زخم اثنی عشر چیست

نوعی زخم گوارشی است که در ابتدای روده کوچک بعد از معده ایجاد می‌شود. زخم گوارشی عبارت از زخمی است كه در ديواره مخاطی معده، پيلور، دوازدهه يا مری ايجاد  و بر اساس محل بروز آن نامگذاری انجام می‌شود. يعنی به صورت زخم معده، زخم دوازدهه يا مری و يا اينكه ممكن است در مجموع به نام زخم پپتيک خوانده شود. ميزان شيوع بيماری زخم پپتيک (PUD) بالاست و ۱۰ درصد از ساكنان سرتاسر جهان در زمانی از زندگی خود گرفتار اين بيماری می‌شوند.

اثنی عشر یا دوازدهه (duodenum) اولين قسمت روده باريک، قوسی به شكل C است. اولين قسمت دوازدهه، بولب دوازدهه نام دارد كه سطح آن ويژگی خاصی ندارد، در حالی كه باقيمانده دوازدهه از چين‌های حلقوی مشخصی تشكيل شده كه سطح در دسترس برای هضم را افزايش می‌دهند. دوازدهه به مخاط، زير مخاط، لايه عضلانی و سروز تقسيم می‌شود و عصب رسانی آن همانند معده است. مخاط از سلول‌های استوانه‌ای با ظاهر پرز مانند تشكيل شده كه در زير آنها زير مخاط حاوی غدد برونر (brunner) است كه ترشحات حاوی بيكربنات فراوان ترشح می‌كنند كه اسيد معده را خنثی می‌سازد.

تفاوت زخم معده و زخم اثنی عشر

گرچه مکانیسم ایجاد زخم معده و زخم اثنی عشر مشابه است (نقش هلیکوباکترپیلوری، وارثت و ژنتیک، سیگار و مشروبات الکلی و داروها) اما در مبتلایان به زخم معده ترشح اسید در محدوده طبیعی و حتی پایین‌تر از حد معمول است در حالی که در مبتلایان به زخم اثنی عشر ترشح اسید معده در اغلب موارد بالاتر از حد معمول است. باید توجه داشت که:

۱) سن بروز زخم معده حدود ۱۰ سال بالاتر از سن بروز زخم اثنی عشر است.

۲) بروز عوارض در زخم معده بیشتر از زخم اثنی عشر است.

۳) زخم معده نسبت به زخم اثنی عشر همراهی کمتری با هلیکوباکترپیلوری دارد.

۴) مقاومت به درمان دارویی و نیاز به عمل جراحی در زخم معده بیشتر است.

۵) علائمی چون استفراغ و احساس سیری زودرس پس از صرف غذا در زخم معده بیشتر دیده می‌شود.

علل زخم اثنی عشر و زخم معده

راه‌های تشخیص زخم اثنی عشر

برای تشخیص زخم اثنی عشر، پزشک ابتدا با شما در مورد سابقه پزشکیتان صحبت و سپس شما را معاینه می‌کند. همچنین احتمالاً برای تشخیص قطعی علاوه بر آندوسکوپی، دستور انجام برخی از آزمایشات نظیر آزمایش تشخیص هلیکوباکتر پیلوری را می‌دهد. معمولا این نوع باکتری را از طریق نمونه مدفوع، آزمایش تنفس، آزمایش خون یا از طریق بیوپسی (بافت برداری) تشخیص می‌دهند.

هليكوباكتر پيلوری:

تا قبل از اوايل دهه ۱۹۸۰ ميلادی، دو پزشک استراليايی به نام‌های دكتر وارن و دكتر مارشال كه بر روی نمونه‌هايی از بافت معده تحقيق می‌كردند، موفق به كشف يك باكتری درمخاط نيمه تحتانی معده شدند. نقش دقيق اين باكتری كه آنها نام آن را كمپيلو باكترپيلوری (Campylo bacter) گذاشتند مشخص نبود. اين باكتری خودش را طوری درمخاط معده قرار داده می‌دهدكه همانند سايرباكتری‌ها نمی‌شود به آن تهاجم نمود و آن را از بين برد.

درد به عنوان یک علامت هشدار دهنده است که در هر ارگانی که پدید آید باید به دنبال علت درد بود تا علت اصلی را درمان نمود ولی اغلب اوقات درمان علت اصلی به سرعت نمی‌تواند سبب تسکین علایم و درد شود، لذا باید از روش های استفاده کرد که بتوان قبل از نتیجه گرفتن از درمان علت اصلی، علایم آزار دهنده را تسکین داد. در زخم اثنی عشر نیز برای تسکین درد از داروهای زیر استفاده می‌شود:

۱) داروهای خنثی کننده اسید:

مثل شربت آنتی اسید (به عنوان شربت معده شناخته شده است) بلافاصله پس از مصرف، این داروها درد و سوزش تسکین می‌ابد اما چون مدت اثر آن کوتاه است بایستی به فاصله هر ۳ ساعت مصرف شود تا با خنثی کردن مداوم اسید بتواند تاثیر مناسب و ماندگار بر جا گذارد. این دارو، به صورت قرص جویدنی نیز تجویز می‌شود. مصرف زیاد این داروها می‌تواند سبب اسهال، یبوست، نفخ شکم و یا مسمومیت با املاح موجود در آن شود.

۲) داروهای مهار کننده عصبی:

این داروها (آنتی کولینرژیک‌ها مثل کلینیدیوم C، پروبانتلین، هیوسین و …) ترشح واسطه‌های شیمیایی از انتهای اعصاب دستگاه گوارش را مهار می‌کنند. نقش واسطه‌های شیمیایی فوق، تحریک ترشح اسید و افزایش حرکات دستگاه گوارش است. در حقیقت با کمک این داروها، ترشح اسید معده به طور غیر مستقیم کم میشود و حرکات ابتدای دستگاه گوارش نیز کاهش می‌یابد. این داروها نیم ساعت قبل از غذا خوردن تجویز می‌شود.  مصرف آنها به افراد مسن توصیه نمی‌شود.

۳) داروهایی که به عنوان پانسمان کننده معده استفاده می شوند:

این داروها با ایجاد یک لایه ضخیم روی مخاط معده را پوشانده و مانع نفوذ اسید به بستر زخم می‌شود. برخی از این ترکیبات با اتصال به بستر زخم سبب تحریک روند ترمیم نیز می‌شوند. از جمله این داروها، سوکرالفات، بیسموت (۱)، عصاره شیرین بیان و … است. این داروها نیز برای آن که اثر ماندگار داشته باشند باید چندین بار در طول شبانه روز استفاده شوند. لذا آثار سوء و عوارض داروها بروز می‌کند.

دارو به منظور تسریع در بهبود زخم

داروهایی که ترشح اسید معده را مهار می‌کنند می توانند سبب بهبود زخم شوند و هر چه قدرت دارو در مهار ترشح اسید بیشتر باشد بهبودی سریع تر رخ می‌دهد. از جمله این داروها:

مهار کننده‌های گیرنده هیستامین ۲ مثل سایمتیدین، رانیتیدین، فاموتیدین، نیزاتیدین هستند که به صورت غیر مستقیم ترشح اسید را کم می‌کنند. تجویز این داروها پس از یک هفته ۶۰ تا ۷۰ درصد ترشح اسید معده را کاهش می‌دهد.

داروی دیگری که امروزه برای کاهش ترشح اسید استفاده می‌شود، ترکیبات امپرازول است که قدرت بالایی در مهار ترشح اسید داشته و پس از یک هفته ۹۰ درصد از ترشح اسید معده را کاهش می‌دهد.

شیرین بیان و زخم اثنی عشر (آیا داروهای گیاهی مثل شیرین بیان در بهبود زخم اثنی عشر موثر هستند؟)

به طور کلی داروهای گوناگونی در درمان سوء هاضمه به کار می‌روند و می توانند در تسکین برخی علایم بیماری های گوارشی موثر باشند، اما با توجه به علم امروز آن چه در درمان زخم گوارشی اهمیت دارد، ریشه کن کردن میکروب هلیکوباکترپیلوری است. شیرین بیان در طب قدیم به عنوان داروی موثر در درمان زخم گوارشی کاربرد داشت. کار اصلی آن ایجاد یک لایه محافظ و تقویت لایه مخاطی معده است تا مانع نفوذ اسید به لایه‌های زیرین معده شود. برای تاثیر مناسب و پایدار لازم است فرآورده‌های طبیعی این گیاه، به طور مرتب و چندین بار در روز مصرف شوند که البته می‌تواند سبب بروز عوارض دارویی شوند. از جمله این عوارض احتباس آب و املاح در بدن است که به خصوص در مبتلایان به امراض قلبی، ریوی و کلیوی مشکل‌ساز خواهد بود.

پیشنهاد می‌کنیم با خواص زنجبیل و نحوه مصرف آن بیشتر آشنا شوید

منبع:

http://bio1.ir/blag/academic-fields/physiology/209-peptic-ulcer.html