زخم معده چیست؟

زخم معده از اختلالات گوارشی رایج و  زخم‌های دردناکی است که در پوشش داخلی معده ایجاد می‌شود و هنگامی اتفاق می‌افتد که لایه ضخیم مخاطی که از معده شما در برابر اسیدهای گوارشی محافظت می‌کند، کاهش یابد. این موضوع سبب می‌گردد تا اسیدهای گوارشی بافت‌های پوشاننده معده را از بین ببرند و باعث ایجاد زخم شوند. زخم معده را می‌توان به راحتی درمان کرد، اما بدون درمان مناسب می‌تواند شدید و خطرآفرین شود.

چه عواملی باعث زخم معده می‌شود؟

۱) عفونت با باکتری Helicobacter pylori (H. pylori)

۲) استفاده طولانی مدت از داروهای مانند آسپیرین، ایبوپروفن یا ناپروکسن

۳) به ندرت، شرایطی که به سندرم زولینگر-الیسون معروف است با افزایش تولید اسید در بدن می‌تواند باعث زخم معده و روده شود. این سندرم در واقع عامل کمتر از یک درصد از کل زخم‌های معده ایجاد شده است.

علائم زخم معده چیست؟

رایج‌ترین علامت زخم معده، احساس سوزش یا درد در وسط شکم بین سینه و ناف است. به طور معمول، درد هنگام خالی بودن معده شدیدتر خواهد بود و می‌تواند از چند دقیقه تا چند ساعت طول بکشد.

سایر علائم و نشانه های معمول زخم عبارتند از:

۱) نفخ شکم

۲) بی اشتهایی و اجتناب از خوردن غذا به دلیل وجود درد

۳) کاهش وزن

۴) حالت تهوع یا استفراغ

۵) آروغ زدن یا ریفلاکس اسید

۶) دردی که ممکن است هنگام خوردن، نوشیدن یا مصرف آنتی اسیدها بهبود یابد

۷) کم خونی که علائم آن شامل خستگی، تنگی نفس، یا پوستی کم‌رنگ است

توجه: در صورت مشاهده علائم زخم معده، به پزشک مراجعه کنید. حتی اگر ناراحتی خفیف باشد، اگر زخم درمان نشود، می‌تواند بدتر شود.

نحوه تشخیص زخم معده

تشخیص و درمان زخم معده به علائم و شدت زخم بستگی دارد. برای رد عفونت هلیکوباکترپیلوری، ممکن است آزمایش خون، مدفوع یا آزمایش تنفس انجام شود. آزمایش‌ها و روش‌های دیگری که برای تشخیص زخم معده وجود دارد که مرسوم ترین آن آندوسکپی است. در این روش یک لوله نازک و سبک از طریق دهان وارد معده و قسمت اول روده باریک می‌شود. این آزمایش برای یافتن زخم، خونریزی و هر بافت غیر طبیعی مورد استفاده قرار می‌گیرد.

درمان زخم معده

درمان‌های متعددی برای این بیماری وجود دارد و بیشتر زخم‌ها با تجویز پزشک معالجه می‌شود ولی گاه به جراحی نیاز است. اغلب زخم‌هایی که خونریزی دارند، بهبود نمی‌یابند و یا مانع از ورود غذا به روده باریک می‌شوند، جراحی می‌شوند. در طی عمل جراحی یا کل زخم برداشته می‌شود یا شریانی که سبب خونریزی است را می‌بندند و یا اینکه منبع عصبی معده را قطع می‌کنند که ترشح اسید کاهش یابد.

داروی زخم معده

داروهای متعددی برای درمان این بیماری وجود دارد اما اگر زخم معده ناشی از هلیکوباکترپیلوری باشد، به قرص آنتی بیوتیک و داروهایی به نام مهار کننده‌های پمپ پروتون (PPI) نیاز خواهد بود. PPI سلول‌های معده‌ای تولید کننده اسید را مهار می‌کند. راه معمول دیگر که پزشک تجویز می‌کند مصرف داروهایی است که تولید اسید را مهار می‌کند. برای کاهش درد، داروهای کاهش‌دهنده اسید معده مانند رانیتیدین، فاموتیدین، امپرازول و… موثر هستند. توجه داشته باشید در خصوص مصرف برخی داروها به خصوص داروهای ضد التهاب غیر استروئیدی و کورتون باید احتیاط و با نظر پزشک مصرف کرد.

برای زخم معده چی بخوریم؟ (تاثیر رژیم غذایی سالم بر زخم معده)

تصور اشتباهی که در بین مردم رواج دارد این است که غالبا گمان می‌کنند رژیم غذایی می‌تواند سبب زخم معده شود. باید توجه کنیم غذایی که می‌خوریم زخم معده را ایجاد یا درمان نمی‌کند. اما داشتن یک رژیم غذایی سالم می‌تواند برای دستگاه گوارش و سلامت کل بدن مفید باشد. به عنوان مثال سبزیجاتی مانند گل کلم، کلم، اسفناج و همچنین توت فرنگی می‌توانند در مبارزه با هلیکوباکتر پیلوری مفید باشد.

از آنجا که زخم معده ممکن است با ریفلاکس اسید همراه باشد، بهتر است تا زمانی که زخم بهبود می‌یابد از مصرف غذاهای پر ادویه، تند و ترش پرهیز شود. سایر غذاهایی که باید در رژیم غذایی محدود شود یا حذف گردد شامل ۱) قهوه و سایر نوشیدنی های کافئین دار ۲) نوشیدنی های گازدار ۳) فلفل قرمز و فلفل تند ۴) غذاهایی با مقدار زیاد نمک ۵) غذاهای سرخ شده ۶) غذاهای اسیدی مانند مرکبات و گوجه فرنگی ۷) الکل است. همچنین پرخوری و خواب پس از غذا نیز ممکن است علائم ریفلاکس اسید را بدتر کند.

درمان خانگی زخم معده

باید توجه داشت که مواردی که در این بخش به آن می‌پردازیم علاوه بر داشتن یک رژیم غذایی سالم می‌تواند به کاهش اثرات هلیکوباکترپیلوری، باکتری مسئول بسیاری از زخم‌های معده، کمک کند. توجه به این نکته ضروری است که موارد بیان شده برای جایگزینی داروهای تجویز شده یا برنامه درمانی نیست. این موارد عبارتند از ۱) پروبیوتیک‌ها ۲) عسل ۳) گلوتامین (منابع غذایی شامل مرغ، ماهی، اسفناج، تخم مرغ و کلم)

۱) فلاونوئیدها:

محققان پیشنهاد کردند که فلاونوئیدها، ممکن است یک درمان موثر برای زخم معده باشد. فلاونوئیدها ترکیباتی هستند که به طور طبیعی در بسیاری از میوه‌ها و سبزیجات وجود دارند. غذاها و نوشیدنی‌های غنی از فلاونوئیدها عبارتند از: دانه‌های سویا، حبوبات، انگور قرمز، کلم، چای به خصوص چای سبز

۲) پروبیوتیک:

پروبیوتیک‌ها باکتری‌های زنده و مخمر هستند که میکروارگانیسم‌های سالم و مهمی را برای دستگاه گوارش فراهم می‌کنند. آنها در بسیاری از غذاهای رایج، به ویژه غذاهای تخمیر شده وجود دارند که شامل دوغ، ماست و کفیر می‌شود.

۳) عسل:

بسته به گیاهی که از آن گرفته شده است، می‌تواند تا حدود ۲۰۰ عنصر از جمله پلی فنول‌ها و سایر آنتی اکسیدان‌ها را داشته باشد. عسل یک ضد باکتری قدرتمند است و نشان داده شده که مانع رشد هلیکوباکتر پیلوری می‌شود. عسل معمولا به همراه دیگر گیاهان هم بصورت مکمل در دمنوش‌ها و داروهای گیاهی درمان زخم معده به کار می‌رود.

۴) سیب زمینی:

یکی از بهترین مواد غذایی و راهکارهای درمان خانگی زخم معده خوردن سیب زمینی است. سیب زمینی فاقد اسید است و زخم‌های معده را بهبود می‌بخشد. همچنین سیب زمینی با داشتن نشاسته و فیبر فراوان می‌تواند عملکرد گوارش را بهبود ببخشد و بازدهی آن را بالا ببرد. آنتی اکسیدان‌های موجود در آن نیز با خنثی کردن رادیکال‌های آزاد به پاکسازی معده از رادیکال‌های آزاد پرداخته و در تسریع بهبود زخم معده نقش دارد.

۵) میوه‌ها، سبزیجات و غلات:

رژیم غذایی حاوی میوه‌ها، سبزیجات و غلات کامل نه تنها برای سلامت بدن مفید است بلکه طبق نظر محققان، یک رژیم غذایی غنی از ویتامین می‌تواند به بدن کمک کند تا زخم را التیام بخشد. به عنوان مثال رزماری، بذر کتان، پونه و همچنین شکلات تلخ بسیار مفید هستند.

درمان گیاهی زخم معده

در طب سنتی، برای درمان زخم معده، داروهای گیاهی متعددی از جمله  شیرین بیان و داروهای ترکیبی مانند (شیرین بیان + بومادران + بابونه)، (شیرین بیان + همیشه بهار + گل ختمی) و ( شیرین بیان + زیره سبز + رازیانه + گل ختمی معرفی شده است. امروزه این گیاهان دارویی با روش‌های علمی شناسایی، جمع‌آوری و عصاره گیری شده‌اند و به منظور سهولت مصرف ما، توسط شرکت‌های داروسازی به شکل‌های دارویی رایج عرضه می‌گردند.

دیگر محصولات گیاهی مفید برای درمان زخم معده عبارتند از:

• موز

این میوه باعث می‌شود تا کیموس معده راحت‌تر تشکیل شود، مواد موجود در معده را سفت می‌کند و انتقال آن را به روده آسان‌تر می‌کند همچنین به دلیل خاصیت ضد باکتریایی که دارد، از رشد و تکثیر باکتری‌های تشدید کننده این  زخم‌ها جلوگیری می‌کند.

• نارگیل

این میوه نیز دارای خاصیت ضد باکتریایی است و در درمان زخم معده بسیار مؤثر است. آب نارگیل و مخلوط آن با شیر درمان فوق‌العاده‌ای برای این زخم‌هاست.

• شنبلیله

گیاه شنبلیله دارای خاصیت خنک‌کنندگی است، در درمان و تسکین زخم‌های معده مؤثر است. می‌توان از دانه‌های این گیاه همراه با آب یک دم نوش تهیه  و مصرف شود.

• زنجبیل

زنجبیل باعث از بین رفتن بی‌اشتهایی ناشی از زخم‌های معده می‌شود و در بهبود سریع‌تر زخم‌های معده موثر است. به این منظور می‌توان چند تکه از آن را در لیوان بیندازید و سپس آب جوش به آن بیفزاید.

• سیر

سیر دارویی آشنا برای درمان بیماری‌های معده و انواع زخم‌های معده به خصوص زخم اثنی عشر و زخم معده است. با مصرف سیر از رشد باکتری اچ پیلوری جلوگیری می‌شود. سیر همچنین مانع توسعه زخم‌ها و پیشرفت زخم معده می‌شود. اگر طعم مزه آن را دوست ندارید می‌توانید عصاره سیر را به صورت مکمل استفاده کنید. سیر به عنوان رقیق کننده خون عمل می‌کند، بنابراین اگر از وارفارین (کومادین)، سایر داروهای رقیق کننده خون یا آسپرین استفاده می‌کنید، قبل از مصرف با پزشک خود مشورت نمایید.

• بابونه

دم نوش غلیظ گیاه بابونه در بهبود زخم معده و رفع بی اشتهایی ناشی از آن بسیار مفید است و التهابات معده را کاهش می‌دهد.

• آلوئه ورا

ژل موجود در گیاه آلوئه ورا به عنوان یک ماده ضد میکروب شناخته می‌شود و مصرف آن برای درمان زخم معده مفید است. مواد موجود در ژل آلوئه ورا تولید شیره اسیدی اضافی توسط معده را کنترل و در نتیجه از تحریک غشاء مخاطی و بروز زخم معده جلوگیری می‌کند. یکی از دلایل اصلی بروز زخم معده رشد بیش از حد باکتری اچ پیلوری است. آلوئه ورا می‌تواند از رشد بیش از حد این باکتری جلوگیری کند. علاوه بر این از جمله مواد مفید برای ترمیم بافت‌های آسیب دیده؛ آلئوامودین و آتئولین است که در آلوئه ورا وجود دارند.

سخن پایانی

برای پیشگیری از زخم معده و جلوگیری از انتشار باکتری‌های عامل زخم معده بهتر است دست‌هایتان را به طور منظم با آب و صابون بشویید. همچنین اطمینان حاصل کنید که تمام مواد غذایی به درستی تمیز شدند و در صورت لزوم کاملاً پخته شوند تا تمامی باکتری‌ها از بین بروند. علاوه بر این برای پیشگیری از زخم معده باید سلامت غشای موکوزی معده را تضمین کنید. بنابراین کشیدن سیگار و مصرف بیش از حد داروهای مسکن و سایر داروها را محدود کنید. استرس و مصرف غذاهای تند نیز می‌توانند باعث ایجاد زخم معده شوند.

منابع:

https://www.healthline.com/health/stomach-ulcer#diet

https://www.healthline.com/health/natural-home-remedies-ulcers