مشخصات بابونه

بابونه (Matricaria chamomilla) گیاهی دائمی و کوچک، به ارتفاع تقریباً ۳۰ تا ۸۰ سانتیمتر و دارای بویی معطر است. این گیاه در چمن‌زارها و زمین‌های شنی می‌روید. ساقه آن به رنگ سبز مایل به سفید، برگ‌های آن کوچک متناوب و دارای بریدگی‌های باریک، نامنظم و پوشیده از کرک است. گل‌ها به دو صورت زبانه‌ای و لوله‌ای دیده می‌شوند. رنگ گلها سفید و زرد است که گلچه‌های زبانه‌ای، سفید و به تعداد ۱۸-۱۲ عدد در هر گل و گلچه‌های لوله‌ای، به رنگ زرد است. در هر طبق گل‌های سفید در اطراف و گل‌های زرد در قسمت وسط قرار دارند. موسم گلدهی این گیاه فصل بهار است. بابونه انواع مختلفی دارد و وﺟﻪ تمایز انواع آن در گل‌هایشان اﺳﺖ.

اندام دارویی بابونه

اندام دارویی بابونه، گلچه‌های تازه یا خشک شده گیاه و اسانس روغنی حاصل از تقطیر گل‌ها است. بهترین زمان برداشت گل‌ها برای مصارف دارویی، فصل بهار و در هنگام روز وقتی گل‌ها به طور کامل باز هستند، می‌باشد زیرا در این ساعات، فعالیت ترکیبات آنها در بالاترین سطح قرار دارد. کیفیت و کمیت ترکیبات در اسانس گل، بین ارقام مختلف متفاوت است و به مرحله نموی و شرایط کشت گیاه بستگی دارد.

خواص بابونه (طبیعت و خواص درمانی)

طبع گل بابونه گرم و خشک است. خواص آن در طب سنتی شامل تقویت معده، افزایش اشتها، کمک به هضم غذا، تقویت قوای جنسی، کمک به درمان سرماخوردگی و گلودرد، تسکین درد و گرفتگی عضلات، رفع ورم کلیه و مثانه و تسکین دهنده درد می‌شود. از این گیاه در صنعت داروسازی نیز استفاده فراوان می‌شود. محصولات مختلفی مانند قطره و قرص پروستاتان، محلول خوراکی ایبروگل، پماد کامیل، کرم کامیلوردم و پماد کامودرما حاوی عصاره این گیاه هستند. همچنین عصاره خوراکی بابونه به صورت قطره در سطح وسیعی در کشور تولید و برای درمان انواع ضایعات التهابی سطحی دستگاه گوارشی استفاده می‌‌شود. برخی از مهم‌ترین خواص درمانی آن به شرح زیر است:

1) خواص بابونه برای پوست

خواص بابونه برای پوست شامل درمان آکنه و جای جوش، کمک به درمان سوختگی، درمان تعریق زیاد، بهبود زخم‌ و التهاب پوست می‌شود. بابونه، خشک شدن زخم و اپیتلیزاسیون (ترمیم زخم در اثر رشد بافت پوششی یا اپیتلیوم پوست) را سرعت می‌بخشد؛ این مراحل برای بهبود زخم بسیار اهمیت دارند. همچنین این گیاه حاوی ترکیباتی با خاصیت ضد التهابی مانند کامازولن است که التهاب و قرمزی پوست را تسکین می‌دهد و همزمان باعث نرمی و لطافت پوست می‌شود. انواع مواد آنتی اکسیدان (پلی‌فنول‌ها و فلاونوئیدها) و ویتامین‌های موجود در این گیاه، کلاژن‌سازی را تحریک می‌کنند و به رفع چین و چروک پوست کمک و از بروز نشانه‌های پیری زودرس پوست پیشگیری می‌کنند، از همین رو کاربرد این گل در کرم‌های آرایشی نیز بسیار زیاد است.

2) خواص بابونه برای اعصاب

بابونه سیستم عصبی را تسکین می‌دهد و در کنترل اضطراب، کاهش استرس و درمان افسردگی موثر است. تقویت حافظه، بهبود اختلالات خلقی، رفع مشکلات بی‌خوابی و کمک به درمان افسردگی از خواص این گیاه برای سلامت روان است. مصرف دمنوش این گل به از بین رفتن احساس غم، افسردگی، ناامیدی و تنبلی کمک می‌کند و باعث افزایش شادی و هیجان می‌شود. پژوهش‌های علمی نیز نشان داده است بوییدن اسانس یا روغن آن در بسیاری افراد، برای رفع افسردگی و داشتن خلق و خوی خوب موثر است و آروماتراپی با اسانس بابونه در کاهش درد زایمان تاثیر مثبت دارد.

3) خواص بابونه برای مو

تقویت موها و کمک به پیشگیری و درمان شوره سر از مهم‌ترین خواص بابونه برای مو است. این گیاه همچنین از موها در برابر آسیب‌های محیطی و موخوره محافظت می‌کند.

4) خواص بابونه برای قاعدگی

بابونه از گیاهان دارویی قاعده‌آور است که به درمان کیست تخمدان و تنظیم قاعدگی در خانم‌هایی که سیکل قاعدگی نامنظم دارند، کمک می‌کند. علاوه بر این خاصیت ضد اسپاسم آن در آرام كردن گرفتگی‌های عادت ماهیانه دردناک، درمان اختلالات قاعدگی و آسان‌تر کردن زایمان موثر است.

5) رفع مشکلات پروستات

یکی از اجزای اصلی داروی گیاهی پروستاتان، گل بابونه است. ترکیبات موجود در این گیاه به دلیل خاصیت ضد التهابی که دارند، به کاهش علائم ناشی از بزرگ شدن پروستات مانند تکرر ادرار، درد و سوزش هنگام دفع ادرار کمک می‌کند. این گیاه در پیشگیری از سرطان پروستات و درمان آن موثر است. فلاونوئیدهای داخل گل‌های این گیاه ساختار شیمیایی خاصی دارند که سلول‌های سرطانی پروستات را مورد هدف قرار می‌دهد و سلول‌های سالم در مجاورت آنها تقریبا با مشکلی مواجه نمی‌شوند.

6) خواص بابونه برای دستگاه گوارش

کمک به درمان برخی اختلالات گوارشی نظیر زخم معده، کاهش ورم و التهاب معده و روده، رفع نفخ شکم، کمک به درمان سندروم روده تحریک‌پذیر و درمان مسمومیت‌های غذایی، از خواص این گیاه برای دستگاه گوارش است. مصرف این گیاه و فرآورده‌های دارویی آن به هضم غذا کمک و گوارش را آسان می‌کند. همچنین به عنوان کولاگوگ نیز عمل می‌کند به این معنا که ترشح اسید هیدروکلریک موجود در صفرا و آنزیم‌های معده را افزایش می‌دهد و بدین وسیله قدرت هضم را بالا می‌برد.

7) خواص بابونه برای عفونت دندان

مقابله با عفونت‌های باکتریایی دندان‌ها و لثه، بهبود زخم لثه و کاهش درد ناشی از زخم‌ها، تسکین دندان درد و کنترل پلاک میکروبی دهان از خواص گیاه بابونه است. پژوهش‌های صورت گرفته بر روی دهانشویه‌های گیاهی حاوی عصاره این گیاه نشان داده است، دهانشویه‌های ماتریکا اثــرات آنتــی باكتريــال بيشتری نسبت به محصولات مشابه خود دارند.

8) خواص بابونه برای سرماخوردگی

بابونه سرشار از ترکیبات آنتی‌بیوتیک و آنتی‌باکتریال است که می‌تواند با سرماخوردگی مبارزه کند و برای جلوگیری از درد و خستگی نیز مفید است. این گیاه به دلیل دارا بودن مواد ضد التهاب، در درمان تنگی نفس و بهبود سرفه موثر است.

9) تقویت قوای جنسی

مصرف مکمل‌های‌ گیاهی حاوی بابونه به افزایش قوای جنسی و بالا رفتن کیفیت روابط جنسی کمک می‌کند.

10) خواص بابونه برای رحم

بابونه دارای اثرات ضد باکتریایی است و موجب کاهش عفونت رحم می شود این گیاه همچنین خاصیت قاعده آوری نیز دارد.

طریقه مصرف گل بابونه

برای این منظور 3 یا 4 قاشق گل بابونه را در یک لیوان آب جوشانده و به مدت 15 دقیقه بگذارید دم بکشد و سپس صاف کرده و مصرف کنید.

طریقه مصرف گل بابونه

در هر زمانی از روز می توان از چای بابونه استفاده کرد اما بسته به هدف می توان در زمان مشخص تری از این گیاه استفاده کرد. به عنوان مثال مصرف به صورت ناشتا می تواند برای چربی سوزی و کاهش وزن مفید باشد.

مضرات بابونه

1. استفاده از گیاه بابونه در دوران بارداری ممنوع است، زیرا ممکن است باعث سقط جنین یا اختلال در رشد جنین شود.
2. گیاه بابونه به ندرت در برخی افراد ایجاد حساسیت می‌کند که با علائمی مانند خارش، سردرد، ایجاد زخم‌‌های دهانی، ورم چشم‌ها و عرق کردن زیاد همراه است.
3. بابونه به عنوان یک آرام‌بخش ملایم محسوب می‌شود، بنابراین ممکن است در برخی افراد سبب خواب آلودگی شود و مصرف بیش از اندازه آن، می‌تواند موجب تهوع یا استفراغ شود.
4. توصیه می‌شود به دلیل خاصیت رقیق کننده خون که از خواص گیاه بابونه است، حداقل ۷ روز قبل از انجام هر گونه عمل جراحی مصرف بابونه و فرآورده‌های آن متوقف شود. بنا به همین دلیلی که بیان شد مصرف همزمان داروهای رقیق کننده و بابونه می تواند برای کبد مشکلاتی را ایجاد کند.
5. به علت وجود ترکیبات کومارینی در بابونه، مصرف این گیاه و فرآورده‌های آن با داروهای ضد انعقاد خون تداخلات دارویی دارد.
6. افرادی که از داروهای بنزودیازپین (گروه دارویی که با عنوان داروهای ضداضطراب و آرامبخش شناخته می‌شوند) برای درمان بیماری‌های مختلف استفاده می‌کنند، باید تداخل دارویی بابونه با این داروها را در نظر داشته باشند.
7. مضرات بابونه برای آقایان: بابونه می تواند در مردان ایجاد آلرژی و حساسیت کند و با توجه به خاصیت آرامش بخشی و خواب آور بودن آن برای رانندگی نیز می تواند خطرآفرین باشد.

مراجع:

دائره المعارف گیاهان دارویی

فارماکوپه گیاهی ایران

https://www.medicalnewstoday.com/articles/320031

https://www.webmd.com/vitamins/ai/ingredientmono-951/german-chamomile