آنچه در این مقاله راجع به باند و گاز پانسمان می خوانیم:

• باند پانسمان چیست؟
• انواع باند پانسمان
• انواع گاز پانسمان

باند پانسمان چیست؟

باندها نوارهای پارچه‌ای تور مانند و گاه کش‌داری هستند که در طول و عرض‌های متفاوتی تهیه می‌شوند و برای بستن زخم استفاده می شوند؛ باندهای پانسمان ، از الیاف پنبه و نخ پلی استر تهیه و در عرض های مختلف بسته بندی می گردند.

باند پانسمان در سایز های استاندارد ۵، ۷، ۱۰، ۱۵ و ۲۰ سانتیمتر و به طول ۲ یا ۳ متر جهت پانسمان انواع مختلف زخم ها برای نگهداری ابزار پزشکی مانند پانسمان یا آتل به کار می رود. همچنین در خونریزی های شدید به منظور کند نمودن جریان خون از باند پانسمان محکم استفاده می شود. پارچه باند در راستای تار بریده شده و به صورت رول بسته بندی می شود به صورتی که به راحتی باز شده و نخ های آزاد مانع از باز شدن آن نشود. باند زخم بندی در نایلون و یا در جعبه بسته بندی می گردد. این باندها جهت نگهداری پانسمان های زخم در محل زخم نیز به کار می روند.

به عمل بستن زخم ها در پایان کار به وسیله باندها، نیز بانداژ می‌گویند.

انواع باند پانسمان

باندهای پانسمان بسته به نوع جراحت، در انواع مختلف تولید می شوند:

یکی از انواع باندهای پانسمان، باند سوختگی شکل پذیر کنار بافته  است؛ این نوع باند به سبب خاصیت ارتجاعی طولی و عرضی به گونه ای طراحی شده که در باند پیچی ها و نگهداری پانسمان به خوبی شکل اعضای بدن را می گیرد و اجازه حرکت آزاد را به آن ها می دهد  ، بدون اینکه فشار قابل توجهی به آن ها وارد کند ، این نوع باندها به خصوص در مفاصل و نواحی خمیده بدن برای تثبیت و دور از لغزش نگهداشتن پانسمان استفاده می گردند و نباید برای اعمال فشار به کار برده  شوند . در سوختگی ها رنگ قهوه ای تیره باند از این نظر که ترشحات زخمها بر روی پانسمان نمایان نمی شوند حائز اهمیت است .

نوع دیگری از باندهای پانسمان، باند کرپ سوختگی است؛ این نوع باند نیز به سبب خاصیت ارتجاعی طولی به گونه ای طراحی شده که در باندپیچی ها و نگهداری پانسمان به خوبی شکل اعضای بدن را گرفته و اجازه
حرکت آزاد را به آن ها می دهد، باند کرپ سوختگی حاوی ۹۶% پنبه عمل آوری شده است لذا قدرت جذب بسیار بالای این باند باعث می شود تا چندین برابر وزن خود ، ترشحات و مایعات سرم پخش شده در اطراف محل آسیب دیده را جذب کرده  و روند بهبودی را تسریع بخشد .

باند فایبر گلاس نیز نوع دیگری از باندهای پانسمان است؛ نوارهای باند فایبرگلاس  بر اساس فرمول ساخت منحصر به فرد و با نوعی رزین عالی که قابلیت پیچش از کلیه جهات طولی، عرضی و مایل را دارد تولید می شود. این نوار بر روی برجستگی های استخوانی بدن مانند آرنج، پاشنه، قوزک پا و … به راحتی مورد استفاده قرار می گیرد و تصویربرداری رادیولوژی از اندام آسیب دیده را نیز امکان پذیر می کند. ویژگی خاص این نوار باند،  ضد حساسیتی ، سبکی و استقامت زیاد آن در برابر رطوبت و فشارهای فیزیکی وارد بر آن  می باشد و در طول ۴ یارد و عرض های (۲، ۳، ۴، ۵) اینچ و به رنگ های مختلف و به صورت رول موجود می باشد؛ اغلب رنگ سبز و آبی این باند مورد استفاده قرار گرفته است.

لازم به یادآوری است که در مواقع نیازمندی به گچ گیری اعضای بدن فرد بیمار، از ماده ای به نام گچ پلاستیکی یا همان گچ فایبر گلاس استفاده می شود. در واقع از این روش برای  بی حرکت نگه داشتن عضو شکسته استفاده می شود. می بایست در اطراف عضو شکسته لایه هایی از گچ را قرار داد به طوریکه مانع از حرکت آن شود تا بتواند در مدت زمان تعیین شده از سوی پزشک ، این عضو ترمیم شده و بعد از بهبود نهایی ، اقدام به باز نمودن گچ کرد.

از دیگر انواع باندهای پزشکی می توان باند گچی را نام برد، پارچه گاز مخصوص که به اصطلاح به آن لینو گاز نیز می گویند همراه پودر گچ کریستالی که باعث شده تا انعطاف پذیری آنرا افزایش دهد.

یکی از بهترین و با کیفیت ترین باندهای گچی که برای موارد مختلف در بیمارستان ها مورد استفاده قرار می گیرد بی شک باند فایبر گلاس است. متخصصین ارتوپدی بر این باورند که استفاده از این نوع باندها به جای به کار بردن باندهای گچی معمولی می تواند بسیار مفید تر و موثر تر باشد.

باند های زیر گچ نیز نوع دیگری از باندهای پزشکی است که با پنبه ۱۰۰% خالص تولید می شود و  همانطور که از اسمش پیداست در زیر گچ از آن استفاده می گردد، کاملا خالص بوده و عاری از هر گونه خار وخاشاک و بو می باشد ؛ ضدآب(آب گریز) است و در ابعاد استاندارد ۵ ،۵/۷،۱۰،۱۵و۲۰ سانتیمتر و به طول ۲۷۵ سانتیمترتولید می گردد .

در واقع از باند زیر گچ بدین منظور استفاده می گردد که گچ به صورت مستقیم با پوست فرد بیمار در تماس نباشد. چرا که مشاهده شده در برخی از افراد تماس مستقیم گچ می تواند باعث ایجاد تحرکات پوستی و زخم شود. به همین منظور از همان ابتدا برای جلوگیری از چنین اتفاقاتی قبل از گچ گیری نهایی از باند زیرگچ استفاده می کنند که الیافی از جنس پنبه خالص دارد و به هیچ وجه بر روی پوست فرد بیمار ایجاد حساسیت نخواهد کرد.

عمل بانداژ باید متناسب با نوع، محل و ابعاد محل جراحت یا جراحی باشد تا بتواند به خوبی زخم را بپوشاند. ساده‌ترین مدل بانداژ از ۳عدد گاز ساده بعلاوه باند و نوار چسب تشکیل می‌شود.

انواع گاز استریل

گاز های استریل پانسمان، پنبه های مخصوص بستن زخم ، جلوگیری از خونریزی اندام های داخلی و خارجی و جلوگیری از عفونت هستند و همچنین برای انتقال مواد ضدعفونی کننده زخم، مثل بتادین، بسیار مناسب هستند ولی چون شرایط ایستا و ثابت ماندن روی زخم را ندارند همواره در صورت لزوم ماندگاری روی جراحت، از باند برای بستن و محکم کردن آن استفاده می شود.

گاز ها معمولا از درجه بالاتری از استریل بودن برخوردارند و مستقیما روی محل زخم و خونریزی قرار می گیرند.

انواع گاز و باند پزشکی بر اساس کاربرد

گاز و باند پزشکی وازلينه

گاز و باند پزشکی است که به وازلين آغشته شده است ودر قسمت های مختلف خدمات پزشكي کاربرد دارد. برای انجام پانسمان های مستقيم که با زخم هاي خشك و مزمن در تماس هستند، و هم چنین پانسمان زخم هاي بستر و پوشاندن زخم هاي سوختگي به صورت عمومي کاربرد دارد.

گاز طبي دندان پزشكی

گاز پزشکی هيدروفيلي است که توانایی جذب بالای آب را دارد، برای عمل جذب کردن خون و انواع محلول ها و مایع ها از محل جراحت و زخم در دندان پزشکی مورد استفاده قرار  می گيرد.

گاز طبي استريل

گاز پزشکی استريلی است که توانایی جذب بالای آب را دارد و برای عمل جذب خون و مایعات خوني که روي زخم هاي سطحي به وجود می آید، کاربرد دارد.

گاز طبي غير استريل( ساده)

این نوع گاز پزشکی برای عمل جذب خون و مایعات خوني، آغشته سازی و پوشاندن سطوح زخم ها به مواد ضدعفوني كننده با گاز استريل مورد استفاده قرار می گیرد. هم چنین جهت قرار دادن گاز  پزشکی غير استريل روي گاز پزشکی استريلی که بر روي زخم ها به دلیل انجام پانسمان قرار داده شده است، کاربرد دارد.

لانگ گاز

از این نوع گاز پزشکی، جهت كنترل کردن خونريزي زخم، جذب کردن خون و نیز ترشحات خوني هنگام عمل های جراحي باز داخلي انجام می شود.انواع گاز و باند پزشکی باید  چه در حالت خیس و چه در حالت خشک فاقد بو باشند. کم ترین نمره نخ مصرف شده در تار یا پود گاز و باند پزشکی تولید شده باید نمره 19 انگلیسی می باشد.

باندها معمولا در اندازه های ۲ متری بریده شده و استفاده می شوند. عرض باندهای پزشکی با توجه به نوع سفارش می تواند  در اندازه های  ۵،۱۰،۱۵،۲۰،۲۵  سانتی متری باشد که هنگام برش زدن اندازه آن مشخص می شود. پارچه باند پزشکی باید با عرض یکسان در راستای تار بریده شود و به حالت رول بسته بندی شود، به طوری که به راحتی و سهولت باز شده و نخ های آزاد  باند پزشکی از باز شدن رول جلوگیری نکنند.

گازهای زخم بندی پزشکی انواع گوناگونی دارند و از مرغوبترین الیاف پنبه تولید می شوند که در اندازه های مختلف و تحت شرایط کاملا بهداشتی به صورت ۸ لا و ۱۶ لا , ساده و نخ دار (باریم دار) بسته بندی می گردند.

این گاز ها پوشش بسیار مناسبی برای التیام و پانسمان زخم (سایز ۱۰*۱۰) و همچنین مصارف دندانپزشکی (سایز ۵*۵) می باشند.

همچنین از منظر میزان امنیت بهداشتی به سه دسته گاز استریل، گاز غیراستریل و گاز دندانپزشکی تقسیم می شوند.

از جمله گازهای استریل، گازهای جراحی هستند که معروف به گاز BPI  از پنبه ۱۰۰% خالص با نحوه برش و تازدن و بسته بندی خاص در هنگام تولید که ایمنی در استفاده به هر منظوری را فراهم می کند و با کیفیت بالا و رعایت استاندارد و کاهش میزان دررفتگی نخ ها در لبه ها و قابلیت جذب بالا به منظور کمپرس محل آسیب دیده ،تمیز کردن ،بستن پانسمان اولیه و بانداژ زخم ها با نمره نخ های (۲۰ و ۳۰) به صورت (۸، ۱۲، ۱۶) لا در سایز ۱۰*۱۰در بسته بندی های کاغذی که با نخ باریم نیز قابل عرضه می گردد.

از نظر دیگر گازهای پانسمان به دو دسته خط دار و بدون خط نیز دسته بندی می گردند؛ گازهای پانسمان بی خط پس از استریل شدن در تمامی اندام بجز داخل احشای بدن(اندام های داخلی) استفاده می گردند ولی گازهای پانسمان خط دار دارای نواری که حاجب اشعه ایکس دارند در جراحی ها استفاده می شوند و مزیت آن ها نسبت به گازهای بدون خط، قابل تشخیص بودنشان در تصویربرداری با اشعه ایکس است؛ در صورتی که حین عمل جراحی به وجود گازهای جراحی در داخل احشا بدن مخصوصا احشا شکمی تیم جراحی شک کنند می توانند اقدام به تصویربرداری با اشعه ایکس نمایند و آن ها را در ناحیه قرار گیریشان شناسایی و خارج گردانند.

گازهای خط دار جراحی در دو سایز گاز بااندازه 10*10 و 20*20 که نوع اول گاز معمولی و نوع دوم لانگ گاز خوانده می شود تولید می گردند.

هر دو نوع بالا دارای خط حاجب اشعه ایکس می باشند که می توانند با تصویربرداری از وجود آن ها در احشا مطلع شد.

انواع گازها از نظر سایز هم دارای اندازه 5*5 ، 10*10 ، 20*20 سانتیمتری می باشند که نوع اول بدون خط حاجب اشعه ایکس می باشد و نوع دوم دسته بندی دارای خط و بدون خط می باشند و نوع سوم فقط خط دار می باشند.

از نظر وزن و تعداد لایه های گازها نیز می توان آن ها را دسته بندی نمود؛  معمولا گازهای سبک و یا با لایه های کم، در  منازل و مطب ها مورد استفاده قرار می گیرند .

گازهای سنگین تر و با لایه های بیشتر به علت ظرفیت بالای آن ها در جذب خون و ترشحات بیشتر در بخش های بیمارستانی و اتاق های عمل مورد استفاده قرار می گیرند.

در انتخاب انواع گازها بیشتر به محل پانسمان و میزان مورد نظر در جذب خون و ترشحات زخم توجه می شود.

گازهای پانسمان سایز 5*5 بیشتر در جراحی های چشم یا نواحی کوچک بدن مثل داخل دهان و داخل گوش و در دندانپزشکی مورد استفاده قرار می گیرند.

استریل سازی گاز پانسمان

در برخی موارد خاص که ضرورت استریل بودن گاز بسیار زیاد است مخصوصا در تماس با اندام های داخلی بدن در هنگام جراحی، برای اطمینان بیشتر گاز استریل را با بسته بندی در اتوکلاو، دوباره ضدعفونی کرده و سپس مورد استفاده قرار می دهند.

هر رول گاز پزشکی باید به وسیله کاغذ یا سلوفان پوشش داده می شود. این رول های گاز و باند پزشکی بصورت تکی یا چندتایی با رعایت اصول و قوانین خاصی بسته بندی می شوند، در بسته بندی های تکی گاز پزشکی، ابتدا و انتهای رول های گاز پزشکی باید کاملا پرس شوند. در بسته بندی چندتایی گازهای پزشکی، باید تعداد خاص و مشخص شده ای از رول ها که روی بسته ها نوشته شده است، در داخل کیسه ای از جنس پلی اتیلن به صورتی قرار می گیرند تا رول ها را از گرد و غبار و هرگونه آلودگی ها حفظ کنند. گاز و باند های پزشکی تولید شده در صورتی که پس از انجام عمل سفیدگری توسط پارافین و مواد پرکننده دیگری در تماس باشند و آغـشته  و پوشش داده شـوند، به اسم گاز پزشکی روغنی شناخته و استفاده می شوند و یه طور معمول در بسته های۲۴ یا ۳۶ تایی بسته بندی می شوند. گاز پزشکی استریل به طور معمول بصورت۲ عددی بسته بندی میشوند و در بازار عرضه می شوند.

در پزشکی ما انواع دیگری از باند ها را داریم که در موقعیت های مختلف بکار برده می شوند مانند باند هایی که در ارتوپدی و سوختگی استفاده می شود و ما به دو مورد آن اشاره می کنیم:

انواع دیگر گازهای پانسمان

گاهی بعضی از شرکت ها گازهای پانسمانی را از الیاف ابریشمی نیز تولید می کنند و یا گازها را آغشته به موادی خاصی جهت پانسمان زخم هایی همچون زخم های دیابتی و زخم بستر با بسته بندی های خاص به بازار وارد می کنند مثل گازهای وازلینه یا گازهای نیرات نقره و…

در انواع جدید باندها می توان به طرح توری کشسان  آن نیز اشاره کرد که بی نیاز از پیچش و اتصال گیره، ماهیچه و گاز پانسمان را دربر می گیرد.

با توجه به مطالب گفته شده، گاز و باند پزشکی یکی از مهم ترین تجهیزات پزشکی می باشند که در همه جا جهت جلوگیری از خونریزی، حفظ بافت آسیب دیده کاربرد دارند. از این گاز ها در بیمارستان ها، مطب ها، و حتی خانه ها و مدرسه در مواقع مورد نیاز استفاده می شود. پس توجه کردن به نکاتی که مطرح شده جهت به دست آوردن گاز و باند پزشکی با کیفیت مهم می باشد. با توجه به این که گاز و باند پزشکی در تماس مستقیم با زخم های بدن هستند تهیه آن ها طبق ضوابط استاندارد حائز اهمیت می باشد. هم چنین باند های  خاص پزشکی نیز وجود دارند که جز تجهیزاتی هستند که در  علوم پزشکی از آن ها در موارد مختلف استفاده می شود و کاربرد های فراوانی دارند و تاثیر مهمی در سلامت افراد دارند.

 اخیرا محققان گازهای پانسمانی تولید کرده اند که از فناوری نانو بهره می گیرد و به هیچ عنوان مثل گازهای معمولی به زخم نمی چسبد و به دلیل ویژگی ضدمیکروبی و ضد التهابی فوق‌العاده مناسب، باعث تسریع در ترمیم زخم می شود؛ عدم نیاز به استفاده از سایر ضدعفونی‌کننده‌ها مثل بتادین و یا پمادهای آنتی بیوتیک، عدم نیاز به تعویض زودهنگام پانسمان، اکسیژن رسانی و رطوبت رسانی مناسب به زخم از دیگر مزایای استفاده از این محصول است.

علاوه بر اثربخشی بالای این پانسمان، نوآوری دیگر این فراورده، وجود اندیکاتور یا تغییر رنگ الیاف پس از آزادسازی یون نقره است. در این حالت رنگ الیاف از سبز تیره به سبز روشن (متمایل به سفید) تبدیل می‌شود و زمان تعویض پانسمان را مشخص می کند.

انواع باند پانسمان و گاز استریل را می توانید از داروخانه های معتبر به صورت حضوری و یا آنلاین خریداری فرمایید.