سوختگی یکی از شایع‌ترین آسیب‌های خانگی به ویژه در بین کودکان است. سوختگی با آسیب شدید پوستی باعث مرگ سلول‌های پوستی آسیب دیده می‌شود. بیشتر افراد، بسته به علت و درجه آسیب، می توانند از درمان‌های گیاهی سوختگی استفاده کنند ولی در سوختگی‌های جدی‌تر، برای جلوگیری از عوارض به مراقبت‌های فوری پزشکی نیاز است. با توجه به اهمیت این ناخوشی ما در این مقاله ابتدا انواع سوختگی را شرح می‌دهیم و سپس با توجه به درجه سوختگی، گیاهان دارویی و فرآورده‌های طبیعی موثر در درمان سوختگی را شرح می‌دهیم. در ادامه با معرفی با کیفیت‌ترین فرآورده‌های طبیعی موجود در داروخانه آنلاین نسخه اول به شما در درمان این بیماری یاری می‌رسانیم.
آنچه در این مطلب خواهید خواند:
- انواع سوختگی
- علل سوختگی
- راهکارهای درمان سوختگی
- گیاهان دارویی موثر در درمان سوختگی
انواع سوختگی
سوختگی سه نوع اصلی دارد: درجه اول (پوست قرمز و بدون تاول)، دوم (تاول و مقداری ضخیم شدن پوست) و سوم (سطح با ضخامت گسترده و ظاهری سفید و چرمی). درجه اول کمترین شدت سوختگی و درجه سوم بیشترین شدت سوختگی را دارد. سوختگی‌های درجه چهار نیز وجود دارد. این نوع سوختگی شامل تمام علائم سوختگی درجه سوم است و همچنین از پوست فراتر رفته و به تاندون و استخوان گسترش می‌یابد.
علل سوختگی
سوختگی دلایل مختلفی دارد از جمله:
۱) سوختگی با مایعات داغ و در حال جوش
۲) سوختگی شیمیایی
۳) سوختگی الکتریکی
۴) آتش سوزی
۵) قرار گرفتن در معرض آفتاب بیش از حد (آفتاب سوختگی)
نوع سوختگی بر اساس علت آن نیست. به عنوان مثال سوزاندن، بسته به گرم بودن مایع و مدت تماس آن با پوست می‌تواند باعث ایجاد هر سه سوختگی شود. سوختگی‌های شیمیایی و الکتریکی برای درمان به مراجعه فوری پزشکی نیاز دارند، زیرا حتی اگر آسیب پوستی جزئی باشد می‌تواند در قسمت داخلی بدن تأثیر بگذارد.
راهکارهای درمان سوختگی
درمان سوختگی بر اساس نوع آن متفاوت خواهد بود. به طورکلی برای ترمیم محل سوختگی‌های خفیف، استفاده از پمادهای آنتی بیوتیک، پمادهای گیاهی و مصرف مسکن توصیه می‌شود.
علائم و نحوه درمان سوختگی درجه یک
سوختگی‌های درجه یک که به نام سوختگی سطحی نیز شناخته می‌شوند، باعث کمترین آسیب پوست می‌شوند، زیرا روی خارجی ترین لایه پوست تأثیر می‌گذارند. علائم سوختگی درجه یک عبارتند از:
۱) التهاب جزئی یا تورم
۲) قرمزی
۳) پوست خشک و لایه‌برداری با بهبودی سوختگی اتفاق می‌افتد
۴) درد
از آنجا که این سوختگی روی لایه بالایی پوست تأثیر می‌گذارد، با ریزش سلول‌های پوست، علائم و نشانه‌ها از بین می‌روند.
سوختگی‌های درجه یک معمولاً طی ۷ تا ۱۰ روز بدون ایجاد زخم بهبود می‌یابند. سوختگی‌های درجه یک معمولاً با مراقبت در منزل و راهکارهای درمان گیاهی و خانگی درمان می‌شوند. به یاد داشته باشید چنانچه سوختگی در ناحیه وسیعی از پوست، بیش از سه اینچ، و روی صورت یا مفصل اصلی تأثیر بگذارد، باید به پزشک مراجعه شود. درمان‌های سوختگی درجه یک شامل موارد زیر است:
۱) خیساندن زخم به مدت پنج دقیقه یا بیشتر در آب خنک
۲) مصرف استامینوفن یا ایبوپروفن برای تسکین درد
۳) استفاده از ژل لیدوکائین (ماده بی حس کننده) یا کرم یا ژل گیاه آلوئه ورا برای تسکین پوست
۴) استفاده از پماد آنتی بیوتیک یا فرآورده‌های طبیعی درمان سوختگی و التهاب
علائم و نحوه درمان سوختگی درجه دو
سوختگی‌های درجه دو جدی تر هستند زیرا آسیب‌ها از لایه بالایی پوست گسترش می‌یابد. این نوع سوختگی باعث تاول زدن، قرمز شدن و زخم شدن پوست می‌شود. ممکن است برخی از تاول‌ها باز شوند و باعث سوختگی با ظاهری مرطوب گردند. به دلیل لطیف بودن این زخم‌ها، تمیز نگه داشتن ناحیه و پانسمان صحیح آن برای جلوگیری از عفونت لازم است و به ترمیم سریع‌تر سوختگی کمک می‌کند.
بهبود برخی از سوختگی‌های درجه دو بیش از سه هفته طول می‌کشد، اما بیشتر آنها در طی دو تا سه هفته بدون زخم بهبود می‌یابند، اما اغلب با تغییر رنگدانه پوست همراه است. هرچه تاول‌ها بدتر باشند، سوختگی مدت زمان بیشتری طول می‌کشد تا بهبود یابد. درمان‌های سوختگی خفیف درجه دو معمولاً شامل موارد زیر می‌شود:
۱) نگه داشتن پوست به مدت ۱۵ دقیقه یا بیشتر در زیر آب خنک
۲) مصرف داروهای مسکن بدون نسخه مانند استامینوفن یا ایبوپروفن
۳) استفاده از کرم آنتی بیوتیک یا پمادهای گیاهی روی تاول‌ها
توجه داشته باشید، اگر سوختگی در ناحیه گسترده‌ای رخ دهد، فورا باید به پزشک مراجعه شود.
علائم و نحوه درمان سوختگی درجه سه
به استثنای سوختگی‌های درجه چهار، سوختگی‌های درجه سه شدیدترین هستند. این نوع سوختگی بیشترین آسیب را وارد می‌کند. این تصور غلط وجود دارد که سوختگی‌های درجه سه بسیار دردناک هستند، ولی با این نوع سوختگی آسیب آنقدر گسترده است که ممکن است هیچ دردی به دلیل آسیب عصبی احساس نشود. بسته به علت، علائم سوختگی درجه سه می تواند شامل:
۱) رنگ قهوه‌ای تیره پوست
۲) بافت برجسته و چرمی
۳) بافتی مومی با رنگ سفید
زخم‌های ناشی از سوختگی درجه سه معمولا بدون جراحی، با جای زخم و جمع شدگی شدید جوش می‌خورند. هیچ زمان مشخصی نیز برای بهبودی خود به خودی سوختگی‌های درجه سوم نمی‌توان پیش بینی کرد. آنچه اهمیت دارد این است که هرگز سعی نکنید سوختگی درجه سه را خود درمانی کنید. در صورت بروز این سوختگی، باید بلافاصله با اورژانس تماس بگیرید.
گیاهان دارویی موثر در درمان سوختگی
آلوئه ورا
آلوئه ورا یکی از گیاهانی است که در درمان سوختگی بسیار موثر عمل می‌کند. استعمال موضعی ژل آلوئه ورا بر روی محل سوختگی، سبب کاهش درد می‌شود. همچنین به دلیل دارا بودن مواد مغذی نظیر ویتامین‌های E و C، پوست ناحیه سوختگی را ترمیم و بازسازی می‌کند. امروزه در صنعت داروسازی ژل آلوئه ورا به طور گسترده استفاده شده و به منظور کمک به درمان بیماری‌های پوست، مو و ناخن تجویز می‌شود.
ابوخلسا
ابوخسا یا هواچوبه گیاهی از تیره گاوزبان است. روغن این گیاه برای درمان سوختگی و بهبود زخم و جراحت‌های پوست مفید است. ریشه ابوخلسا غنی از شیکونین، نفتاکینون و آلکانین است. این مواد دارای خواصی همچون ترمیم زخم، فعالیت ضد قارچی، ضدویروسی، ضد میکروبی و ضدالتهابی هستند. بررسی‌ها نشان می‌دهد این گیاه به طور موثری از عوارض ثانویه سوختگی از جمله التهاب، ترشح یا عفونت زخم جلوگیری می‌کند.
چای سبز
چای سبز یکی از غنی ترین منابع فلاوونوئیدی است و در بسیاری از کشورها به عنوان گیاه دارویی مورد استفاده قرار می‌گیرد. عصاره این گیاه به علت داشتن پلی فنول‌ها دارای خواص آنتی اکسیدانی و ضد التهابی بوده و اثرات مثبتی در تسریع روند ترمیم و انقباض محل سوختگی، زخم و التهاب پوست دارد. چای سبز به علت کاهش التهاب ناشی از آزاد شدن هیستامین و داشتن خواص ضدقارچی و ضدباکتریایی در روند ترمیم سوختگی‌های عمیق نیز بسیار موثر است.
پنیرک
پنیرک جزو گیاهانی با خواص ضدباکتریایی، ضدالتهابی و ضدمیکروبی است و در درمان بیماری‌های پوستی و بهبود زخم سوختگی مورد استفاده قرار می‌گیرد. در تمام قسمت‌های این گیاه علاوه بر تانن، مواد لعابی و موسیلاژ فراوان، قند، اکسالات کلسیم، مواد رزینی و پکتیک وجود دارد. همچنین دارای مواد رنگی آلی، اسیدها و ویتامین‌های A ،B، C است. مطالعات نشان می‌دهد عصاره گیاه پنیرک باعث افزایش بافت های پیوندی مانند کلاژن، مقدار زیاد فیبروپلاست و کاهش سلول‌های التهابی در ناحیه زخم می‌شود و به تسریع روند بهبود زخم کمک می‌کند.
گل همیشه بهار
گل همیشه بهار به علت داشتن خواص ضد التهابی در درمان زخم‌ها، راش‌ها، عفونت‌های پوستی و سوختگی‌های درجه یک بسیار موثر است. همچنین مصرف خوراکی آن با تقویت مکانیسم‌های دفاعی آنتی اکسیدان، سبب بهبود روند ترمیم زخم سوختگی در پوست می‌شود. فلاونوئیدهای موجود در این گل از آزاد شدن هیستامین و تولید پروستاگلاندین‌ها که سبب حساسیت، درد و تورم می‌شود، جلوگیری کرده و این علائم را بهبود می‌بخشند.
گیاه مورد
مورد نوعی گیاه بوته‌ای و با درختچه‌ای همیشه سبز است. روغن این گیاه به علت دارا بودن خواص آنتی اکسیدانی، آنتی میکروبیال و آنتی باکتریال در درمان بیماری‌های عفونی استفاده می‌شود. بررسی‌ها روی این گیاه نشان می‌دهد روغن مورد سبب بهبود روند ترمیم سوختگی درجه 2 و کاهش عوارض اسکار بعد از بهبود سوختگی می‌گردد.
علف چای
گل راعی با علف چای گیاهی چندساله و علفی است. مواد موثره موجود در برگ‌ها و گل‌های این گیاه حاوی فلاونوئید، تانن، اسیدها، کارتنوئید، نیکوتین، پکتین و ویتامین ای است. از این گیاه به دلیل ترکیبات موجود در آن به طور گسترده در ترمیم زخم، درمان اگزما و سوختگی استفاده می‌شود. استعمال این گیاه در محل آسیب موجب کاهش زمان ترمیم زخم سوختگی و پیشزفت سریع‌تر روند ترمیم می‌شود.
آب بشقابی
آب بشقابی گیاهی از خانواده چتریان، علفی، پایا، پوشیده از کرک و نیمه آبزی است. عناصر تشکیل دهنده این گیاه شامل تری ترپنوئیدها، اسیدها، گلیکوزیدها، ترکیبات فنلی و فلاوونوئیدها است. این ترکیبات سبب افزایش سنتز کلاژن از طریق فعال کردن فیروبلاست‌ها شده و در نتیجه سبب افزایش روند ترمیم زخم سوختگی می‌شوند.
حنا
حنا یکی از موثرترین فرآورده‌های طبیعی برای درمان انواع سوختگی است. ماده گیاهی لاوسون موجود در این گیاه، درد و سوزش ناشی از سوختگی را تسکین می‌دهد و به ترمیم طبیعی پوست کمک می‌کند. حنا تاثیر زیادی در خنک کردن پوست دارد که با اثر گذاشتن در گردش خون بدن سبب این امر می‌شود. همچنین این گیاه، دارویی مناسب برای درمان سوختگی پای نوزدان، عرق سوز و سوختگی ناشی از لیزر است. علاوه بر این به عنوان یک ضد آفتاب طبیعی عمل می‌کند و در کاهش التهاب و بهبود سوختگی ناشی از آفتاب مفید است.
سخن پایانی
در پایگاه اینترنتی داروخانه آنلاین نسخه اول انواع فرآورده‌های طبیعی درمان سوختگی وجود دارد. کرم کالاندولا ، پماد آلفا، پماد موضعی ریکاو توسن دارو، ژل آلوئه ورا سی گل، پماد رکوبیزول نوتک فار، پماد کالندیت ای گل دارو و عصاره روغن گل بنفشه از جمله مواردی است که می‌توان در درمان سوختگی استفاده نمود. لازم به ذکر است سوختگی‌های درجه سه هرگز نباید در خانه درمان شوند. آنها خطر عوارض جدی، از جمله عفونت و از دست دادن خون را دارند. سوختگی ناشی از شوک الکتریکی نیز برای درمان در منزل بسیار خطرناک است. این سوختگی‌ها اغلب به لایه‌های زیر پوست می‌رسند و می‌توانند به بافت‌های داخلی آسیب برسانند. بنابراین مراجعه فوری به پزشک ضروری است.
