گیاه بابا آدم یکی از گیاهان دارویی است که از دیرباز در طب سنتی کابرد داشته و از آن برای مصارف درمانی مختلف استفاده می‌شده است. امروزه این گیاه در صنعت داروسازی و تولیدات آرایشی بهداشتی کاربرد دارد. یکی از فرآورده‌های دارویی گیاه بابا آدم، قرص روکشدار پیور اسکین است که اثرات ضد التهابی و ضد باکتری داشته، اثرات سودمند بسیاری برای پوست دارد. در این مطلب به بررسی خواص بابا آدم و عوارض جانبی آن می‌پردازیم.

مشخصات گیاه بابا آدم

گیاه بابا آدم (Arctium) که با نام‌های باردان، فیل گوش، لوف و آراقیطون نیز در کتب طب سنتی نامیده می‌شود، گیاهی علفی، دوساله از تیره گل ستاره‌ای‌ها است. ساقه گیاه بابا آدم شبیه پوست مار و پوشیده از کرک‌های خشن و زبر است و ارتفاع آن گاهی تا 2 متر می‌رسد. برگ‌های آن بسیار بزرگ و پهن به حالت افتاده بر روی ساقه قرار دارد. رنگ برگ‌ها در قسمت چسبیده به ساقه سبز کم رنگ و هرچه به طرف انتهای برگ نزدیک‌تر می‌شویم تیره‌تر می‌شود.

ریشه این گیاه دراز و دوکی شکل است. پوست ریشه بابا آدم قهوه‌ای، مغز آن سفید و طعمی شیرین، ولی بویی نامطبوع دارد. گل‌ها به شکل توپ و به اندازه فندق یا بزرگ‌تر هستند. میوه آن پس از سیدن به صورت فندقه‌ای با 3 یا 4 سطح و به رنگ زرد حنایی ظاهر می‌شود. این گیاه به حالت وحشی در دشت‌ها و نواحی مرطوب و معتدل آسیا و اروپا می‌روید و در کشور ما در اطراف تهران، جاده چالوس، خراسان، کرمان، رودبار و تفرش به صورت وحشی دیده می‌شود.

اندام دارویی

ریشه این گیاه خاصیت درمانی دارد. ریشه حاوی مقدار فراوانی اینولین می‌باشد. از ترکیبات دیگر موجود در ریشه تانن، رزین، آهن، کلسیم، پتاسیم، منیزیم، اسیداولئیک، اسیدلینولئیک، ویتامین C و B6 است. ریشه‌ها در پاییز جمع آوری شده و به صورت تازه یا خشک به کار می‌روند. 

خواص بابا آدم (طبیعت و خواص درمانی)

طبیعت گیاه بابا آدم سرد و خشک است. برخی از مهمترین خواص درمانی این گیاه عبارتند از:

کاهش فشار خون

ریشه بابا آدم سرشار از پتاسیم است، خاصیت مدر دارد و از این رو مصرف آن به کاهش فشار خون بالا کمک می‌کند.

کاهش کلسترول

فیبر موجود در ریشه این گیاه کلسترول بد خون را کاهش می‌دهد و به تولید کلسترول خوب خون کمک می‌کند. کاهش کلسترول و فشار خون بالا یکی از عوامل موثر در درمان و پیشگیری از اختلالات قلب و عروق است.

کاهش قند خون

مصرف خوراکی عصاره ریشه این گیاه باعث کاهش معنی دار اوره و کراتینین سرم و محتوای گلیکوژن در بافت کبد می‌شود، که این نشان دهنده بهبود وضعیت دیابت و کاهش قند خون است.

رفع گرفتگی‌های موجود در دستگاه تنفس

ریشه این گیاه در درمان اختلالات تنفسی موثر است و به بهبود سرماخوردگی، رفع عفونت و درمان ذات الریه کمک می‌کند. این گیاه به دلیل خواص ضدالتهابی و خلط آوری که دارد، علائم سرماخوردگی مانند تب، سرفه و گلودرد را نیز تسکین می‌دهد.

بهبود عملکرد کبد

یکی از مهم‌ترین خواص گیاه بابا آدم بهبود عملکرد کبد است. ترکیبات موجود در این گیاه باعث پاکسازی کبد از این سموم شده و ترشح صفرا را افزایش می‌دهند.

کمک به حفظ سلامت دستگاه گوارش

از دیگر خواص گیاه بابا آدم ضدعفونی کردن دستگاه گوارش، برطرف کردن یبوست و تسریع هضم غذا است. مصرف این گیاه عملکرد دستگاه گوارش را بهبود می‌دهد و رفلاکس معده و مشکل اسیدیته را برطرف می‌کند.

رفع مشکلات کلیه

بابا آدم خاصیت دیورتیک (ادرار آور) داشته و به دفع سموم و مواد زائد از بدن کمک می‌کند و در نتیجه باعث بهبود عملکرد کلیه‌ها می‌شود. ریشه آن ضد سنگ کلیه است و برطرف کننده گرفتگی در سیستم دفع ادرار می‌باشد.

درمان ریزش مو

گیاه بابا آدم تاثیر بسزایی در افزایش سرعت رشد موها دارد علاوه برآن از ریزش مو هم جلوگیری می‌کند. این گیاه در رفع خشکی پوست سر که یکی از عوامل ریزش مو است موثر می‌باشد و باعث رشد بهتر مو شود. علاوه بر این ریشه‌ موها را محکم می‌کند و به این ترتیب مانع از ریزش مو می‌شود.

رفع شوره و بیماری‌های پوست سر

بابا آدم در رفع مشکلات پوست کف سر نظیر خارش، شوره‌ سر، قرمزی و آلرژی پوست تاثیر زیادی دارد و به درمان ریشه مو می‌کند.

درمان جوش و آکنه

شهرت گیاه بابا آدم بیشتر به عنوان برطرف کننده جوش و آکنه است. از دیگر تاثیرات پوستی این گیاه بهبود بیماری‌های پوستی مثل کچلی، کهیر، آبسه، پسوریازیس، دمل، کورک، اگزما، گل مژه، زخم‌ها و دیگر جراحات پوستی است.

تقویت سیستم ایمنی

ریشه بابا آدم در تقویت سیستم ایمنی بدن موثر است. بررسی‌های اخیر نشان می‌دهد این گیاه به شدت در مقاله با سرطان و کنترل رشد تومورها موثر است و باعث بهبود بیماری ایدز می‌شود. همچنین مصرف این گیاه به دلیل خاصیت آنتی اکسیدانی و برخی ترکیبات موجود در آن به پاکسازی سیستم لنفاوی کمک می‌کند.

 کمک به درمان روماتیسم و آرتریت

گیاه بابا آدم خاصیت ضد التهابی فوق العاده‌ای دارد و علائم و التهاب ناشی از آسیب‌های استخوان و مفاصل نظیر روماتیسم و آرتریت را تسکین می‌دهد. همچنین تاثیر این گیاه در بهبود درد سیاتیک و کمردرد تایید شده است.

درمان کم خونی

این گیاه به علت دارا بودن مقادیر بالایی از آهن باعث درمان کم خونی و رفع رنگ‌پریدگی ناشی از آن می‌شود.

عوارض بابا آدم (مضرات و موارد منع مصرف)

• افرادی که فشار خون یا قند خون پایین دارند باید از مصرف گیاه بابا آدم خوددداری کنند.
• استفاده بیش از حد این گیاه باعث بروز مشکلات بینایی می‌شود. همچنین در صورت تماس برگ‌های آن با ملتحمه و یا قرنیه، عوارض شدید چشمی ممکن است ایجاد گردد.
  مصرف خودسرانه و بیش از اندازه این گیاه علائمی مانند خشکی دهان، سردرد، تهوع، اسهال، بی‌قراری و آلرژی را به همراه دارد.
• مصرف این گیاه در دوران بارداری و شیردهی ممنوع است.
• بابا آدم با دارو‌های دیابت و دیورتیک (ادرارآور) تداخل دارد و اثر‌ آن‌ها را تشدید می‌کند.

برگرفته از:

دائره المعارف گیاهان دارویی

فارماکوپه گیاهی ایران

https://www.verywellhealth.com/the-benefits-of-burdock-89552

https://www.webmd.com/vitamins/ai/ingredientmono-111/burdock