گل ختمی (hollyhock)

مشخصات گل ختمی

گل ختمی (Althaea officinalis) که آن را فلوردوگیمو و مارشمالو نیز می‌نامند گیاهی از تیره پنیرکیان، یک یا چندساله و خودرو است که ارتفاع آن به ۲ تا ۳ متر می‌رسد. گل‌های این گیاه بزرگ و اغلب به رنگ‌های سفید، قرمز تیره، ارغوانی و زرد دیده می‌شوند. میوه آن مسطح و چند لایه است که در اطراف آن بریدگی و شیارهای خاصی وجود دارد. داخل میوه چند دانه لوبیایی شکل، نازک، کوچک به رنگ قهوه‌ای تا سیاه است. این گیاه بومی مناطق گرم است و در کشور ما در اطراف تهران، نواحی مختلف البرز و شمال، اراک، آذربایجان، اصفهان و کردستان پراکندگی دارد.

اندام دارویی

گل، میوه و ریشه گل ختمی مصرف دارویی دارد. ختمی‌هایی با گل سفید و زرد کاربرد درمانی بیشتری دارند. مهم‌ترین ترکیب این گیاه، موسیلاژ آن است که در فصول مختلف، درصد آن متفاوت است و در زمستان به حداکثر می‌رسد.

خواص گل ختمی (طبیعت و خواص درمانی)

گل ختمی از نظر طب سنتی دارای طبیعتی سرد و تر است. این گیاه حاوی ترکیبات شیمیایی مختلفی مانند لعاب، موسیلاژ، فلاونوئيدها، کومارين و اسيدهای پلی فنوليک، مواد نشاسته‌ای، روغن‌های فرار و اسانس است. از  گل ختمی در داروسازی قرص و شربت‌های گیاهی مختلفی مانند فیتوکلد و شربت زوفا تولید می‌شود. لوسیون، پماد، صابون، شامپو و انواع محصولات آرایشی بهداشتی مراقبت از پوست و مو نیز از دیگر فرآورده‌های طبیعی حاوی این گیاه است. برخی از مهم‌ترین خواص درمانی گل ختمی به شرح زیر است:

۱) درمان سرماخوردگی و سرفه

کمک به درمان برونشیت، سرماخوردگی، گلو درد، سرفه، گرفتگی بینی، کاهش تب و آسم از خواص گل ختمی است. این گیاه سرشار از لعاب و ترکیبات پلی ساکاریدی به نام موسیلاژ است که سوزش غشاء مخاطی را تسکین و التهاب آن را کاهش می‌دهد و به آن خاصیت خلط‌آوری داده است. از این رو مصرف آن باعث نرم شدن مجرای تنفسی و کمک به درمان مشکلات مختلف دستگاه تنفس نظیر سرفه‌های خشک و مزمن، کاهش ورم و التهابات گلو می‌شود. همچنین عصاره ختمی موجب غیر فعال شدن ویروس‌هایی که عامل ایجاد کننده آنفلوآنزا و برونشیت حاد و مزمن هستند، می‌شود و با افزایش قدرت سیستم ایمنی بدن به پیشگیری و درمان این بیماری‌ها کمک می‌کند.

۲) درمان مشکلات گوارشی

گل ختمی در درمان سوزش معده، سوء هاضمه، اسهال، سندروم روده تحریک پذیر، کولیت و زخم معده موثر است. بررسی‌های بالینی نشان می‌دهد خواص ضدالتهاب این گیاه در تسکین دردهای شکمی مفید است و باعث کاهش درد معده و بهبود ورم آن می‌گردد. همچنین ملین و برطرف كننده یبوست است و ریفلاکس معده به مری را بهبود می‌بخشد.

۳) کمک به درمان عفونت کلیه و مجاری ادراری

این گیاه خاصیت مدر دارد و به دفع راحت‌تر سنگ کلیه کمک می‌کند. علاوه بر این تأثیر بسزایی در درمان عفونت کلیه، عفونت مثانه و مجاری ادراری دارد.

۴) درمان جوش، از بین بردن کک و مک و لک‌های پوستی

صابون گل ختمی یک پاک کننده طبیعی پوست با خاصیت ضد باکتریایی است. استفاده از این گیاه باعث نرم و روشن‌تر شدن پوست و کمک به درمان مشکلات مختلف آن مانند درمان کک و مک، لک صورت، جوش و آکنه، رفع خشکی و ترک خوردگی پوست می‌شود. استفاده از محصولات گل ختمی برای پوست‌های خشک مفید است و باعث آبرسانی و پیشگیری از چین و چروک پوست می‌شود.

۵) پیشگیری از ترک سینه، درد و تورم ناشی از شیردهی

کرم‌های گیاهی حاوی عصاره گل ختمی برای جلوگیری از ترک سینه بانوان شیرده و درمان ترک پوست شکم در دوران بارداری مفید هستند. استفاده از کمپرس حاوی این گل روی پستان همراه با تکنیک‌های استاندارد می‌تواند درد و ‏تورم ناشی از شیردهی را بهبود بخشد.‏

۶) التیام زخم و سوختگی

استفاه از محصولات دارویی گل ختمی، در بهبود سریع‌تر زخم و سوختگی موثر است و باعث ضدعفونی کردن محل زخم و کمک به بازسازی مجدد پوست می‌شود. کاربرد آن بر روی محل سوختگی نیز، تورم و درد آن را کاهش می‌دهد و به قسمت‌های آسیب‌دیده آب‌رسانی می‌کند.

۷) تسکین درد سیاتیک

گل ختمی دارای ترکیباتی با خاصیت ضد التهاب است و استفاده از ضماد آن در کاهش درد سیاتیک و التیام شکستگی‌ها موثر است.

۸) افزایش رشد موها و درمان شوره سر

از دیگر کاربردهای مهم گل ختمی استفاده از آن به عنوان یک ماده موثر در شامپوهای گیاهی است. این گیاه یکی از اصلی‌ترین محصولات مراقبت از مو شناخته می‌شود و در افزایش رشد موها موثر است. به درمان شور سر کمک می‌کند و باعث نرم شدن و براق‌تر شدن موها می‌شود.

۹) کمک به درمان برخی بیماری‌های زنان

استفاده از این گیاه دارویی برای درمان بیماری‌های زنان نیز مفید است و باعث منظم شدن عادت ماهیانه می‌شود.

۱۰) تنظیم قند خون

گل ختمی حاوی کربوهیدرات‌ها، فلانوئید‌ها و ساکاروز است که باعث تنظیم سطح قند خون و کاهش عوارض دیابت می‌شود و قند خون را کاهش می‌دهد. افراد مبتلا به دیابت باید از مصرف بیش از اندازه و خودسرانه این گیاه خودداری و میزان مصرف آن را با توجه به وضعیت جسمی خود و با نظر پزشک معالج تعیین کنند.

۱۱) درمان خونریزی لثه

گل ختمی می‌تواند به عنوان دهانشویه استفاده شود و به علت خواص ضد التهابی که دارد به درمان درد، سوزش و خونریزی لثه کمک خوبی می‌‌کند. همچنین سرشار از کلسیم است و پودر آن در خمیرهای دندان به کار می‌رود.

طریقه مصرف گل ختمی

گل ختمی هم ریشه آن و هم گل آن خواص دارویی دارد و می توان از آن ها استفاده کرد. برای مصرف ریشه گل ختمی، ریشه را پوست کنده و خرد کنید و در آب سرد خیس کنید و پس از گذشت 8 ساعت آن را مصرف کنید. ریشه گل ختمی را به صورت دم کرده نیز می توان مصرف کرد. برگ خشک این گیاه را نیز می توان به صورت دم کرده در آب جوش مصرف کرد.

مضرات گل ختمی

۱- از آنجایی که اطلاعات کافی درباره ایمن بودن گل ختمی در دوران بارداری و شیردهی در دست نیست، توصیه می‌شود زنان باردار و مادران شيرده از مصرف آن پرهيز كنند.

۲- مصرف گل ختمی ممکن است خطر خونریزی را افزایش دهد و لخته شدن خون را کند کند. از این رو لازم است حداقل ۲ هفته قبل از هر گونه عمل جراحی از مصرف آن خودداری شود.

۳- مصرف همزمان گل ختمی به دلیل مقادیر زیاد موسیلاژ موجود در آن همراه با داروهاى خوراکى، موجب به تأخیر افتادن جذب داروها و کاهش اثربخشی آنها می‌شود. بنابراین به منظور جلوگیری از این تداخل، حداقل یک ساعت پس از مصرف داروهای خوراکی، آن را مصرف کنید.‏

۴- گل ختمی با داروهای دیابت تداخل دارد و مصرف همزمان آنها ممکن است باعث افت شدید قند خون شود.

مراجع:

کتاب دائره المعارف گیاهان دارویی

https://www.webmd.com/vitamins/ai/ingredientmono-610/hollyhock