انواع کم خونی

کم خونی انواع مختلفی دارد که هر کدام به دلایل مختلف بروز می‌کنند:

۱) کم خونی ناشی از فقر آهن (IDA)

کمبود آهن در بدن طیف وسیعی را در بر می‌گیرد. به طور کلی کم خونی ناشی از فقر آهن که یکی از شایع‌ترین انواع کم خونی است طی ۴ مرحله بروز می‌کند:

مرحله I و II تعادل منفی آهن: این حالت معمولا در اثر از دست دادن خون به دلیل مشکلاتی همچون از دست دادن خون در اثر جراحت یا عادت ماهانه طولانی و سنگین، زخم‌های داخلی، پولیپ‌های روده یا سرطان روده، رژیم غذایی فقیر از آهن، اختلال در جذب آهن و افزایش نیاز به آهن مانند دوره بارداری و بلوغ بروز می‌کند. در این مرحله ذخایر آهن به تدریج کاهش می‌یابد اما معمولا علائم کمبود ظاهر نمی‌شود.

مرحله III تعادل منفی آهن: در این مرحله مقدار آهن کافی برای عملکرد طبیعی گلوبول‌های قرمز و سنتز هموگلوبین وجود ندارد. بنابراین علائم اختلال عملکرد و بیماری ظاهر می‌شود.

مرحله IV تعادل منفی آهن: در این مرحله تمامی ذخایر آهن بدن به پایان رسیده‌اند و آنمی فقر آهن با علائم شدیدی مانند کاهش توان، خستگی، بی اشتهایی، کند ذهنی، کندی حرکات، رنگ پریدگی و … بروز می کند.

آنمی فقر آهن در صورت عدم درمان می‌تواند به نارسایی‌های شدید قلبی و تنفسی و سرانجام مرگ منجر شود. برای درمان آنمی فقر آهن مصرف رژیم غذایی غنی از آهن مانند، گوشت قرمز، گوشت مرغ و موجودات دریایی، عدس، انواع لوبیا، اسفناج و انواع آجیل ضروری است. در کنار آن مصرف مکمل‌های آهن که به صورت قرص‌های فروس سولفات، فرو گلوکنوتات و … در درمان کمبود آهن بسیار موثر هستند. افرادی که دچار اختلالات گوارشی هستند مصرف مکمل های آهن میکرونایزد یا تجزیه شده مانند easy iron، fefol و …، این عوارض را به شدت کاهش می‌دهد.

قرص آهن برای درمان کم خونی

۲) کم خونی مگالوبلاستیک ماکروسیستیک

این نوع کم خونی معمولا در اثر کمبود فولیک اسید (ویتامین B9) یا ویتامین B12 بروز می‌کند. وجود این ویتامین ها برای فرآیند سنتز DNA سلولی ضروری است. در شرایط کمبود این ویتامین‌ها، بدن، گلبول‌های قرمزی می‌سازد که به دلیل نقص در DNA درای ساختار غیر طبیعی هستند. این سلول‌ها به دلیل اندازه بزرگ غشای شکننده هنگام عبور از رگ‌های خونی می‌شکنند و از بین می‌روند. در این شرایط بدن با کمبود سلول‌های خونی مواجه می‌شود.

یکی از نکات ضروری در درمان و مکمل یاری این کم خونی، تمایز کمبود اسید فولیک از ویتامین B12 است. برای تشخیص فولات سرم، فولات گلوبول قرمز و B12 سرم در آزمایش‌های جداگانه بررسی می‌شوند. پس از تشخیص کمبود، مکمل یاری با مکمل اسید فولیک و مکمل خوراکی B12 یا دوز تزریقی کوبالامین برای درمان آغاز می‌شود. توجه داشته باشید که اگر کمبود ویتامین B12 از B9 تمییز داده نشود و مکمل یاری با ویتامین B9 انجام شود، کمبود ویتامین B12 نهفته می‌ماند و می تواند عوارض عصبی جبران‌ناپذیری به دنبال داشته باشد. عدم دریافت ویتامین B12 کافی می‌تواند موجب کرختی و بی‌حسی دست‌ها و پاها، مشکلات در راه رفتن، از دست دادن حافظه و مشکلات بینایی شود.

فولیک اسید برای درمان کم خونی

۳) کم خونی سیدروبلاستیک

در این بیماری گلبول‌های قرمز از اندازه طبیعی کوچکتر هستند.  علت این بیماری یک نقص آنزیمی است که فرآیند ساخت هموگلوبین را دچار اختلال می‌کند. به این بیماری کم خونی پاسخ دهنده به ویتامین B6 نیز گفته می‌شود. چرا که مصرف روزانه ۵۰-۲۰۰ میلی گرم مکمل ویتامین B6، سبب اصلاح نسبی کم خونی می‌شود.

۴) بیماری‌های نهفته یا مزمن

بیماری‌های خاصی وجود دارند که می‌توانند به توانایی بدن در تولید گلبول‌های قرمز خونی آسیب برسانند. برای مثال، افراد مبتلا به بیماری‌های کلیوی به ویژه بیمارانی که دیالیز می‌شوند در معرض ابتلا به کم خونی قرار دارند. کلیه‌های این بیماران قادر به ترشح هورمون‌های کافی برای تولید گلبول‌های خونی نبوده و در هنگام دیالیز نیز آهن از دست می‌دهند. علاوه بر این درمواردی که منجر به اختلال در مغز استخوان می‌شوند مانند، لوسمی و بیماری‌های کبدی مانند سیروز نیز ممکن است کم خونی رخ دهد. این کم خونی که معمولا با درمان بیماری اصلی از بین می‌رود کم خونی ثانویه یا کم خونی نرموسیتیک نامیده می‌شود. در این شرایط توصیه به مصرف مکمل‌ها بنابر نوع بیماری و تشخیص پزشک صورت می‌گیرد.

۵) کم خونی داسی شکل (SCA)

اگر در خانواده سابقه ابتلا به این بیماری خونی وجود داشته باشد، احتمال ابتلا به آن در افراد دیگر نیز افزایش می‌یابد. در این بیماری بدن به جای تولید گلبول‌های قرمز خونی طبیعی که به راحتی درون رگ‌های خونی حرکت می‌کنند، گلبول‌های داسی شکل می‌سازد. این سلول‌های خونی حرکت سختی داشته و دارای لبه‌های خمیده هستند. این گلبول‌ها نمی‌توانند در رگ‌های خونی ظریف به آسانی حرکت کنند و در نتیجه در مسیر رسیدن خون به اعضای بدن از بین می‌روند و جریان خون را مسدود می‌کنند. بدن گلبول‌های قرمز داسی شکل را نابود می‌کند، اما نمی‌تواند با سرعت کافی انواع طبیعی و سالم جدیدی را تولید کند. این امر موجب بروز کم خونی می‌شود. این نوع کم خونی نوعی کم خونی همولیتیک محسوب می‌شود. در درمان این کم خونی تمایز آن با کم خونی فقر آهن اهمیت فراوانی دارد. چراکه این بیماران به دلیل تخریب مکرر سلول‌های خونی دچار تجمع اضافه آهن هستند و مکمل یاری آهن در آنها نه تنها به بهبود بیماری کمکی نمی‌کند، بلکه خطر رسوب آهن را افزایش می‌دهد. در کم خونی داسی شکل مصرف مکمل‌های مس، اسید فولیک و روی می‌تواند مفید باشد.

کم خونی داسی شکل

۶) تالاسمی

نوع دیگری از کم خونی ارثی تالاسمی است. تالاسمی زمانی بروز می‌کند که بدن ژن‌های ویژه‌ای را از دست می‌دهد و یا ژن‌های غیر طبیعی از والدین به کودک ارث می‌رسد که در نحوه تولید هموگلوبین تاثیر منفی می‌گذارند. در این بیماری گلبول های قرمز کوچک و رنگ پریده‌اند و توانایی کمی در انتقال اکسیژن دارند. افراد مبتلا به تالاسمی معمولا به اختلالات مکرر مانند، بزرگی طحال، نرمی و شکنندگی استخوان، تغییر شکل صورت، اختلال در عملکرد کبدی و … مبتلا هستند. خط درمان اصلی در بیماران مبتلا به تالاسمی ماژور تزریق خون برای تامین هموگلوبین لازم برای اکسیژن رسانی است.

با دیدن این ویدئو خواهیم دانست که: چجوی از کم خونی خلاص بشیم؟!

علائم کم خونی

مهم ترین علائم کم خونی که در اکثر موارد و حالات آن به چشم می خورند عبارتند از:

• خستگی و بی حالی
• رنگ پریدگی
• تنگی نفس
• تپش قلب
• سردرد و سرگیجه
• شکنندگی ناخن ها و موها
• تپش قلب
• تورم زبان و لب ها

علائم کم خونی

سخن پایانی

درمان کم خونی ناشی از بیماری‌های زمینه‌ای و یا بیماری‌های ژنتیکی فرآید پیچیده‌ای دارد اما مکمل یاری می‌تواند علائم بیماری را تا حد زیادی کنترل کند و منجر به حفظ و بهبود کیفیت زندگی بیمار شود. همان طور که گفیم برای رفع هر نوع کم خونی نیاز به استفاده از مکمل مخصوص به همان بیماری است. در داروخانه آنلاین نسخه اول انواع مکمل‌های مناسب برای درمان کم خونی وجود دارد. البته توجه داشته باشید قبل از مصرف هر گونه مکمل ابتدا برای مشخص شدن علت کم خونی خود با پزشک مشورت کنید.

انواع مکمل برای کم خونی

کم خونی (آنمی) یک حالت کاهش غیرطبیعی غلظت هموگلوبین (پروتئین حمل کننده اکسیژن در خون) است. این مشکل زمانی برای فرد اتفاق می‌افتد که بدن او به اندازه کافی گلبول قرمز نداشته باشد یا به هر دلیلی، نتواند این گلبول‌ها را بسازد. این بیماری عمدتاً در اثر از دست دادن خون زیاد (خونریزی)، از بین رفتن گلبول‌های قرمز یا ناتوانی بدن در ساختن سلول‌های قرمز خون کافی، ایجاد می‌شود. در صورتی که به تشخیص پزشک نیاز به مکمل برای کم خونی به منظور کمک به افزایش سطح آهن و بهبود کم خونی داشته باشید، ممکن است مکمل‌های زیر توصیه شود:

1. مکمل‌های آهن: مکمل‌های آهن بهبود قابل ملاحظه‌ای در موارد کم خونی ناشی از فقر آهن ایجاد می‌کنند. بدون آهن کافی، بدن شما نمی‌تواند هموگلوبین لازم را ایجاد کند؛ بنابراین نمی‌تواند به اندازه کافی گلبول قرمز بسازد تا خون غنی از اکسیژن را در سراسر بدن شما به جریان در آورد. در این شرایط، پزشکان، مصرف مکمل‌های حاوی آهن با مکمل های تزریقی مانند آمپول فرینجکت را توصیه می‌کنند. آهن به تولید هموگلوبین جدید کمک می‌کند. در صورت تجویز مکمل آهن، معمولاً مصرف آن به همراه ویتامین C توصیه می‌شود زیرا ویتامین C جذب آهن را تسهیل می‌کند. با این حال، مصرف مکمل‌های آهن را بهتر است با راهنمایی پزشک یا متخصص تغذیه انجام دهید، زیرا مصرف زیاد آهن ممکن است عوارض جانبی ناخواسته ایجاد کند.
2. ویتامین B12: کمبود ویتامین B12 می‌تواند به کم خونی منجر شود و بر توانایی بدن شما در ساخت گلبول‌های قرمز تأثیر بگذارد. در صورتی که کمبود ویتامین B12 دارید، مصرف مکمل‌های ویتامین B12 می‌تواند بهبود آنمی را تسریع کند. این مکمل‌ها معمولاً به صورت قرص یا تزریق در دسترس هستند.
3. ویتامین B9 یا اسید فولیک: کمبود اسید فولیک نیز می‌تواند به کم خونی منجر شود، به خصوص در زنان باردار. از این رو مصرف مکمل‌های اسید فولیک می‌تواند به بهبود کم خونی و جلوگیری از تکرار آن کمک کند.
4. ویتامین C: ویتامین C می‌تواند جذب آهن را افزایش دهد و در بهبود کم خونی موثر باشد. مصرف مکمل‌های ویتامین C می‌توانند تاثیر بسزایی در بهبود سریع‌تر کم خونی داشته باشند.

انواع مکمل برای کم خونی

قرص آهن برای کم خونی

اگر علیرغم خواب زیاد هنوز هم احساس خستگی می‌کنید، انرژی خود را از دست داده‌اید و به نظر می‌رسد رنگ چهره شما، کم رنگ و پریده است، علت می‌تواند کم خونی فقر آهن باشد. کم خونی فقر آهن، شایع‌ترین کمبود غذایی در جهان است و یکی از مهم‌ترین انواع کم خونی است که مصرف قرص آهن برای آن تجویز می‌شود. کم خونی، یک اختلال خونی است که در آن، تعداد گلبول‌های قرمز خون کم می‌باشد یا میزان هموگلوبین موجود در گلبول های قرمز کمتر از حد معمول است. گلبول های قرمز – با کمک هموگلوبین حاوی آهن – اکسیژن را از ریه‌های شما به سمت بافت‌های بدن منتقل می‌کنند. هرگونه تغییر در اندازه، نحوه عملکرد و یا تعداد (شمارش) این سلول‌ها بر نحوه انتقال اکسیژن در بدن شما تأثیر می‌گذارد. این به نوبه خود می‌تواند سطح انرژی شما را تا حد زیادی تحت تأثیر قرار دهد.

شناسایی علائم کم خونی

هنگامی که کم خونی دارید، قلب شما باید شدیدتر کار کند تا خون غنی از اکسیژن را از در کل بدن شما به جریان بیاندازد. برخی از علائم شایع کم خونی شامل موارد زیر هستند:

•  خستگی
• کاهش وزن
• ضعف بدن
• تنگی نفس
• سردرد
• سردی دست ها و پاها
• پوست رنگ پریده
• درد قفسه سینه

علائم کم خونی

کدام یک از انواع مکمل‌ برای کم خونی فقر آهن مناسب‌تر است؟

در برخی از کشورهای جهان، زنان در سن باروری، بیشتر از مردان دچار کم خونی فقر آهن هستند. از آنجا که خانم‌ها در دوران قاعدگی، آهن موجود در سلول‌های قرمز خون را از دست می‌دهند، اگر آهن مجدداً جایگزین نشود، کم خونی ایجاد می‌شود. کم خونی فقر آهن به دلایل زیر می‌تواند ایجاد شود:

• کمبود آهن در رژیم غذایی
• خونریزی‌ها؛ مانند خونریزی دستگاه گوارش یا قاعدگی
• بیماری‌های مزمن که با خوردن برخی مواد غذایی ایجاد می‌شوند و باعث خونریزی می‌شوند مانند بیماری‌های التهابی روده
• به غیر از زنان در سن باروری، کودکان و نوجوانان احتمالاً از کم خونی فقر آهن رنج می‌برند.

استفاده از انواع قرص آهن و اسید فولیک بهترین منبع برای تامین آهن مورد نیاز به ویژه برای سلامت خانم ها است.

با دیدن این ویدئو خواهیم دانست که: چجوی از کم خونی خلاص بشیم؟!

درمان کم خونی‌های تغذیه‌ای

پزشکان متخصص تغذیه، قبل از تجویز مکمل‌ برای کم خونی، ابتدا رژیم غذایی سرشار از آهن را برای افرادی که کم خونی فقر آهن دارند، توصیه می‌کنند، که شامل موارد ریر می‌شود:

• غذاهای غنی از آهن مانند: جگر گاو، مرغ، ماهی، جوانه گندم، صدف خوراکی، میوه خشک شده، غلات غنی شده با آهن، تخم مرغ
• غذاهای سرشار از ویتامین B12 شامل: کبد، گوشت، ماهی، تخم مرغ، شیر و سایر لبنیات
• غذاهای سرشار از اسید فولیک شامل: زرده تخم مرغ، محصولات غنی شده غلات (شامل برخی از غلات صبحانه)، لوبیا و حبوبات دیگر
• سبزیجات سبز برگ
• موز
• مرکبات نظیر پرتقال
• هلو

در کنار مصرف بهترین مکمل‌ها برای کم خونی، این نکات تغذیه‌ای را رعایت کنید

1. تنوع غذایی: غذاهای متنوعی را انتخاب کنید، به خصوص، غذاهای سرشار از آهن و اسید فولیک، مانند گوشت قرمز بدون چربی، غذاهای غنی شده با آهن و اسید فولیک، و سبزیجات برگ سبز.
2. مصرف ویتامین سی: در هنگام خوردن غذاهایی که حاوی آهن هستند، مقدار زیادی غذای سرشار از ویتامین C را در رژیم روزانه خود قرار دهید. ویتامین C به جذب بیشتر آهن کمک می‌کند.
3. آشپزی در ظروف چدنی: از لوازم آشپزی چدنی استفاده کنید. ذرات ریز آهن از وسایل آشپزخانه به مواد غذایی منتقل می‌شوند و می‌توانند منبع قابل توجهی از آهن رژیم غذایی را فراهم کنند.
4. سیگار نکشید: سیگار کشیدن باعث افزایش سطح استاندراد ویتامین‌های مورد نیاز بدن می‌شود و به طور کلی بر سلامتی شما تأثیر منفی می‌گذارد.
5. مصرف بهترین مکمل‌ها برای کم خونی: علاوه بر تغییرات رژیم غذایی، مصرف مکمل‌های حاوی آهن ممکن است در بعضی موارد ضروری باشد. ابتدا با پزشک خود صحبت کنید تا مشخص شود که آیا یک مکمل خاص برای شما لازم است یا خیر.

از آنجا که مکمل های آهن به طور طبیعی باعث یبوست، ناراحتی معده و حالت تهوع می‌شوند، حتماً حین مصرف آنها، فیبر اضافی بخورید و با یک وعده غذایی کامل آهن مصرف کنید. قبل از شروع درمان با اسید فولیک، مطمئن شوید که هرگونه کم خونی مگالوبلاستیک به درستی تشخیص داده شده است. همانطور که گفتیم، در صورت تشخیص نادرست و کم خونی ناشی از ویتامین B12، عواقب جدی ایجاد می شود.

مواد غذایی حاوی آهن

نقش مکمل‌ها برای کم خونی در برنامه رژیم غذایی درمانی

اولین برنامه های درمانی کم خونی، اغلب شامل تغییرات در رژیم غذایی است. بهترین برنامه رژیم غذایی برای کم خونی شامل غذاهای سرشار از آهن و سایر ویتامین‌های ضروری برای تولید هموگلوبین و گلبول‌های قرمز است. همچنین باید برنامه غذایی روزانه شامل غذاهایی باشد که به بدن شما کمک می‌کند آهن را بهتر جذب کند.

اگرچه برنامه‌های درمانی کم خونی متفاوت هستند اما بیشتر آنها روزانه ۱۵۰ تا ۲۰۰ میلی گرم آهن را تأمین می‌کنند. جذب این مقدار آهن از طریق رژیم غذایی دشوار است. شاید نیاز به مصرف مکمل‌ برای کم خونی حاوی آهن داشته باشید. در این مورد با دکتر داروساز در داروخانه نیز می توانید مشورت کنید.

برای دریافت آهن بیشتر و کمک به درمان کم خونی فقر آهن این غذاها را به رژیم غذایی خود اضافه کنید:

• سبزیجات برگدار، به ویژه انواع سبز تیره نظیر اسفناج، از بهترین منابع آهن بدون چربی هستند.
• گوشت و مرغ؛ تمام گوشت و مرغ حاوی آهن هستند. گوشت قرمز، گوسفند و جگر بهترین منابع هستند. گوشت مرغ، مقادیر آهن کمتری دارند. مصرف گوشت یا مرغ با غذاهای معمولی که آهن ندارند – مانند سبزیجات بر‌گدار – می‌تواند باعث افزایش جذب آهن شود.
• غذاهای دریایی؛ برخی غذاهای دریایی آهن هموگلوبین را تأمین می‌کنند. صدف و میگو منابع خوبی هستند. بیشتر ماهی‌ها حاوی آهن هستند. ساردین، تن تازه، ماهی آزاد. اگرچه ماهی قزل آلا تازه و کنسرو شده منبع خوبی از آهن است، اما کنسرو ماهی قزل آلا دارای کلسیم زیادی است. کلسیم با آهن تداخل دارد و جذب آن را کاهش می‌دهد. غذاهای سرشار از کلسیم نباید همزمان با غذاهای سرشار از آهن مصرف شوند. نمونه های غذاهای سرشار از کلسیم عبارتند از: شیر خام، ماست، کفیر، پنیر، ساردین، کلم بروکلی، توفو.

سخن پایانی

شاید هر مواد غذایی یا مصرف مکمل برای کم خونی به تنهایی، نتواند کم خونی را به طور کامل درمان کند اما داشتن یک رژیم غذایی سالم و سرشار از سبزیجات تیره، برگ دار، آجیل و دانه‌ها، غذاهای دریایی، گوشت و لوبیا می‌تواند در دریافت آهن مورد نیاز برای کاهش عوارض کم خونی به شما کمک کند.

هنگام پیروی از برنامه رژیم غذایی برای کم خونی، این دستورالعمل ها را به یاد داشته باشید:

•  غذاهای غنی از آهن را با غذاها یا نوشیدنی‌هایی که مانع از جذب آهن می‌شوند، مصرف نکنید. این مواد غذایی شامل قهوه یا چای، تخم مرغ، غذاهای حاوی اگزالات و غذاهای سرشار از کلسیم است.
• برای بهبود جذب آهن، غذاهای غنی از آهن را با غذاهای سرشار از ویتامین C مانند پرتقال، گوجه فرنگی یا توت فرنگی بخورید.
•  برای بهبود جذب، غذاهای غنی از آهن را با غذاهایی که حاوی بتاکاروتن هستند، مانند زردآلو، فلفل قرمز و چغندر مصرف کنید.
• در طول روز انواع غذاهای حاوی آهن و بهترین مکمل‌ها برای کم خونی را بخورید تا میزان آهن خون شما افزایش یابد.

منابع:

https://www.healthline.com/health/best-diet-plan-for-anemia

https://www.winchesterhospital.org/health-library/article?id=14683