ویتامین ب1 یا تیامین اولین ویتامین شناخته شده از دسته ویتامین های گروه ب می باشد. این ویتامین نیز همانند سایر ویتامین های گروه ب محلول در آب است. تیامین یکی از اصلی ترین ترکیبات واسطه در فرآیند های متابولیسمی به شمار می رود. این ویتامین مشابه سایر ویتامین های محلول در آب ذخیره ای در بدن ندارد اما شکل عملکردی آن یعنی تیامین پیرو فسفات (thiamine pyrophosphate )  یا TPP ذخایر محدودی در بدن دارد. دلیل اصلی وجود این ذخایر، جلوگیری از مختل شدن مسیر های سوخت و ساز بدن در شرایط کمبود های کوتاه مدت ویتامین ب1 می باشد.

منابع غذایی تیامین

اصلی ترین منابع غذایی حاوی ویتامین ب1 که در رژیم غذایی روزانه وجود دارند، غلات کامل هستند. سبوس غلات حاوی مقادیر قابل توجهی تیامین است. سبوس گیری یا تصفیه غلات باعث از دست رفتن ویتامین ب1 موجود در آن می شود. برنج یکی دیگر از منابع غذایی حاوی این ویتامین است که روش طبخ آن تعیین کننده مقدار تیامین باقی مانده در آن می باشد. شستن بیش از حد برنج از اصلی ترین دلایل اتلاف ویتامین ب1 در آن است. جگر نیز از منابع بسیار غنی از تیامین است. تیامین موجود در این ماده غذایی به شکل فعال یعنی تیامین پیرو فسفات می باشد.

مصرف الکل منجر به رقابت در جذب ویتامین ب1 در سلول های روده ای می شود. الکل هم چنین می تواند با تخریب سلول های روده، روند جذب تیامین و سایر ویتامین های محلول در آب را با اختلال مواجه سازد.

عملکرد ویتامین ب1 در بدن

تیامین پیرو فسفات که شکل فعال و عملکردی این ویتامین است در تمامی سلول های بدن وجود دارد. نقش اصلی ای که تیامین پیرو فسفات در بدن ایفا می کند، تنظیم عملکرد چرخه تولید انرژی است. وجود این ترکیب برای تبدیل ترکیبات پر انرژی در هر مرحله از چرخه انرژی به یکدیگر و نهایتا تولید انرژی برای انجام انواعی از واکنش های فیزیولوژیک و اصلی در بدن ضروری می باشد. تیامین پیرو فسفات هم چنین در متابولیسم کربوهیدرات ها نقش ویژه ای دارد. تجزیه کربوهیدرات های دریافتی از غذا و نهایتا تبدیل آن ها به گلوکز در بدن که در واقع همان قند خون است در حضور تیامین پیرو فسفات انجام می شود. بنابراین ویتامین ب1 در تولید انرژی برای تمامی ارگان ها در بدن از سیستم عصبی تا سلول های خونی، اهمیت فراوانی دارد.

دریافت مقادیر کافی ویتامین ب1

درصورت مصرف غلات کامل در رژیم غذایی، نیاز روزانه به تیامین در سنین مختلف در شرایط معمول تامین می گردد. درصورت مصرف غلات تصفیه شده، می توان ویتامین ب1 مورد نیاز را از طریق مصرف مواد غذایی غنی شده با این ویتامین، دریافت نمود. مقدار تیامین مورد نیاز در مردان و زنان بزرگسال روزانه 1.2 میلی گرم می باشد و نیاز به این ویتامین در طول دروان بارداری و شیردهی به ترتیب تا 1.4 و 1.5 میلی گرم در روز افزایش می یابد.

کمبود تیامین

همان طور که گفتیم ویتامین ب1 در روند تولید انرژی یک ترکیب پر اهمیت می باشد. کمبود ویتامین ب1 که ممکن است در اثر مصرف منحصرا غلات تصفیه شده در رژیم غذایی یا مصرف الکل ایجاد شود در مراحل اولیه باعث علائم زیر می شود:

• خستگی و ضعف مکرر
• کاهش وزن سریع
• عدم تمرکز و احساس گیجی
• بی اشتهایی
• افسردگی
• و …

کمبود تیامین در موارد شدید منجر به بیماری بری بری می شود. بربری علائم جدی مانند: تورم در عضلات دست و پا و صورت، تحلیل عضلانی، تورم و تخریب عروقی و ایجاد اختلالات عصبی یا نوروپاتی ایجاد می نماید. در مراحل انتهایی بری بری، بیماری عصبی ای تحت عنوان “سندروم ورنیکه کورساکف” بروز می کند که آنسفالوپاتی، تحلیل مغز، اختلال در حافظه، اختلالات حرکتی  و … بروز می نماید. درمان کمبود تیامین با مصرف مکمل های ویتامین ب1 در مراحل اولیه برای جلوگیری از بروز عوارض جبران ناپذیر عصبی اهمیت فراوانی دارد.