خواص و مشخصات زیره سبز

زیره سبز (.Cuminum cyminum L) گیاهی کوچک از تیره چتریان و از خانواده جعفری است که علاوه بر مصارف دارویی از آن در تهیه غذاهای زیادی استفاده می‌شود،. زیره گیاهی علفی، یکساله و بوته‌ای به ارتفاع ۱۵ تا ۶۰ سانتیمتر است. ریشه آن، دراز و باریک به رنگ سفید است و ساقه گیاه شیاردار، راست و منشعب به تقسیمات دوتایی و گاه سه‌تایی است. این انشعابات در نهایت به گل آذین چتر مرکب ختم می‌شود.

برگ‌ها متناوب، شفاف، بدون کرک و دارای بریدگی‌های بسیار نازک، ظریف و نخی شکل هستند و گل‌های آن کوچک، به رنگ سفید یا صورتی و مجتمع به صورت چتر مرکب قرار دارند. میوه زیره بیضوی کشیده به شکل دوک، باریک در دو انتها، بسیار معطر ، به طول ۶ میلیمتر و قطر ۱٫۵ میلیمتر به رنگ زرد تیره یا خرمائی مایل به سبز و یا خاکستری است. زیره بومی شرق مدیترانه تا هند است ولی امروزه به حالت نیمه وحشی در منطقه وسیعی از مدیترانه، عربستان، ایران و نواحی مختلف می‌روید و یا در این نواحی پرورش می‌یابد و در کشور ما به صورت نیمه خودرو در خراسان، سمنان، تبریز و تهران می‌روید. لازم به ذکر است که زیره دارای طبعی گرم و خشک می باشد.

اندام دارویی زیره سبز

میوه زیره اندام دارویی گیاه را تشکیل می‌دهد.

خواص زیره سبز (طبیعت و خواص درمانی)

طبیعت زیره سبز گرم و خشک است. زیره سبز از گیاهان پرکاربرد در صنایع غذایی و داروسازی است و فرآورده‌های طبیعی مختلفی از آن تولید می‌شود. قطره گیاهی شیرافزا برای افزایش شیر مادر، قطره سنکل برای دفع سنگ کلیه و پیشگیری از تشکیل آن، انواع کپسول‌های ضد نفخ و مکمل‌های لاغری، برخی از فرآورده‌های دارویی هستند که زیره سبز یکی از اجزای ترکیبات سازنده آنها را تشکیل می‌دهد. علاوه بر این اسانس و روغن آن جزء معطر کرم‌ها، لوسیون‌ها و برخی از عطرها و خوشبو کننده‌ها است. برخی از خواص زیره سبز به شرح زیر است:

کاهش نفخ معده و روده

یکی از مهم‌ترین خواص زیره سبز تقویت معده و رفع سوء هاضمه و نفخ شکم است. ترکیبات موجود در این گیاه به تحریک آنزیم‌های گوارشی کمک می‌کند و باعث کاهش باد شکم می‌شود. همچنین مصرف اسانس و فرآورده‌های دارویی آن به دلیل دارا بودن مقادیر فراوانی روغن فرار (اسانس) با تاثیر بر روی عضلات صاف اندام گوارشی، موجب بروز اثر ضد اسپاسمی می‌شود و با دارا بودن خاصیت ضد میکروبی، بر عفونت‌های گوارشی نیز موثر است.

افزایش شیر مادران شیرده

زیره سبز دارای خاصيت محرک ترشح شير است و به عنوان یکی از اجزای اصلی تشکیل دهنده قطره‌های شیرافزا کاربرد دارد. علاوه بر این انواع ویتامین‌ها و عناصر موجود در این گیاه به ویژه آهن به تامین مواد غذایی مورد نیاز مادران در دوران شیردهی کمک می‌کند. از طرف دیگر در بهبود اسپاسم و کولیک مادر و نوزاد نیز مفید است.

تقویت قوای جنسی

زیره سبز جزو گیاهان افزایش دهنده قوای جنسی زنان است. این گیاه حاوی ویتامین E و هورمون های گیاهی زنانه زیادی است. ویتامین E به تولید هورمون‌های جنسی کمک و گردش آن ها را بهتر می‌کند. همچنین اکسیژن لازم برای اندام‌های تناسلی را فراهم می‌کند و باعث بهبود استقامت جنسی و رسیدن به ارگاسم (اوج لذت جنسی) می‌شود.

درمان زخم‌ها و کاهش مشکلات پوستی

از خواص موضعی این گیاه کمک به درمان سریع‌تر زخم‌ها، رفع کبودی دور چشم، برطرف کردن علائم اگزما، درمان ورم، آکنه و جای جوش است. زیره سرشار از ویتامین E است و استعمال روغن آن روی پوست، رطوبت و خاصیت ارتجاعی پوست را بهبود می‌بخشد. همچنین به دلیل دارا بودن خاصیت ضد قارچ و ضد باکتری در جلوگیری از عفونت‌های پوستی موثر است.

کمک به درمان برونشیت و سرماخوردگی

زیره خاصیت آنتی باکتریال دارد و برای درمان سرماخوردگی، برونشیت، آنفلونزا، تب و سرفه مفید است. دارای برخی اسانس‌ها و همچنین کافئین است که به عنوان ماده احتقان‌زدا عمل می‌کنند. کافئین یک ماده تحریک کننده است و اسانس‌های معطر فراوان موجود در آن سبب می‌شود به عنوان یک ضد احتقان طبیعی، برای کسانی که از اختلالات تنفسی مانند آسم یا برونشیت رنج می‌برند، مفید باشد.

کاهش چربی و کلسترول خون

مصرف زیره سبز باعث کاهش میزان چربی خون می‌شود. مصرف این گیاه و فرآورده‌های طبیعی آن باعث کاهش تری‌گلیسیریدها و کلسترول LDL می‌شود. گفتنی است محققان اثر زیره بر کاهش کلسترول را به ساپونین‌ها (مواد گلیکوزیدی) موجود در این گیاه مرتبط می‌دانند که از جذب کلسترول جلوگیری می‌کند و دفع آن را افزایش می‌دهد. همچنین حاوی مقادیر زیادی فیتواسترول است که با کاهش جذب کلسترول، اثر مثبت بر تعدیل چربی‌ها دارد.

خواص زیره سبز برای لاغری

مصرف زیره سبز برای کاهش وزن و لاغری مفید است. این گیاه باعث کاهش اشتها می‌شود. دارای خاصیت چربی‌سوزی است و باعث از بین رفتن چربی‌های زیر پوستی می‌شود. اسانس آن قادر است رادیکال‌های آزاد را خنثی و از اکسیداسیون اسیدهای چرب غیر اشباع جلوگیری کند. بررسی‌های آزمایشگاهی نشان داده است تاثیر زیره سبز بر کاهش وزن با داروی ضد چاقی سیبوترامین تقریبا مشابه است و باعث کاهش چشمگیر چربی‌های بدن می‌شود و توانایی سوزاندن چربی را ۱۵ درصد افزایش می‌دهد. علاوه بر این زیره سبز ضمن سوزاندن چربی شکمی، فرایند هضم را تسهیل می‌کند و با بهبود سیستم دفع و جلوگیری از تجمع مواد هضم نشده در بدن، در پیشگیری از چاقی موثر است.

رفع اختلالات قاعدگی

زیره سبز از گیاهان قاعده آور است و به تسکین دردهای ناشی از قاعدگی نیز کمک می‌کند. از دیگر خواص زیره سبز، برطرف کردن ترشحات زنانگی (ترشحات واژن) است.

کمک به درمان بواسیر و یبوست

زیره سبز منبع خوبی از فیبر غذایی است و به پیشگیری و درمان بواسیر و یبوست کمک می‌کند. محصولات این گیاه به عنوان یک ملین طبیعی در بدن عمل و به بهبود عفونت‌ها یا زخم‌ها در سیستم‌های گوارشی و دفع کمک می‌کنند و باعث بهبود هضم نیز می‌شوند.

درمان ناراحتی‌های مثانه و کلیه

از خواص زیره سبز در طب سنتی درمان قطره قطره ادرار کردن است و یکی از ترکیبات تشکیل دهنده داروهای گیاهی دفع سنگ کلیه می‌باشد.

خواص زیره سبز برای رحم

زیره هم سبب می شود که دردهای شکم و رحم کاهش یابد و هم موجب کاهش عفونت رحم می شود.

پیشگیری از دیابت و کاهش قند خون

یکی از ترکیبات فعال زیره سبز، کومین آلدهید است که بازدارنده فعالیت آنزیم‌های آلدوز ردوکتاز و آلفا-گلوکوزیداز است و باعث کاهش اثرات سوء دیابت می‌شود. همچنین زیره سبز می‌تواند با کاهش احتمال ابتلا به هیپوگلیسمی و یا کاهش قند خون به جلوگیری از دیابت کمک کند.

تقویت سیستم ایمنی بدن و پیشگیری از سرطان

دانه‌های زیره شامل یک ترکیب شیمیایی به نام لیمونن هستند که فعالیت ضد سرطانی دارد و برای پیشگیری از انواع سرطان‌های پستان، کبد، ریه و همچنین سرطان معده و روده بزرگ مفید است. ویتامین‌ها، مواد معدنی و آنتی‌اکسیدان‌های موجود در این گیاه نیز باعث تقویت سیستم ایمنی بدن و پیشگیری از بیماری‌ها می‌شوند.

خواص زیره سبز برای کبد چرب

زیره از جمله داروهای گیاهی است که به سم زدایی بدن خیلی کمک می کند لذا این گیاه دارای خواص بسیاری برای کبد و بیماری های کبدی است.

پودر زیره سبز

پودر زیره که از زیره تهیه می شود به عنوان ادویه در بسیاری از غذاها استفاده می شود و جزو گیاهان دارویی پر خاصیت دسته بندی می شود.

عوارض زیره سبز

• ضروری است زنان باردار به دلیل قاعده‌آور بودن زیره سبز و داشتن اثر تحریک کننده بر روی عضلات رحم، از مصرف این گیاه در دوران بارداری خودداری کنند.
• طبق بررسی‌های انجام شده زیره موجب سرکوب تستوسترون می‌شود که می‌تواند منجر به بروز ناباروری در مردان ‌شود.
• مصرف بیش از اندازه زیره سبز می‌تواند موجب اعتیاد، مخدوش شدن ذهن و خواب آلودگی شود، زیرا دارای خواص مواد مخدر است.
• سرگیجه، حالت تهوع، سقط جنین، آسیب به کبد و کلیه، آروغ زدن، آلرژی، افت قند خون و خونریزی زیاد در قاعدگی از عوارض افراط در مصرف این گیاه است.
• مصرف زیره سبز و محصولات بر پایه آن، با برخی از آنتی‌بیوتیک‌ها و داروهای کاهش دهنده قند خون تداخل دارویی دارد.

مراجع:

دائره المعارف گیاهان دارویی

فارماکوپه گیاهی ایران

https://www.healthline.com/nutrition/9-benefits-of-cumin#section11