مشخصات شوکران

شوکران با نام علمی (Conium maculatum)، گياهی از خانواده چتری‌ها است و اغلب به صورت انگل بر روی گیاهان دیگر زندگی می‌کند. این گیاه علفی، دو يا چند ساله با شاخه‌های فراوان و منشعب است و ارتفاع آن به یک متر و گاهی بیشتر می‌رسد. ساقه شوکران صاف، بدون کرک، استوانه‌ای شکل و توخالی است. گل‌های سفید و تا حدودی زرد رنگ گیاه، به صورت گروهى مانند چتر در رأس ساقه گل دهنده قرار دارند.

برگ‌هاى شوکران به شکل متناوب و در بعضى قسمت‌هاى ساقه متقابل، به رنگ سبز تیره با بریدگى زیاد، كمى شبیه برگ جعفرى منتهى با رنگ سبز تیره‌تر و با بوی قوى سم است. اگر برگ‌های گیاه را لاى انگشتان بمالید، بوى آن خیلى بیشتر مى‌شود. میوه شوکران، بسیار كوچک و داراى تعدادى برجستگى با سطح خارجى ناصاف و تا حدودی مشابه گیاه زنيان و آنيسون است.

از ویژگی‌های مهم این گیاه، داشتن لکه‌های قرمز تا قهوه‌ای بر روی ساقه‌ها و خصوصاً قسمت‌های تحتانی ساقه است. تمام بخش‌های گیاه شوکران سمّى است و سمیت آن در شرایط و اقلیم‌هاى مختلف، متفاوت است. سمیت این گیاه در اروپا که هوا سردتر است بسیار کمتر از شوکرانی است که در آسیا و در اقلیم با آب و هوای گرم روییده است. شوکران در کشور ما در مناطق شمالی و جنوبی کشور و استان‌های فارس و خراسان می‌روید و بسیار سمی و کشنده است.

اندام دارویی

شوکران یکی از گیاهان سمی است که مصرف آن برای انسان بسیار خطرناک و کشنده است، ولی در مقدار کم به درمان برخی از بیماری‌ها کمک می‌کند. به این منظور بخش‌های هوایی گیاه را در محیط باز و سایه برای مصارف دارویی خشک می‌کنند.

خواص شوکران (طبیعت و خواص درمانی)

طبع شوکران خیلی سرد و خشک است. از آن در داروسازی در ساخت پمادهای برطرف کننده موهای زائد استفاده می‌شود و استعمال موضعی آن به تسکین درد سیاتیک، آرتروز، درد عصب، سفت شدن گردن، روماتیسم ماهیچه‌ها، مفاصل و رفع سفتی ماهیچه‌ها در بیماری پارکینسون کمک می‌کند. این گیاه در طب همیوپاتی نیر کاربرد دارد و برای معالجه تورم غدد، ضعف عضلانی، رسوب کلسیم در عروق مغز، افسردگی و برخی موارد دیگر استفاده می‌شود. مهم‌ترین خواص درمانی و کاربردهای دارویی شوکران به شرح زیر است:

کمک به درمان و كنترل آسم و سرفه‌هاى شدید

از گیاه شوکران برای درمان آسم، زکام‌های مزمن، سرفه‌های شدید، کمک به درمان سیاه سرفه و سل استفاده می‌شود. این گیاه به درمان برونشیت‌های مزمن، تسکین سرفه‌های مسلولین، سل و درمان نزله (نزله باعث خلط گلو، عطسه و آبریزش بینی بدون هیچ علت خاصی می‌شود) کمک می‌کند. جالب است بدانید درباره خواص شوکران آمده است که اگر از آن برای درمان سل استفاده شود، پس از هشت روز فرد مسلول احساس بهبودی پیدا می‌کند و اخلاط سینه او کم و خروج خلط ‏آسان‌تر می‌شود و بعد از گذشت چند روز، تب بیمار کاهش پیدا می‌کند، یا به طور کلی قطع می‌شود، اشتهایش برگشته و خواب او برقرار می‌شود.‏

از بین برنده اسپاسم و تسکین درد عصب و ماهیچه

گیاه شوکران برای درمان و تسکین درد عصب، روماتیسم ماهیچه‌ها و مفاصل، سفت شدن گردن، کرامپ‌های ناشی از بیماری کزاز و صرع، اسپاسم‌های برونشی و اسپاسم‌های باب المعده کاربرد دارد. در بهبود و رفع گرفتگی ناگهانی و غیر ارادی عضلات و سختی ماهیچه‌ای ناشی از بیماری پارکینسون، اسپاسم‌های اوزوفاژ (دشواری در بلع ناشی از سکته یا جراحت مغز) موثر است.

تسکین درد سیاتیک و آرتروز

گیاه شوکران مسکن درد به خصوص در نواحی اعصاب سه قلو، پنوموگاستریک (طولانی‌ترین عصب مغزی و دهمین زوج اعصاب مغزی از ۱۲ جفت عصب مغز که در بلعیدن غذا، صحبت کردن، فعالیت‌های پاراسمپاتیک و هاضمه نقش دارد) و دردهای سیاتیک است و ضماد تهیه شده از برگ‌های تازه له شده گیاه یا روغن آن برای کمک به درمان و تسکین درد سیاتیک و آرتروز بسیار مفید است.

جلوگیری از رویش مو

یکی از کاربردهای دارویی شوکران به صورت استعمال خارجی، جلوگیری از رویش مو است، به این منظور امروزه در صنعت داروسازی از این خاصیت گیاه در ساخت پمادهای برطرف کننده موهای زائد صورت و بدن استفاده می‌شود. استفاده از پماد یا روغن شوکران، گردش خون در ریشه مو را کاهش می‌دهد، در نتیجه باعث کاهش تغذیه مو می‌گردد و به دنبال آن ریشه‌های مو سست و به مرور زمان باعث رفع دائمی موهای زائد می‌شود.

کمک به درمان سردرد و مالیخولیا

شوکران در درمان سردرد و مالیخولیا (نوعی بیماری روانی است که مقدمه جنون است و شخص مبتلا به آن مرتب خیالات بد و ناپسند می‌کند) و مانیا (نوعی از جنون است که بیمار به دیگران حمله می‌کند و آزار می‌رساند) مفید است.

تسکین دهنده دردهای سرطانی به خصوص کاهش درد سرطان سینه

شوکران به تسکین دردهای سرطانی و جلوگیری از پیشرفت آن کمک می‌کند. بررسی‌ها نشان داده است استفاده از ضماد برگ شوکران به تسکین درد پستان ناشی از سرطان سینه، قبل از اینکه مورد جراحی قرار بگیرد، کمک شایانی می‌کند.

کاهش میل جنسی

شوکران آرام کننده میل جنسی است و به تسکین نعوظ‌های دردناک و سوزش ادرار ‏کمک می‌کند.

ضد سم برای درمان مسمومیت ناشی از استریکنین

شوکران به عنوان یک ضد سم برای درمان مسمومیت ناشی از استریکنین مفید است. استریکنین سمی بسیار قوی است که به عنوان آفت کش استفاده می‌شود.

بذر شوکران سمی است؟

تمام بخش های این گیاه از جمله بذر آن، سمی است.

پادزهر شوکران

متاسفانه تاکنون پادزهری برای شوکران شناخته نشده است لذا از تماس و مصرف این گیاه به صورت خود سر، اجتناب کنید.

عوارض جانبی شوکران

• گیاه شوکران حاوی مواد سمی است و با از کار انداختن دستگاه تنفسی، باعث مرگ می‌شود.
• نشانه‌های مسموم شدن با گیاه شوکران شامل افزایش بزاق، احساس سوزش در دستگاه گوارش، خواب آلودگی و درد عضلانی است. تورم سریع و سفتی عضلات، آسیب‌های کلیوی، افزایش ضربان قلب و سپس کاهش آن، عدم توانایی صحبت کردن (لکنت زبان)، فلجی، بی‌هوشی، نارسایی قلب، ریه، کلیه از دیگر علائم است.
• مصرف مقادیر بسیار کم این گیاه برای کودکان کشنده است.
• در بارداری و دوران شیردهی بایستی از مصرف خوراکی و استعمال خارجی آن پرهیز کرد.
• استفاده از پماد یا روغن شوکران بر روی پوست دچار زخم، آسیب یا بریدگی ممنوع است.
• مصرف فرآورده‌های موضعی گیاه شوکران در افرادی که دارای عارضه گلوکوم و آريتمی‌های تاکی کاردی هستند، مجاز نیست.

مراجع:

دائره المعارف گیاهان دارویی

https://www.webmd.com/vitamins/ai/ingredientmono-949/hemlock