راشیتیسم در کودکان و استئومالاسی در بزرگسالان) بروز می کند. علاوه بر این کمبود این ویتامین استئوپروز (پوکی استخوان) و شکستگی های مکرر را به ویژه در سالمندان به دنبال دارد.

با توجه به نقش تنظیمی ویتامین دی سطوح ناکافی آن افزایش خطر بروز بیماری های زیر را به دنبال دارد:

• سرطان های شایع
• بیماری های خود ایمنی
• بیماری های التهابی
• فشار خون
• بیماری های قلبی عروقی
• ابتلا به عفونت ها

مصرف روزانه 100 واحد مکمل ویتامین دی برای پیشگیری از کمبود این ویتامین کاربرد دارد، اما در موارد تشخیص کمبود، بسته به شدت آن، دوز های 50000 واحدی از مکمل ویتامین دی به صورت هفتگی یا ماهانه توصیه می شود.