شبدر قرمز گیاهی بومی اروپا، آسیا و آفریقاست اما در بسیاری از مناطق دیگر نیز کاشته می‌شود. در چند دهه گذشته، شبدر قرمز به عنوان مکمل گیاهی شناخته شده است و به طور گسترده‌ای برای درمان تعدادی از بیماری‌ها استفاده می‌شود. در ادامه این مقاله شما را با مهم‌ترین خواص شبدر قرمز آشنا خواهیم کرد.

مشخصات گیاه شبدر قرمز

شبدر قرمز (Trifolium pratenes) گیاهی علفی، چند ساله و یکی از پرکاربردترین گیاهان دارویی است. این گیاه ارزش غذایی بالایی دارد و برای تغذیه دام و اصلاح خاک نیز از آن استفاده می‌شود. ارتفاع آن بسیار کم است و بیشتر از ۱۵ سانتیمتر نمی‌شود و برگ‌ها به شکل بیضی، دراز و دارای سه برگچه است. گل‌های گیاه کوچک و صورتی مایل به بنفش هستند که به صورت متراکم در گل آذین‌ها ظاهر می‌شوند. تعداد گونه‌های شبدر در دنیا حدود ۳۰۰ گونه ذکر شده که از این تعداد ۲۵ گونه از نظر کشاورزی مهم است. شبدر شیرین، شبدر برسیم، شبدر ایرانی، شبدر کوهی و شبدر قرمز از گونه‌های مهم این گیاه هستند.

اندام دارویی شبدر قرمز

گل‌ها و برگ تازه اندام دارویی این گیاه هستند. دوره گلدهی شبدر قرمز در کشور ما معمولا از اواخر بهار تا اواسط تابستان اتفاق می‌افتد و حدود یک تا دو ماه طول می‌کشد. گل‌های شبدر قرمز بسیار مورد علاقه زنبورهای عسل هستند و عسل این گیاه نیز خواص درمانی ارزشمندی دارد.

خواص شبدر قرمز (طبیعت و خواص درمانی)

طبع شبدر قرمز سرد و تر است. امروزه مکمل‌های گیاهی حاوی شبدر قرمز برای رفع مشکلات یائسگی مانند گرگرفتگی، بی‌خوابی‌های شبانه و پیشگیری از پوکی استخوان تجویز می‌شوند و پمادهایی که در ساخت آنها از این گیاه استفاده شده است، به التیام زخم‌ها و درمان آکنه، اگزما، پسوریازیس و جوان‌سازی پوست کمک می‌کند، همچنین تحقیقات جدید تاثیر بیوکانین آ موجود در این گیاه را بر کنترل ریزش مو در طاسی مردان نشان داده است و استفاده از آن باعث رویش مجدد موها می‌شود. برخی از مهمترین خواص شبدر قرمز به شرح زیر است:

کاهش علائم یائسگی

شبدر قرمز از موثرترین گیاهان در کاهش علائم یائسگی به ویژه گرگرفتگی و پوکی استخوان است. بسیاری از مشکلاتی که در زنان یائسه وجود دارد را می‌توان با مصرف مکمل‌های حاوی این گیاه کاهش داد. این گیاه غنی از ایزوفلاون‌ها است که شبیه هورمون استروژن زنانه است و می‌تواند در کاهش علائم مربوط به این دوران مانند بی‌‌خوابی‌های شبانه، افزایش وزن، پوکی استخوان، شکستگی استخوان، خشکی واژن، مشکلات قلبی عروقی و التهاب مفاصل موثر واقع شود.

خواص شبدر قرمز برای رحم و تنظیم هورمون‌های زنانه

شبدر قرمز منبع غنی از فیتواستروژن‌های مهمی است که از سیستم غدد داخلی در برابر مواد شبه استروژن زیان آور خارجی محافظت می‌کند. از این رو در تنظیم و کنترل هورمون‌های زنانه، کاهش درد سندروم پیش از قاعدگی، پیشگیری از سرطان تخمدان و در مواردی افزایش باروری موثر است.

خواص شبدر قرمز برای مو و کمک به درمان طاسی

گیاه شبدر قرمز حاوی مقدار مشخصی بیوکانین A است. این ماده تبدیل تستوسترون به DHT را در افراد مبتلا به مشکل طاسی ناشی از هورمون‌ها کنترل و فولیکول‌ مو را تحریک می‌کند و با افزایش گردش خون در پوست سر، به درمان طاسی و پیشگیری از ریزش موها کمک می‌نماید.

کمک به درمان اگزما و پسوریازیس

استفاده از پمادهای گیاهی حاوی عصاره شبدر قرمز در درمان و کاهش سطح بیماری‌های التهابی پوست مانند پسوریازیس، اگزما، انواع زخم، تسکین خارش، کاهش تورم پوست و التیام سوختگی‌ها موثر است.

خواص شبدر قرمز برای پوست

یکی از عوامل مهم در پیری پوست، کاهش میزان استروژن است، این گیاه به دلیل دارا بودن ایزوفلاوون و داشتن اثرات استروژنی،‌ در پیشگیری از پیری زودرس موثر است و به حفظ جوانی پوست کمک می‌کند.

مراقبت از پوست چرب و مستعد آکنه

امروزه از گیاه شبدر قرمز در تولید محصولات آرایشی و بهداشتی استفاده فراوان می‌شود. استعمال موضعی فرآورده‌های این گیاه با کاهش اندازه منافذ پوست و ترشح سبوم در سطح پوست به درمان جوش و آکنه کمک می‌کند و یک محصول مراقبت از پوست مناسب برای پوست‌های چرب است.

پیشگیری از پوکی استخوان

مصرف مکمل‌های گیاهی شبدر قرمز در پیشگیری از پوکی استخوان موثر است. همچنین باعث افزایش تراکم استخوان‌ها به دلیل وجود ایزوفلاون‌های شبه هورمونی موجود در آن می‌شود.

کمک به درمان سرطان

نتایج تحقیقات مختلف نشان داده است، ایزوفلاون‌های موجود در گیاه شبدر قرمز در نابود کردن برخی سلول‌های سرطانی موثر عمل کرده‌اند و استفاده از مکمل‌های این گیاه در کنار درمان‌های رایج برای سرطان توصیه می‌شود. با این وجود استفاده از آن خود می‌تواند در تشدید برخی از انواع سرطان مانند سرطان رحم، سرطان تخمدان و سرطان پستان در زنان موثر باشد و نیاز به پژوهش‌های بیشتر در این زمینه است.

درمان کم خونی، کاهش فشار خون و پیشگیری از بیماری‌های قلبی عروقی

وجود آهن و ویتامین ث موجود در شبدر قرمز، برای درمان کم خونی مفید است. کومارین موجود در این گیاه پرخاصیت به حفظ جریان خون به طور طبیعی و پیشگیری از فشار خون بالا کمک می‌کند. علاوه بر این شبدر قرمز به دلیل داشتن ایزوفلاون‌ها می‌تواند باعث افزایش کلسترول خوب شود و از این طریق در بهبود سلامت شریانی، پیشگیری از بیماری‌های عروقی، حمله قلبی و سکته مغزی موثر است.

سم‌زدایی از بدن

شبدر قرمز خاصیت مدر دارد و با افزایش ادرار به تخلیه آب اضافی، مواد سمی و حتی چربی از بدن کمک می‌کند.

مبارزه با عفونت‌های تنفسی و تسکین سرفه

از دیگر خواص شبدر قرمز کمک به درمان بیماری‌های عفونی تنفسی، پاکسازی ریه‌ها، رفع گرفتگی صدا، بهبود سرفه، آسم و کمک به درمان سرماخوردگی است. مطالعات بالینی نیز اثرات مثبت شبدر قرمز در آرام کردن اسپاسم‌های برونش (نایژه)، بهبود کیفیت خواب، از بین بردن موکوس و مایعات اضافی از دستگاه تنفسی را تایید و استفاده از محصولات دارویی آن را در هنگام بیماری‌های تنفسی مفید می‌داند. شبدر به دلیل خواص ضد باکتری که دارد خلط آور تلقی می‌شود و در درمان و شستشوی گلو و درد گلو بسیار موثر عمل می‌کند.

کمک به درمان افسردگی

پژوهشگران در تحقیقات خود گزارش کرده‌اند که عصاره شبدر قرمز از آسیب نورون‌های دوپامینرژیک (مسیرهای دوپامینرژیک در بسیاری از کارکردها مانند کارکردهای اجرایی، یادگیری، پاداش، انگیزه و کنترل عصبی عضلانی نقش دارند) در اثر سمیت لیپوپلی ساکارید ممانعت می‌کند و سطوح ناقل عصبی دوپامین را در مغز افزایش می‌دهد و از این طریق در درمان افسردگی و آرامش بخشیدن به اعصاب تاثیرگذار است.

شبدر قرمز برای بارداری

مصرف گیاه شبدر قرمز برای کودکان، زنان باردار و شیرده ممنوع است. استفاده از این گیاه در دوران بارداری ممکن است انقباضات رحم را تحریک کند و منجر به سقط جنین یا زایمان زودرس شود.

طرز تهیه دمنوش شبدر قرمز

برای تهیه دمنوش شبدر قرمز می توان از برگ و گل های این گیاه استفاده کرد. پس از اینکه گیاه جوشید، می توان آن را با عسل مصرف کنید.

عرق شبدر

عرق شبدر دارای خواص بسیاری است و برای بسیاری از بیماری ها از جمله کم خونی، سوزاک، افسردگی، تقویت اعصاب و جلوگیری از برروز سرطان مفید است.

عوارض شبدر قرمز

• توصیه می‌شود افراد حساس به هورمون‌ها به ویژه بیماران مبتلا به سرطان سینه، سرطان تخمدان و مبتلایان به اندوتریوز و فیبروئید‌های رحم به دلیل خاصیت استروژنیک این گیاه، از مصرف آن اجتناب کنند.
• استفاده از شبدر قرمر سرعت لخته شدن خون را کند می‌کند. لذا باید دو هفته قبل از هر گونه انجام عمل جراحی، مصرف این گیاه و فرآورده‌های آن متوقف شود.
• مصرف گیاه شبدر قرمز برای کودکان، زنان باردار و شیرده ممنوع است. استفاده از این گیاه در دوران بارداری ممکن است انقباضات رحم را تحریک کند و منجر به سقط جنین یا زایمان زودرس شود.
• شبدر قرمز دارای ماده سمی اسید سیانیدریک است و تهوع ، استفراغ ، سردرد و لکه بینی واژن از عوارض مصرف خودسرانه و بیش از اندازه آن است.
• این گیاه با تعدادی از داروهای شیمیایی مانند داروهای ضد بارداری خوراکی، متوترکسات، داروهای درمانی جایگزین هورمون، ‏تاموکسیفن و داروهای رقیق کننده خون تداخل دارویی دارد و باعث کاهش اثربخشی این داروها ‏می‌شود.

مراجع:

دائره المعارف گیاهان دارویی

https://www.webmd.com/vitamins/ai/ingredientmono-308/red-clover

https://www.healthline.com/nutrition/red-clover#benefits