مشخصات میخک
میخک با نام علمی (Syzygium aromaticum) درختی کوچک، مخروطی شکل و همیشه سبز است. برگ‌های آن نوک تیز، بیضی شکل و دمبرگ‌های آن قرمز رنگ است که به آن زیبایی خاصی را داده است. گل میخک که به گل‌های آن قرنفل نیز گفته می‌شود، از خانواده میخکیان است. این گل‌ها کوچک، قرمز رنگ، به صورت مجتمع و خوشه مانند هستند که هر خوشه دارای 10 تا 25 گل است. میخک از غنچه‌های خشک شده این درخت به دست می‌آید. وجه تسمیه این درخت بدین دلیل است که غنچه های خشک شده آن که کوچک و به طول یک سانتیمتر است، به شکل میخ‌های کوچک می‌باشند. این گیاه به علت زیبایی خاصی که دارد، امروزه در بیشتر نقاط دنیا به عنوان گیاه زینتی پرورش داده می‌شود. در حال حاضر بیشترین میخک در کشورهای هند، اندونزی، ماداگاسکار، پاکستان، ویتنام و سریلانکا برداشت می‌شود.
اندام دارویی
غنچه های باز نشده درخت میخک، اندام دارویی این گیاه را تشکیل می دهند. غنچه‌های درخت پس از باز شدن یعنی قبل از آنکه رنگ ارغوانی و خاکستری آن تبدیل به قرمز شود، باید چیده و خشک شوند. درخت میخک در سن 5 تا 6 سالگی گل می دهد ولی برداشت محصول برای مصارف دارویی باید از سال دهم آغاز گردد. سپس آن را پودر و آن به عنوان ادویه و دارو استفاده می کنند. در ساقه، برگ و گل آن نیز اسانس روغنی وجود دارد که از تقطیر آن ها به دست می‌آید.
خواص میخک (طبیعت و خواص درمانی)
طبیعت میخک خیلی گرم و خشک است. این گیاه در صنعت داروسازی و صنایع آرایشی بهداشتی کاربرد فراوانی دارد. از روغن آن در تولید عطرها، شامپو، صابون و به عنوان ماده طعم دهنده در لوازم پزشکی و دندانپزشکی استفاده می‌شود. همچنین به دلیل خاصیت ضدعفونی کننده و تسکین دهنده‌ای که دارد در تولید دهانشویه و خمیر دندان نیز به کار می رود. خمیر دهانی دنتا باریج اسانس برای درمان عفونت‌های دندان و لثه و تسکین درد دندان و دهانشویه سینامول برای رفع بوی بد دهان از جمله محصولات بهداشت دهان و دندان در کشور هستند که در ساخت آنها از گیاه میخک استفاده شده است. مهمترین خواص درمانی این گیاه به طور خلاصه عبارتند از:
کاربرد در دندان پزشکی
همانطور که گفتیم یکی از مهمترین کاردهای گیاه دارویی میخک استفاده آن در دندانپزشکی است. میخک می‌تواند به تسکین درد دندان، کاهش التهاب دهان و باکتری‌ها کمک کند. بررسی‌ها بر روی خواص این گیاه نشان می‌دهد دهانشویه‌های محتوی میخک، تعداد باکتری‌های مضر موجود در دهان را بیشتر کاهش می‌دهند و عصاره ميخک به تنهایی در تخفيف درد دندان بسيار موثر است. در دندانپزشکی از این گیاه به صورت موضعی به شکل اسانس، قطره و ژل به عنوان بی حس کننده، ضدعفونی کننده و ضد درد استفاده می‌شود.
طرز استفاده از میخک برای دندان درد
استفاده از خود میخک و یا روغن آن در کاهش درد دندان بسیار موثر است. برای این منظور دو قطره روغن میخک را روی پنبه ریخته و آن را روی دندان خود قرار دهید یا اینکه خود میخک را روی دندان بگذارید. این کار سبب کاهش درد دندان می شود.
بهبود مشکلات گوارشی
ترکیبات موجود در میخک می‌توانند به درمان زخم معده، پیشگیری از تهوع و استفراغ و بهبود اختلالات گوارشی کمک کنند. همچنین ورم معده را از بین می‌برد و گاز محبوس در دستگاه گوارش را آزاد می‌کند. این گیاه جریان آنزیمی را افزایش و در نتیجه فعالیت گوارشی را تقویت می‌کند.
خواص میخک برای ریه
میخک خاصیت آنتی باکتریایی دارد و برای کاهش عفونت ریه و همچنین التهاب آن مفید است. میخک سرفه را کاهش می دهد و برای رفع مشکلات تنفسی نیز مفید است.
روش استفاده از میخک برای کبد
میخک برای درمان بیماری کبد چرب و مهم چنین التهاب آن مفید است. برای این منظور هم می توان از روغن میخک و هم از خود میخک استفاده کرد.
تقویت سیستم ایمنی بدن
گل میخک دارای خاصیت آنتی اکسیدانی است که می‌تواند سیستم ایمنی بدن را بهبود بخشد. اوژنول و ویتامین C دو ترکیب آنتی اکسیدان قوی موجود در این گیاه هستند. آنتی‌اکسیدان‌ها ترکیباتی هستند که از استرس اکسیداتیو جلوگیری و به بهبود بیماری‌های مزمن کمک می‌کنند. شربت گیاهی آلرگارد نیاک فراورده‌ای متشکل از عصاره گیاهان مختلف از جمله غنچه گل میخک است که به تقویت سیستم ایمنی کمک کرده و دوران بستری ناشی از بیماری کویید را کاهش می‌دهد.
خواص میخک برای عفونت واژن
میخک میل جنسی و قدرت باروری را افزایش می دهد و این گیاه برای بیماری های رحم نیز مفید می باشد.
خواص ضد باکتریایی
میخک دارای خواص ضد میکروبی است، به این معنا که می‌تواند به جلوگیری از رشد میکروارگانیسم‌هایی مانند باکتری‌ها کمک کند. یک مطالعه آزمایشگاهی نشان داد که روغن اسانس میخک در از بین بردن سه نوع باکتری معمول که می‌توانند باعث گرفتگی شکم، اسهال، خستگی و حتی مرگ شوند، موثر است.
کاهش قند خون
تحقیقات نشان می دهد که ترکیبات موجود در میخک در کنترل قند خون موثر هستند. یکی از خواص این گیاه برای بیماران دیابتی آن است که ترکیبات آن می‌تواند عملکرد انسولین را در زمینه تنظیم سطح قند خون تقلید کند. هر چند در ابتدا، میخک به عنوان درمان سنتی برای دیابت شناخته می‌شد اما امروزه در صنعت داروسازی هم از عصاره آن به عنوان جایگزینی برای انسولین استفاده می‌کنند.
خواص میخک برای سرطان
عصاره میخک قادر است سرعت رشد چندین نوع سلول سرطانی در انسان را کمتر کند، همچنین باعث افزایش مرگ سلول‌های سرطانی روده بزرگ و سلول‌های سرطانی سینه می‌شود. به علاوه، در همین مطالعه مشخص شد که عصاره این گیاه قادر به کند کردن سرعت رشد تومور‌ها نیز است.
درمان جوش و آکنه و کاهش حساسیت‌های پوستی
روغن میخک به درمان جوش و آکنه کمک می‌کند. طبق یک مطالعه، عصاره اتانولی حاوی اوژنول فعالیت آکنه را سرکوب و التهاب ناشی از آن را کاهش می‌دهد. همچنین این گیاه در کاهش حساسیت‌های پوستی، درمان سوختگی‌های شدید و التیام زخم‌ها موثر است.
خواص میخک برای مردان
طبق تحقیقات استفاده از میخک می‌تواند راهکاری برای افزایش میل جنسی مردان و بهبود اختلال نعوظ باشد. همچنین مصرف این گیاه می تواند باعث تقویت اسپرم در مردان نیز شود.
حفظ سلامت کبد
ترکیبات مفید موجود در این گیاه از جمله اوژنول در سلامت کبد موثر هستند. به طوری که مصرف مکمل‌های اوژنول به مدت یک هفته در انسان، علائم بیماری‌های کبد را کاهش می‌دهد. میخک همچنین از نظر آنتی‌اکسیدان بسیار غنی است و از این جهت نیز می‌تواند برای سلامت کبد مفید باشد.
خواص میخک برای لاغری
میخک سوخت و ساز بدن را افزایش می‌دهد و در نتیجه باعث لاغری و کاهش وزن می‌شود، همچنین سبب کاهش اشتها شده که این هم عامل موثری در کاهش وزن و لاغری است.
طرز استفاده از میخک
میخک را هم می توان به عنوان ادویه به غذا اضافه کرد و هم به شکل دمنوش استفاده کرد. برای این منظور چند عدد میخک را در آب بجوشانید و اجازه دهید دم بکشد و سپس آن را صاف کرده و مصرف کنید.
عوارض جانبی
1. روغن میخک ممکن است باعث سوزش پوست، چشم، مشکلات تنفسی و یا واکنش آلرژیک بر روی پوست شود.
2. این روغن قابل اشتعال است و اگر بلعیده و وارد مجاری هوایی شود، می‌تواند کشنده باشد.
3. میخک می‌تواند باعث افزایش خونریزی شود یا واکنش بدن به وارفارین را افزایش دهد.
4. مصرف زیاد این گیاه باعث ناراحتی روده و کلیه می‌شود.
5. یکی از عوارض میخک تاثیر قابل توجه آن در کاهش قند خون است، افرادی که دچار هیپوگلیسمی هستند باید در مصرف آن دقت کنند و مرتب قند خون خود را کنترل کنند.
مراجع:
دائره المعارف گیاهان دارویی
فارماکوپه گیاهی ایران
https://www.verywellhealth.com/the-health-benefits-of-cloves-89050
