فهرست مطالب
Toggleعلتهای اصلی خارش گلو
پیشاز اینکه انواع شربت برای خارش گلو و سرفه را معرفی کنیم، باید ابتدا بدانید که این مشکلات عموماً به چه دلایلی رخ میدهند؟ خارش گلو معمولاً در کنار سایر علائمی چون عطسه، آبریزش بینی یا حتی سوزش چشم رخ میدهد. طبق شواهد موجود و طبق گفته وبسایت معتبر verywellhealth:
An itchy throat is often caused by allergies. Hayfever (allergic rhinitis), food allergies, and oral allergy syndrome (OAS) are common allergic conditions that can irritate the throat.
خارش گلو اغلب بهدلیل آلرژی ایجاد میشود. تب یونجه (رینیت آلرژیک)، آلرژیهای غذایی و سندرم آلرژی دهانی (OAS) از شرایط شایعی هستند که میتوانند باعث تحریک گلو شوند.
همچنین وقتی سیستم ایمنی نسبت به محرکهای بیضرری مانند گرده گیاهان، گردوغبار یا موی حیوانات خانگی بیشازحد واکنش نشان میدهد، سطحی از التهاب و تولید بیشتر مخاط شکل میگیرد که نتیجهاش میتواند خارش مداوم در گلو باشد.
در این حالت، سیستم ایمنی بدن وقتی با عوامل حساسیتزا روبهرو میشود با آزادکردن آنتیبادی IgE و موادی مانند هیستامین سعی در مقابله با آنها دارد. نتیجۀ این واکنش، افزایش مخاط در مجاری تنفسی و گلو، تحریک بافتها و در نهایت خارش و سوزش است؛ بنابراین اگر فردی هستید که به تغییرات فصلی و گرده گیاهان حساسیت دارد، احتمالاً در زمان اوج گردهافشانی (بهار یا اواخر تابستان) بیشتر دچار خارش گلو خواهید شد. افزونبراین، ذرات معلق در هوا مانند دود سیگار، آلودگی هوا، خوشبوکنندههای شیمیایی یا حتی استفاده از عطرهای قوی نیز میتواند خارش و سرفه را تشدید کند.
علاوهبر آلرژی، گاهی عفونتهای ویروسی یا باکتریایی نیز در خارش گلو و سرفه نقش دارند. عفونتهای خفیف، نظیر سرماخوردگی معمولی، ممکن است به گلو حالت خشک و تحریکشده بدهند و فرد را وادار به سرفههای پیاپی کنند. همچنین برخی داروها مانند مهارکنندههای ACE (جهت کنترل فشار خون) میتوانند به خارش گلو و سرفههای خشک منجر شوند. ازسویی، افرادی که دچار بازگشت اسید معده (ریفلاکس) هستند نیز گاهی مزه ترش یا سوزش را در انتهای گلو تجربه میکنند و همراه با آن دچار خارش و نیاز به صافکردن گلو میشوند.
درمانهای خانگی مؤثر در تسکین خارش گلو
در مواقعی که بهدلیل آلرژی دچار خارش گلو میشوید، کنترل مواجهه با آلرژن بهترین رویکرد درمانی است؛ اما همیشه هم دوری کامل از این عوامل امکانپذیر نیست؛ بنابراین بهکارگیری راهکارهایی مثل خوردن شربت برای خارش گلو و سرفه، استفاده از دستگاههای تصفیه هوا، مرطوبکنندهها، شستوشوی سینوسها با محلولهای نمکی و در صورت لزوم مصرف آنتیهیستامینها یا اسپریهای بینی میتواند در کاهش حساسیت و خارش گلو بسیار مؤثر باشد.
اما بهغیر از این، بسیاری از درمانهای ساده و خانگی میتوانند بهطور موقتی یا حتی درازمدت سوزش و خارش گلو را کاهش بدهند. اولین و شاید معروفترین گزینه، غرغره آبنمک گرم است. حلکردن نصف قاشق چایخوری نمک در یک لیوان آب گرم و غرغرهکردن آن هرچند ساعت یکبار به تسکین التهاب و شستوشوی باکتریها و ویروسها کمک میکند.
عسل از دیرباز برای درمان سرفه و گلودرد شناخته شده است. حتی در برخی مطالعات، اثر عسل با شربتهای ضدسرفه شیمیایی مقایسه شده و نتیجه نشان داده است که عسل میتواند بهاندازه آنها کارآمد باشد. عسل با پوشاندن سطح گلو، خارش و احساس تحریک را کاهش میدهد و خاصیت ضدباکتریایی نیز دارد.
جوشاندهها و چایهای گرم مانند چای زنجبیل، چای آویشن یا چای بابونه نیز بهدلیل گرما، ایجاد حس آرامش و رطوبت در بافت گلو و خواص ضدالتهابی برخی از گیاهان، مؤثر هستند. افزونبراین، بخور آب گرم یا استفاده از رطوبت در محیط (مثل دوش آب گرم یا دستگاه بخور) کمک میکند پوشش مخاطی گلو مرطوب بماند و سرفهها کمتر شود.
شربت برای خارش گلو و سرفه از نوع گیاهی!
اما برای خارش گلو چه شربتی بخوریم؟ وقتی از «شربت برای خارش گلو و سرفه» حرف میزنیم، معمولاً به شربتهایی اشاره داریم که یا بر پایه ترکیبات گیاهیاند یا حاوی مواد تسکیندهنده و ضدالتهاب هستند. برخی از اصلیترین ترکیبات گیاهی مفید در انواع شربت خارش گلو و شربتهای ضدسرفه عبارتاند از:
- نوشیدن چایهای گیاهی: انواعی از چایهای گیاهی مانند گزنه، جینکو، شیرینبیان، دونگ کوای، شبدر قرمز، بابونه، گلچشمی، نارون لغزنده و خار مریم میتوانند به تسکین خارش گلو کمک کنند. این چایها را میتوان با عسل مصرف کرد تا اثرات ضدالتهابی و تسکیندهنده آنها افزایش بیاید.
- نوشیدن چای ترب کوهی: یک قاشق غذاخوری ترب کوهی رندهشده، یک قاشق چایخوری میخک آسیابشده و یک قاشق چایخوری عسل را در یک فنجان آب داغ مخلوط کنید. پساز همزدن، بهآرامی بنوشید تا خارش گلو کاهش بیاید.
- نوشیدن شیر و زردچوبه: یک قاشق چایخوری زردچوبه را با ۲۵۰ میلیلیتر شیر مخلوط و روی حرارت متوسط گرم کنید تا به جوش آید. پساز خنکشدن تا دمای مناسب، بهآرامی بنوشید. این شربت برای خارش گلو و سرفه را هر شب میل کنید تا خارش گلو برطرف شود.
- نوشیدن سرکه سیب: یک قاشق غذاخوری سرکه سیب را در یک لیوان آب داغ مخلوط کنید. پساز خنکشدن تا دمای مناسب، بهآرامی بنوشید. برای بهبود طعم، میتوانید یک قاشق غذاخوری عسل به آن اضافه کنید.
- آویشن: آویشن بهواسطه خواص ضدمیکروبی و خلطآوری، نقش بسزایی در آرامکردن سرفه و تسکین خارش گلو دارد. بسیاری از شربتهای گیاهی موجود در داروخانهها از عصاره یا روغن ضروری آویشن بهره میگیرند.
- عسل و زنجبیل: برخی انواع شربت برای خارش گلو حاوی زنجبیل و عسلاند که ترکیب آنها باعث کاهش التهاب مسیر تنفسی و رفع خارش گلو میشود. زنجبیل همچنین میتواند حالت تهوع را کاهش بدهد و با ریلکسکردن عضلات گلو به تنفس راحتتر کمک کند.
- پیچک (عصاره برگ عشقه): شماری از شربتهای خارجی و داخلی گیاهی از عصاره پیچک بهره میبرند که خلطآور است و در شلکردن مخاط نقش دارد. این گیاه کمک میکند ترشحات غلیظ بهراحتی از گلو خارج و از احساس خارش پیشگیری شود.
- ریشه ختمی یا گل ختمی (Marshmallow Root): این گیاه بهدلیل میزان بالای موسیلاژ (لعاب گیاهی) برای تسکین بافت تحریکشده گلو بهکار میرود. شربتهای حاوی ریشه ختمی، لایهای محافظتی در سطح مخاط ایجاد میکنند و خارش گلو و سرفه را کاهش میدهند.
طرز تهیه شربت برای خارش گلو و سرفه در خانه
همه شربتهایی که در بالا گفتیم بهصورت بدون نسخه در داروخانهها یافت میشوند یا میتوان نسخههای سنتی از آنها را در منزل تهیه کرد. در هر صورت، همیشه باید به دستور مصرف و تداخل دارویی احتمالی هر شربت برای خارش گلو و سرفه توجه شود؛ اما اگر قصد دارید خودتان در خانه شربتی گیاهی تهیه کنید، میتوانید از ترکیبات زیر استفاده کنید:
- مخلوط عسل و آبلیموی تازه: دو قاشق غذاخوری عسل را با آب یک عدد لیموی تازه در آب ولرم ترکیب کنید. این ترکیب را میتوان طی روز چند نوبت مصرف کرد.
- دمنوش آویشن: یک قاشق چایخوری آویشن خشکشده را در یک فنجان آب جوش دم و سپس کمی عسل به آن اضافه کنید. در صورت تمایل میتوانید چند برش لیمو نیز به آن بیفزایید.
- شربت زنجبیل: چند برش زنجبیل تازه را در کمی آب بجوشانید و پساز ولرم شدن، آن را با عسل شیرین کنید. میتوانید برای خوشطعم شدن، آبلیموی تازه نیز به معجون خود اضافه کنید.
اگر دقت کنید میبینید که در همه این روشها عسل نقشی کلیدی دارد؛ زیرا ترکیبات مغذی و ضدالتهاب آن میتواند خارش گلو را تسکین بدهد. البته توصیه میشود به کودکان زیر یک سال عسل داده نشود؛ چون ریسک بروز بوتولیسم نوزادی وجود دارد.
بررسی داروهای ضدحساسیت و ضدسرفه
گاهی خارش گلو بهشکل مستقیم ناشی از آلرژی است و با مصرف شربتهای گیاهی بهتنهایی مهار نمیشود. در چنین شرایطی، استفاده از شربتهای حاوی آنتی هیستامین (مثل دیفنهیدرامین) یا ترکیبات ضداحتقان (مانند پسودوافدرین) میتواند مفید واقع شود. البته باید توجه کرد که برخی آنتیهیستامینها ممکن است خوابآور باشند (بهویژه بنادریل)، پس بهتر است در زمان استراحت یا شب مصرف شوند.
شربتهای ضدسرفه دارویی نیز اغلب حاوی دکسترومتورفان (مهارکننده رفلاکس سرفه) هستند و برای کاهش تعداد سرفه استفاده میشوند. این در حالی است که اگر سرفه خلطآور باشد، گاهی شربتهای اکسپکتورانت (مانند گایافنزین) کمک میکنند ترشحات رقیقتر و آسانتر دفع شوند. دقت داشته باشید درصورتیکه سرفه شدید و مزمن دارید یا علائمی نظیر تنگی نفس و تب بالا بههمراه سرفه مشاهده میکنید، حتماً به پزشک مراجعه کنید؛ چراکه مصرف خودسرانه شربت برای خارش گلو و سرفه و شربتهای ضدسرفه ممکن است عارضه را پنهان کنند و تشخیص بیماری جدیتر (در صورت وجود) را به تأخیر بیندازد.
راهکارهای تکمیلی در کنار مصرف شربت
در کنار مصرف شربت برای خارش گلو و سرفه، همواره نکات تکمیلی زیر را رعایت کنید تا سرفه و خارش گلوی شما زودتر برطرف شود:
- استفاده از دستگاه بخور یا رطوبتساز: هوای مرطوب به گلو اجازه میدهد که کمتر دچار خشکی و خارش شود. همچنین موجب کاهش غلظت مخاط در مجاری تنفسی میشود.
- نوشیدن مایعات کافی: آب، دمنوشهای گیاهی و حتی سوپهای رقیق، مخاط را رقیق میکنند و اجازه میدهند سرفهها کمتر شوند.
- شستن مرتب دستها: در صورت وجود عفونت یا ویروس، شستن دستها از انتقال مجدد عوامل بیماریزا جلوگیری میکند.
- استفاده از ماسک یا پرهیز از آلایندهها: اگر در محیطی با گردوغبار یا دود هستید، پوشیدن ماسک میتواند از حساسیتها و خارش ناشی از ذرات آلرژن بکاهد.
- دوری از مصرف الکل و کافئین: نوشیدنیهای الکلی و حاوی کافئین (مثل قهوه) میتوانند سبب خشکی بیشتر گلو شوند و سرفه را تشدید کنند.
تفاوت خارش گلو ناشی از آلرژی با عفونت یا کرونا
پزشکان همیشه فریاد میزنند که هر خارش گلویی الزاماً بهمعنای سرماخوردگی یا ابتلا به ویروس خاص (از جمله کرونا) نیست! وقتی خارش ناشی از آلرژی باشد، فرد غالباً علائمی همچون آبریزش بینی شفاف، عطسۀ زیاد و خارش چشم را تجربه میکند و تب یا درد عضلانی چندانی ندارد؛ اما در عفونتهای ویروسی یا باکتریایی، درد گلو، تب، لرز و احساس کوفتگی عمومی بیشتر دیده میشود. همچنین اگر شربت یا قرص آنتیهیستامین ظرف یکی دو ساعت خارش گلو را کم نکند، احتمال اینکه آلرژی عامل خارش باشد، کاهش مییابد.
در صورت شک به ابتلا به کووید-۱۹، تست سریع خانگی یا مشورت با پزشک برای انجام آزمایش توصیه میشود. اگر سرفه ادامهدار باشد یا احساس تنگی نفس همراه خارش گلو دارید، بهتر است ارزیابی کامل پزشکی انجام بدهید.
پیشگیری از خارش گلو و سرفههای مکرر
علاوهبر مصرف شربت برای خارش گلو و سرفه، بهتر است با ایجاد تغییراتی در سبک زندگی، زمینه ایجاد خارش گلو را کمتر کرد. بهعنوانمثال:
- جلوگیری از خشکی محیط: اگر در منطقهای با هوای خشک زندگی میکنید یا در زمستان سیستم گرمایش منزلتان دائماً روشن است، حتماً از رطوبتساز استفاده کنید و دمای اتاق را متعادل نگه دارید.
- خودداری از مصرف دخانیات: سیگار و قلیان باعث فلجشدن مژکهای تنفسی میشوند. این مژکها وظیفه دارند مخاط و آلایندهها را از راههای هوایی بیرون کنند و با ازکارافتادنشان، احتمال سرفههای مزمن و خارش گلو بیشتر میشود.
- مدیریت آلرژی: اگر به گرده گیاهان حساسیت دارید در فصول گردهافشانی کمتر بیرون بروید و در خانه از تصفیهکننده هوا استفاده کنید.
- تقویت سیستم ایمنی: خوردن غذاهای سالم، سبزیجات، میوهها و استراحت کافی به بهبود عملکرد سیستم دفاعی کمک میکن؛ درنتیجه بدن راحتتر با عوامل بیماریزا مقابله میکند.
چه زمانی باید به پزشک مراجعه کنیم؟
اگر با مصرف دارو و شربت برای خارش گلو و سرفه، این مشکلات پساز حدود پنج تا هفت روز درمان خانگی بهبود نیافتند یا اگر علائم زیر را در کنار خارش گلو و سرفه دارید، حتماً با پزشک مشورت کنید:
- سرفه همراه با تب بالا (بیشاز ۳۸.۵ درجه) که چند روز ادامه داشته باشد؛
- سرفههای مداوم شبانه که مانع خواب میشود و به شربتهای OTC پاسخ نمیدهد؛
- تنفس سخت یا احساس تنگی نفس؛
- وجود خلط غلیظ سبز یا همراه با خون؛
- درد گوش یا احساس گرفتگی در ناحیه سینوسها.
علاوهبراین، اگر سابقه آلرژی شدید دارید؛ مثلاً دچار ورم لب یا زبان میشوید یا کهیر میزنید، باید احتیاط بیشتری داشته باشید و در اولین فرصت با متخصص آلرژی یا پزشک عمومی صحبت کنید؛ چون خارش گلو ممکن است پیشدرآمد واکنشهای آنافیلاکسی باشد.
سخن پایانی
انواع شربت برای خارش گلو و سرفه، اعم از انواع گیاهی یا دارویی، یکی از مؤثرترین راهکارهای تسکین این مشکل هستند. بااینحال، شرط اساسی برای نتیجهگیری بهتر این است که بدانیم علت خارش گلو چیست؛ آلرژی، عفونت یا عاملی دیگر؟ ترکیب مصرف شربت مناسب، درمانهای خانگی و رعایت توصیههای پیشگیرانه میتواند خارش گلو را بهطرز چشمگیری کاهش بدهد و راحتی بیشتری برای ما فراهم کند.
سؤالات متداول
1.چرا زیاد سرفه میکنم اما مریض نیستم؟
ممکن است زیاد سرفه کنید؛ اما احساس بیماری نداشته باشید! چون مثلاً اگر سیگار میکشید، داروهای فشار خون یا نارسایی قلبی به نام مهارکنندههای ACE مصرف میکنید، دچار آبریزش پشت حلق یا بیماری رفلاکس معده به مری (GERD) هستید یا بهطور مرتب در معرض مواد تحریککننده هوا قرار میگیرید، ممکن است زیاد دچار سرفه شوید!
2.چرا هنگام سرفه سرم درد میگیرد؟
اگر هنگام سرفه سر شما درد میگیرد، ممکن است به چیزی به نام سردرد ناشی از سرفه مبتلا باشید. علت دقیق آن مشخص نیست؛ اما دانشمندان معتقدند که سرفه میتواند فشار در قفسه سینه و شکم را افزایش بدهد که به نوبه خود فشار در مغز را بالا برده و باعث درد میشود.
3.چگونه میتوانم سرفه غیرقابلکنترل را متوقف کنم؟
نوشیدن آب یا مصرف عسل میتواند فوراً به توقف سرفه غیرقابلکنترل کمک کند. اگر سرفه ادامه یافت، فوراً به پزشک مراجعه کنید.