انسداد صفراوی چیست؟

انسداد صفراوی، انسداد مجاری صفراوی است. مجاری صفراوی، صفرا را از کبد و کیسه صفرا از طریق پانکراس به دوازدهه منتقل می‌کنند که بخشی از روده کوچک است. صفرا مایعی به رنگ سبز تیره یا قهوه‌ای مایل به زرد است که توسط کبد برای هضم چربی‌ها ترشح می‌شود. بعد از خوردن غذا، کیسه صفرا، صفرا را آزاد می‌کند تا به هضم و جذب چربی کمک کند. صفرا همچنین به پاکسازی کبد از مواد زائد کمک می‌کند.

انسداد هر یک از این مجاری صفراوی، به عنوان انسداد صفراوی شناخته می‌شود. بسیاری از مشکلات مربوط به انسداد صفراوی با موفقیت قابل درمان است. با این حال، اگر انسداد برای مدت طولانی درمان نشود، می‌تواند به بیماری‌های کبدی تهدید کننده زندگی منجر شود. در برخی موارد سنگ کیسه صفرا منجر به دردی شدید در فرد می‌شود، اما حدود ۹۰ درصد مبتلایان به سنگ صفراوی هیچ گونه علامتی ندارند. مشاهده شده است در برخی موارد، سنگ صفراوی برای بیش از ۱۰ سال با فرد می‌ماند و هیچ علامتی ایجاد نمی‌کند.

انواع مجاری صفراوی

شما چندین نوع مجرای صفراوی دارید. دو نوع مجاری صفراوی در کبد، مجاری داخل کبدی و خارج کبدی هستند.

مجاری داخل کبدی: مجاری داخل کبدی سیستمی از لوله‌های کوچک‌تر در کبد است که صفرا را به مجاری خارج کبدی جمع و حمل می‌کند.

مجاری خارج کبدی: مجاری خارج کبدی به صورت دو قسمت شروع می‌شوند، یکی در سمت راست کبد و دیگری در سمت چپ.

چه عواملی باعث انسداد صفراوی می‌شود؟

انسداد صفراوی ممکن است توسط تعدادی از عوامل دخیل در موارد زیر ایجاد شود:

۱) مجاری صفراوی

۲) كيسه صفرا

۳) کبد

۴) لوزالمعده

۵) روده کوچک

موارد زیر برخی از شایع‌ترین علل انسداد صفراوی است:

۱) سنگ‌های صفراوی که شایع‌ترین علت هستند

۲) التهاب مجاری صفراوی

۳) کیست

۴) بزرگ شدن غدد لنفاوی

۵) پانکراتیت

۶) آسیب مربوط به جراحی کیسه صفرا یا کبد

۷) تومورهایی که به کبد، کیسه صفرا، لوزالمعده یا مجاری صفراوی رسیده‌اند

۸) عفونت از جمله هپاتیت

۹) سیروز یا زخم کبد

۱۰) کیست کلدوچال (در نوزادان هنگام تولد وجود دارد)

بیشتر بخوانید: علائم کبد چرب چیست؟ + علت، عوارض و راه‌های درمان

عوامل خطر انسداد مجاری صفراوی چیست؟

عوامل خطر انسداد صفراوی معمولاً به علت انسداد بستگی دارد. اکثر موارد در نتیجه سنگ صفرا است. این امر زنان را در معرض انسداد صفراوی آسیب پذیرتر می‌کند. سایر عوامل خطر عبارتند از:

۱) سابقه سنگ صفرا

۲) پانکراتیت مزمن

۳) سرطان پانکراس

۴) آسیب به قسمت راست شکم

۵) چاقی

۶) کاهش سریع وزن

۷) شرایط مربوط به تجزیه سلول های قرمز خون

علائم انسداد صفراوی چیست؟

علائم انسداد صفراوی نیز می‌تواند به علت انسداد بستگی داشته باشد. افرادی که انسداد صفراوی دارند معمولاً علائم زیر را دارند:

۱) مدفوع روشن

۲) ادرار تیره

۳) زردی چشم یا پوست مایل به زرد

۴) خارش

۵) درد در سمت راست بالای شکم

۶) حالت تهوع

۷) استفراغ

۸) کاهش وزن

۹) تب

انسداد صفراوی چگونه تشخیص داده می‌شود؟

آزمایش‌های مختلفی برای افرادی که ممکن است انسداد صفراوی داشته باشند در دسترس است. بر اساس علت انسداد، پزشک ممکن است یک یا چند آزمایش زیر را توصیه کند.

۱) آزمایش خون: پارامترهای مختلفی مانند سطح آنزیم‌های کبدی را اندازه‌گیری می‌کند.

۲) سونوگرافی: سونوگرافی معمولاً اولین آزمایشی است که بر روی هرکسی که مشکوک به انسداد صفراوی باشد، انجام می‌شود. این به پزشک شما امکان م‌دهد سنگ صفرا را به راحتی ببیند.

۳) اسکن رادیونوکلئید صفراوی (اسکن HIDA)

۴) کولانژیوگرافی: کلانژیوگرافی اشعه ایکس از مجاری صفراوی است.

۵) اسکن MRI: اسکن MRI تصاویر مفصلی از کبد، کیسه صفرا، لوزالمعده و مجاری صفراوی را فراهم می‌کند.

درمان انسداد صفراوی چیست؟

درمان به منظور اصلاح علت اصلی است. هدف اصلی درمان پزشکی یا جراحی رفع انسداد است. برخی از گزینه‌های درمانی شامل کوله سیستکتومی و ERCP است. کوله سیستکتومی برداشتن کیسه صفرا در صورت وجود سنگ صفرا است. یک ERCP برای برداشتن سنگ‌های کوچک از مجرای صفراوی مشترک یا قرار دادن یک استنت در داخل مجرا برای بازگرداندن جریان صفرا کافی است. این اغلب در مواردی استفاده می‌شود که انسداد ناشی از تومور باشد.

درمان انسداد مجاری صفراوی و بیماری‌های کبد با محصولات طبیعی

زردچوبه

زردچوبه، یکی از مواد طبیعی درمان انسداد صفراوی است. این ادوبه، در داروهای چینی و آیورودایی برای درمان مشکلات کبد و صفرا مورد استفاده قرار می‌گیرد. زردچوبه، یک ماده سم زدا قوی است، که حاوی مواد موثر برای تحریک صفرا می‌باشد. کبد از طریق مایع صفرا به پاکسازی سموم بدن می‌پردازد. به این منظور می‌توانید زردچوبه را  با سایر دمنوش‌ها ترکیب کرده و صبح‌ها ناشتا میل کنید.

گریپ فروت

ویتامین C در سالم نگه داشتن کبد نقش مهمی دارد. تحقیقات نشان داده  که گریپ فروت می‌تواند به کاهش علائم بیماری‌های صفرا و کبد کمک کند. فقط یک فنجان گریپ فروت روزانه ویتامین C مورد نیاز بدن را تامین می‌کند. این میوه همچنین می‌تواند بر متابولیسم داروها تأثیر بگذارد، لذا اگر در حال استفاده از دارو هستید، قبل از مصرف کردن آن با پزشک خود مشورت کنید.

آووکادو

این میوه پر از چربی‌های سالم و حاوی مواد فیتوشیمیایی است که باعث کاهش آسیب در کبد می‌شود و در پیشگیری و بهبود بیماری‌های کبد و صفرا موثر است.

چغندر

شواهدی وجود دارد که چغندر می‌تواند با کاهش اسیدهای چرب اضافی از کبد محافظت کند.

سیر

سیر یکی دیگر از محصولات طبیعی درمان بیماری‌های صفرا است. در یک مطالعه منتشر شده در مجله Nutritional Biochemistry، گزارش شد که مکمل‌های سیر می‌توانند عملکرد کبد را بهبود بخشند وبه بهبود آسیب کبدی ناشی از الکل کمک کنند.

آروگولا

آروگولا از سبزیجاتی است که حاوی ترکیبات گوگرد است و مانند سیر مزایای سلامتی زیادی برای  کبد دارد.

کلم

علاوه بر ترکیبات گوگرد، کلم حاوی کولین نیز  می‌باشد. ک.لین یک ماده مغذی است که بر اساس یافته‌های بنیاد ملی کبد، برای سلامتی کبد از اهمیت بالایی برخوردار است.

آب سیب و سرکه سیب

آب سیب و سرکه سیب از فرآورده‌های طبیعی درمان بیماری‌های کبد و صفرا هستند که به راحتی می‌توان از آنها استفاده کرد. برخی افراد معتقدند که آب سیب سنگ‌های کیسه صفرا را نرم می‌کند و به آنها اجازه می‌دهد تا با سهولت از بدن دفع شوند. اما افراد مبتلا به دیابت، زخم معده و هیپوگلیسمی باید در مصرف مقدار زیاد آب میوه احتیاط کنند. مخلوط سرکه سیب در آب سیب برای سم‌زدایی و چربی‌زدایی صفرا و کبد بسیار مفید است.

قاصدک

در طول تاریخ از گیاه دارویی قاصدک برای درمان مشکلات کیسه صفرا، کبد و مجاری صفراوی استفاده می‌شده است. قاصدک دارای ریشه‌های قهوه‌ای زرد رنگ که حاوی مقداری شیره سفید رنگ است. طرفداران این گیاه معتقدند، ریشه‌های تلخ آن می‌تواند تولید صفرا در کیسه صفرا را تحریک کند. در طب سنتی توصیه می‌شود برای از بین بردن سنگ کیسه صفرا و مشکلات مرتبط با کبد چای قاصدک مصرف شود.

خار مریم

خار مریم از دیگر محصولات طبیعی درمان بیماری‌های کبد و صفرا است که  قرن‌ها برای سم‌زدایی کبد از آن استفاده می‌شده است. این گیاه را می‌توان به صورت دمنوش یا به شکل کپسول و قرص مصرف کرد. البته مبتلایان به دیابت، آلرژی و یا سابقه سرطان‌های حساس به هورمون باید در مورد استفاده از خار مریم با پزشک خود صحبت کنند.

کنگر فرنگی

عصاره کنگر فرنگی ممکن است به عملکرد کیسه صفرا کمک کند. کنگر فرنگی، با تحریک تولید صفرا موجب بهبود  عملکرد بهتر کیسه صفرا و کبد می‌شود. کنگر فرنگی به روش‌های مختلفی تهیه می‌شود. اما مکمل‌های عصاره کنگر فرنگی از نوع سبزیجات آن قوی‌تر هستند. البته مشورت با پزشک قبل از مصرف عصاره کنگر فرنگی ضروری است، زیرا در صورت انسداد مجرای صفراوی ممکن است باعث حمله کیسه صفرا شود.

روغن کرچک

روغن کرچک یک درمان محبوب در اکثر بیماری‌های گوارشی از جمله بیماری‌های کبد و صفرا است و در طب سنتی از آن  هم به صورت خوراکی و هم موضعی استفاده می‌شود. برای استفاده موضعی از روغن کرچک، کافیست یک پارچه را در روغن کرچک گرم خیس کنید و روی شکم قرار دهید سپس آن را با یک حوله بپوشانید.

درمان گیاهی انسداد مجاری صفراوی

انسداد مجاری صفراوی ممکن است نیازمند درمان پزشکی باشد و بهتر است برای تشخیص دقیق و تعیین درمان مناسب، به پزشک خود مراجعه کنید. با این حال، برخی گیاهان و ترکیبات گیاهی ممکن است به عنوان مکملی برای درمان این مشکل مورد استفاده قرار بگیرند. در ادامه چند گیاه و ترکیب گیاهی که به عنوان درمان احتمالی برای انسداد مجاری صفراوی نام برده می‌شوند:

1. آناناس: آناناس حاوی آنزیمی به نام بروملین است که می تواند به تسهیل هضم چربی‌ها و کاهش التهاب مجاری صفراوی کمک کند.

2. زنجبیل: زنجبیل خواص ضد دارد و می‌تواند به بهبود حرکت جریان صفرا در مجاری صفراوی کمک کند.

3. آویشن: آویشن خواص ضد التهابی و ضد عفونی کننده دارد و استفاده از آن به درمان انسداد مجاری صفراوی کمک خواهد کرد.

4. گل ختمی: گل ختمی خواص ضد التهابی و ضد اسپاسمیکی دارد و برای درمان این عارضه مفید خواهد بود.

5. زرشک: زرشک در طب سنتی به عنوان تقویت کننده کبد و تسهیل کننده جریان صفرا مورد استفاده قرار می گیرد.

به یاد داشته باشید  بهتر است قبل از استفاده از هرگونه درمان گیاهی، با پزشک خود مشورت کنید تا اطمینان حاصل کنید که این درمان در شرایط شما مناسب است و با سایر درمان‌هایی که ممکن است نیاز داشته باشید، هماهنگ است.

عوارض انسداد مجرای صفراوی

بدون درمان، انسداد مجاری صفراوی می‌تواند زندگی را تهدید کند. عوارض احتمالی که در نتیجه عدم درمان ایجاد می‌شوند، عبارتند از:

۱) تجمع خطرناک بیلی روبین

۲) عفونت‌ها

۳) بیماری مزمن کبدی

۴) سیروز صفراوی

رژیم غذایی انسداد مجاری صفراوی

رژیم غذایی مناسب می‌تواند در کنترل و مدیریت انسداد مجاری صفراوی کمک کند. در ادامه برخی توصیه‌ها در رابطه با رژیم غذایی برای این شرایط را می‌توان مرور کرد:

1. کاهش مصرف چربی‌های اشباع شده: مصرف غذاهایی که حاوی چربی‌های اشباع شده مانند گوشت قرمز چرب، محصولات لبنی پر چرب، آجیل‌ها و غذاهای پخته در روغن‌های ناسالم (مانند روغن‌های هیدروژنه شده و روغن‌های نیمه‌جامد) را به حداقل برسانید. به جای آن، از منابع چربی سالم مانند روغن زیتون، روغن کانولا، آووکادو و ماهی‌های چرب (مثل ماهی سالمون) استفاده کنید.

2. مصرف فیبر بالا: میوه‌ها، سبزیجات، غلات کامل و حبوبات غنی به فیبر را در رژیم غذایی خود درنظر بگیرید. فیبر می‌تواند به تسهیل هضم و انتقال مواد موثره از صفراوی کمک کند.

3. مصرف مقدار کافی آب: آب می‌تواند به تخلیه مجاری صفراوی و حفظ رطوبت مناسب در بدن کمک کند. مصرف روزانه حداقل 8 لیوان آب توصیه می‌شود.

4. مصرف مواد آنتی‌اکسیدانی: میوه‌ها و سبزیجاتی که حاوی ویتامین C و E، بتاکاروتن و سایر آنتی‌اکسیدان‌ها هستند را در رژیم غذایی خود درنظر بگیرید. این مواد می‌توانند به حفظ سلامت صفراوی و کبد کمک کنند.

5. مصرف مقدار مناسب پروتئین: پروتئین‌های کم چرب و با کیفیت مانند ماهی، مرغ، تخم مرغ، سویا و محصولات لبنی کم چرب را در رژیم غذایی خود درنظر بگیرید. پروتئین‌ها از طریق رشد و تعمیر بافت‌ها کمک می‌کنند.

6. کاهش مصرف قند و شکر: مصرف زیاد قند و شکر ممکن است منجر به افزایش وزن و چربی در بدن شود و به بروز مشکلات صفراویی مانند تشکیل سنگ صفراوی و انسداد مجاری صفراوی منجر شود. بنابراین، توصیه می‌شود مصرف قند و شکر را به حداقل برسانید و به جای آن، از منابع طبیعی شیرین‌کننده مانند عسل، استویا، تمر و میوه‌های تازه استفاده کنید.

مهم است بدانید که این توصیه‌ها به عنوان مکمل به درمان پزشکی استفاده می‌شوند و نباید جایگزین مراقبت‌ها و درمان‌های پزشکی شوند. همچنین، هر شخصی نیازهای غذایی و شرایط بدنی منحصر به فردی دارد، بنابراین بهتر است با پزشک یا متخصص تغذیه خود مشورت کنید تا رژیم غذایی مناسب برای شما را تعیین کنند.

معرفی مکمل‌ها و فرآورده‌های طبیعی درمان مشکلات کبد و انسداد مجاری صفراوی

برخی مکمل‌های غذایی و فراورده‌های طبیعی مانند آرتیشو (کنگر فرنگی)، خار مریم، کاسنی و زردچوبه  وجود دارند که در بهبود عملکرد صفراوی و کاهش انسداد مجاری صفراوی موثر هستند. برخی از این محصولات که در داروخانه‌های کشور موجود است عبارتند از:

قرص سیم لیور سیمرغ دارو عطار

حاوی عصاره گیاهان خارمریم، قاصدک و کنگر فرنگی است. این فراورده طبیعی از مکمل‌های گیاهی مفید برای رفع مسمومیت‌های کبدی است و از عملکرد کبد و کیسه صفرا حمایت می‌کند. این گیاهان خاصیت آنتی اکسیدان دارند و به کاهش اختلالات کبدی بعد از هپاتیت، نارسایی‌های مزمن کبدی توام با تخریب سلولی مانند سیروز کبدی و کبد چرب و همچنین مقابله با رادیکال‌های آزاد کمک می‌کنند.

قرص سینارول نیاک

از دیگر محصولات مفید برای کمک به درمان انسداد مجاری صفراوی است. این محصول با برخورداری از عصاره خشک برگ‌های گیاه کنگر فرنگی، دارای اثر فوق العاده‌ای در بهبود مشکلات گوارشی، ناراحتی‌های صفراوی و بهبود هیپرلپیدمی، نفرواسکلوز، اورمی و نقرس می‌باشد و در بهبود نارساهایی کبد و بهبود و بازسازی بافت‌های کبدی نیز مفید است.

کپسول لیورپاور قائم دارو

از جمله محصولات گیاهی محافظ و تقویت کننده کبد است که برای بیماری‌های کبدی، کیسه صفرا و مشکلات ناشی از آنها درمان کمکی به شمار می‌رود. این فرآورده طبیعی حاوی عصاره دو گیاه خار مریم و آرتیشو یا کنگر فرنگی است.

قرص لیورگل گل دارو

نیز از دیگر فرآورده‌های طبیعی مفید برای درمان ناراحتی‌های کبد و صفرا است. این محصول از مواد موثره عصاره خشک گیاه خارمریم تهیه شده است و برای درمان هپاتیت حاد و مزمن ویروسی، سیروز کبدی و کبد چرب کاربرد دارد. استفاده از این محصول درکاهش اثرات مضر داروهای ضد سرطان نیز مفید است.

داروی گیاهی سینارکول

حاوی عصاره سینارا اسکولیموس (کنگر فرنگی) و پودر ریشه زردچوبه است. استفاده از این فراورده در درمان اختلالات کبد و کیسه صفرا، رفع مشکلات گوارشی مانند نفخ و معده درد  و کاهش چربی بالا کاربرد دارد. کنگر‌فرنگی و زردچوبه موجود در این محصول دارای اثرات آنتی اکسیدانی و ضد التهابی قوی هستند و نقش موثری در ارتقای سلامت و محافظت از سلول‌های کبدی، بهبود ترشح صفرا و کاهش کلسترول ایفا می کنند.

کپسول لیواتوفیکس هرباویوا

از مکمل‌های غذایی مفید برای محافظت از سلول‌های کبدی، حمایت از عملکرد سم‌زدایی کبد و تقویت عملکرد صفرا است. این مکمل حاوی عصاره میوه خشک خارمریم و زردچوبه، آمینو اسید تورین، به همراه ویتامین‌های گروه ب، ویتامین ای و سی می‌باشد. مجموعه ویتامین‌های موجود در این فراورده علاوه بر رفع نیاز بدن به این ویتامین‌ها موجب بهبود عملکرد کبد و سلامت کلی بدن می‌شوند.

قرص گیاهی سیم فت لیور

حاوی عصاره خارمریم و کنگر فرنگی است و به منظور کمک به درمان کبد چرب، سوخت و ساز چربی خون، بهبود گوارش مشکلات کبدی و کیسه صفرا، تحریک ترشح صفرا، کمک به درمان انسداد مجاری صفراوی و افزایش اشتها طراحی شده‌ است.

شربت نیک سودا فراطب

یک داروی گیاهی با کاربردهای گسترده است. این محصول از عصاره آلو بخارا، عناب، شاهتره و کاسنی تهیه می‌شود و یکی از موارد مصرف آن بهبود عملکرد کبد، کمک به درمان کبد چرب و رفع ناراحتی‌های کبد و صفرا است.

شربت ضد صفرا هپاتوبایل

یکی دیگر از داروی گیاهی برای کنترل عوارض ناشی از غلبه سوء مزاج صفراوی است که ضمن ایجاد تعادل در خلط صفرا، باعث بهبود مشکلات ناشی از آن مثل ریزش مو، حرارت بدن، جوش‌های پوستی، استفراغ صفراوی، لاغری و کم اشتهایی و… می‌شود. زرشک، تمبر هندی، آلو بخارا، گل گاو زبان، شیرخشت، بنفشه و شاهتره برخی از گیاهان به کار رفته در این فرآورده هستند.

سافت ژل کورکوما زردچوبه دینه

از پودر ریزوم و عصاره‌ گیاه زردچوبه ساخته می‌شود. حفظ سلامت کبد، درمان سوء هاضمه و اختلالات صفراوی، کاهش التهاب و درد مفاصل از موارد مصرف این فرآورده طبیعی است.

قطره لیورین قائم دارو

حاوی گیاه خارمریم محصولی مناسب جهت سلامت کبد است. مصرف این فراورده به بهبود بیماری‌های کبد و کیسه صفرا کمک موثری می‌کند و از کبد در برابر تاثیرات مخرب محافظت می کند.

شربت فیتوبایل فراطب

حاوی آلو بخارا، آلو سیاه، ترنجبین، عناب، سپستان، تمرهندی و زردآلو است. مهمترین کاربرد این داروی گیاهی کمک به به درمان عوارض ناشی از افزایش صفرا در بدن است. کنترل حرارت کبد، پاکسازی و تقویت کبد و بهبود التهاب و زخم معده از دگر موارد مصرف این شربت گیاهی است.

آیا می‌توان از انسداد صفراوی جلوگیری کرد؟

برخی از راهکارهای جلوگیری از انسداد مجاری صفراوی شامل موارد زیر است:

۱) مقدار فیبر در رژیم غذایی خود را افزایش دهید.

۲) مقدار قند و چربی‌های اشباع شده در رژیم غذایی خود را کاهش دهید.

۳) ۴) اگر اضافه وزن دارید، به تدریج وزن خود را با توجه به جنسیت، سن و قد در یک محدوده سالم قرار دهید.

سخن پایانی

بیماری‌های کبد و صفرا از دسته اختلالات گوارشی شایع هستند و هر گونه بیماری و عوارض ناشی از این دو عضو، تمام بدن را تحت تاثیر قرار می‌دهد.  ‏”نسخه اول” به شما کمک می‌کند که ضمن به دست آوردن اطلاعات درباره بیماری‌های کبد و صفرا، با مقایسه داروهای موجود در بازار، انتخاب آگاهانه‌ای برای کاهش این ناخوشی‌ها داشته باشید.‏

منابع:

https://www.healthline.com/health/home-remedies-for-fatty-liver#bottom-line

https://www.healthline.com/health/bile-duct-obstruction