مراقبت تغذیه‌ای و مصرف مکمل در سالمندان نه تنها در درمان بیماریها اهمیت دارد، بلکه یک عامل اساسی در بهبود کیفیت زندگی و پیشگیری از بیماری است. درمان بیماری و طی کردن دوران بهبودی در این گروه به دلیل شرایط بدنی، دشوارتر از سنین پایین‌تر است. بنابراین پیشگیری و حفظ سلامت سالمندان اهمیت بسیار بالاتری دارد. سالمندی یک فرآیند نرمال است که با کاهش اعمال فیزیولوژیک بدن همراه می‌باشد. اندام‌ها با افزایش سن تغییر می‌کنند و کارایی آنها کاهش می‌یابد. میزان کاهش کارایی در افراد مختلف و در اندام‌های گوناگون، متفاوت است. این امر به میزان زیادی به شرایط بدنی فرد و وضعیت مراقبت وی از سلامت خود بستگی دارد. بنابراین بسیاری از سالمندان برای حفظ سلامتی و عملکرد فیزیولوژیک بدن تا بالاترین حد ممکن، به مصرف مکمل سالمندان نیاز دارند.
مشکلات دوران سالمندی
آیا مصرف مکمل سالمندان تغییرات طبیعی سالمندی را متوقف می‌کند؟
در پاسخ با این سول باید بدانید که متوقف کردن روند پیری امری غیر ممکن است. آن چیز که اهمیت دارد، کیفیت بالای زندگی در دوران سالمندی است. این امر تا حد زیادی به حفظ عملکرد و سلامت ارگان‌های بدن مرتبط است. در واقع مصرف مکمل سالمندان با کند کردن روند تغییرات دوران سالمندی، کیفیت زندگی را بهبود می‌بخشد. رایج‌ترین تغییرات در دوران سالمندی عبارتند از:
تغییر ترکیب بدن
ترکیب بدن با افزایش سن تغییر می‌کند. به صورتی که توده چربی و چربی احشایی افزایش می‌یابد. در حالی که، توده عضلانی به تدریج از دست می‌رود. به این پدیده سارکوپنی گفته می‌شود. از دست رفتن توده عضلانی موجب کاهش قدرت و عملکرد بدنی می‌شود. مهم‌ترین عامل سارکوپنی، کاهش محتوای پروتئین در بدن است. در سالمندان به دلیل رژیم‌های غذایی نامناسب و یا بیماری‌های گوناگون، توده پروتئینی کاهش پیدا می‌کند. این شرایط بدن به مصرف پروتئین عضلات روی می‌آورد. در نتیجه عضلات رفته رفته تحلیل می‌روند.
مصرف مکمل سالمندان به دلیل تامین پروتئین کافی این روند را به شدت کند می‌کند. به گونه‌ای که میزان تخریب و ضعف عضلانی زا به طور قابل توجهی کاهش می‌دهد. سارکوپنی زودهنگام عضلات ممکن است حتی به فلج عضلانی در سالمندان منجر شود.
از دست دادن حس چشایی و بویایی
با افزایش سن، سالمندان در درجات مختلف دچار از دست‌دهی حس چشایی و بویایی می‌شوند. از دست‌دهی حس چشایی و بویایی بر اشتها نیز اثرگذار است و میل به غذا خوردن را کاهش می‌دهد. در موارد شدید حتی ممکن است، سالمند دچار سوء تغذیه و افت هوشیاری شود. علاوه بر ژنتیک و عوامل محیطی مانند سیگار کشیدن و کمبود مواد مغذی نیز تاثیر قابل توجهی در از دست دادن حس چشایی و بویایی دارد. کمبود روی و نیاسین مهم ترین عوامل در تضعیف حس چشایی محسوب می‌شوند.
مکمل سالمندان با تامین نیاز به این مواد مغذی روند کاهش حس چشایی و بویایی را کند می‌کند. از طرفی این مکمل‌ها با بهبود دریافت انرژی و بهبود اشتها در سالمندان از سوء تغذیه ناشی از این اختلال جلوگیری می‌کنند. تضعیف حس چشایی و بویایی در مواردی مانند؛ ضربه به سر، دیابت، اختلالات کبدی و کلیوی، فشار خون و سایر بیماریها نیز ممکن است رخ دهد. در این موارد لازم است، ابتدا علت اصلی بیماری تحت کنترل قرار بگیرد تا این عوارض نیز تعدیل شوند.
کاهش شنوایی
رایج‌ترین نوع کاهش شنوایی، پیرگوشی است. تغییر در اجزای داخلی گوش، آستانه شنوایی را در سالمندی افزایش می‌دهد. تغییرات در شنوایی به تدریج و به آرامی رخ می‌دهد. کمبود برخی مواد مغذی مانند ویتامین B12 احتمال پیرگوشی و کاهش شنوایی ساقه مغز را افزایش می‌دهد. ویتامین D نیز به دلیل نقش موثر در تعادل مایعات بدن و ساختمان استخوان‌ها ممکن است در اختلالات گوش داخلی و کاهش شنوایی نقش داشته باشد.
اختلالات بینایی
از دست دادن بینایی جزء تغییرات طبیعی افزایش سن نیست. اما ریسک ابتلا به بیماری‌های چشمی و ضعف در بینایی در سالمندی به شدت افزایش می‌یابد. میزان آسیب‌های اکسیداتیو به چشم با افزایش سن افزایش می‌یابد. با توجه به کاهش توانایی بدن سالمندان در تولید آنتی اکسیدان‌های طبیعی مصرف مکمل سالمندان که معمولا حاوی آنتی اکسیدان است، ضرورت می‌یابد.
مهم ترین انتی اکسیدان‌های موجود در مکمل سالمندان شامل؛ ویتامین C، ویتامین E، سلنیوم، بتاکاروتن و انواع فلاوونوئید می‌باشند. این مواد مغذی در کاهش آسیب‌های وارده به چشم و جلوگیری از تخریب آن نقش بسیار موثری دارد.
پیشگیری از بیماریها در سالمندی
عوارض سالمندی قابل کنترل توسط مکمل سالمندان
تغییرات طبیعی در دوران سالمندی در صورت عدم کنترل می‌تواند منجر به کاهش طول عمر شود. در واقع اگر روند کاهش عملکرد ارگان های بدن، سریع‌تر از حالت طبیعی رخ دهد، منجر به اختلالات متعددی می‌شود. مصرف مکمل سالمندان می‌تواند عوارض ناشی از افزایش سن را تعدیل کند. از طرفی خطر بروز اختلالات را کاهش دهد و یا آنها را به تعویق بیاندازد.
اختلالات ایمنی
سیتم ایمنی با افزایش سن تضعیف می‌شود و پاسخ‌های ایمنی کندتر می‌گردند. این تغییرات بر همه سلول‌های ایمنی موثر است. در صورت عدم مداخله به موقع، سیستم ایمنی به شدت ضعیف می‌گردد و اختلالات ایمنی بروز می‌کند.
مواد مغذی مورد نیاز برای تقویت سیتم ایمنی، با مصرف مکمل سالمندان تامین می‌شود. این مواد مغذی که شامل ویتامین‌ها و املاح معدنی است، در تقویت سلول‌های ایمنی و افزایش عملکرد ایمنی نقش بسیار موثری دارد. حفظ عملکرد سیستم ایمنی منجر به بهبود کیفیت زندگی سالمندان و افزایش طول عمر می‌گردد.
اختلالات گوارشی
برخی از تغییرات گوارشی ممکن است با افزایش سن رخ دهدند. تشدید این تغییرات ممکن است روند تغذیه و دریافت مواد مغذی را در سالمندان دچار اختلال کند. دیس فاژی یا اختلال در بلع یکی از شایع‌ترین مشکلات دستگاه گوارش در سالمندان است. این عارضه میزان تمایل به غذا را به شدت کاهش می‌دهد. علاوه بر این خطر ورود مواد غذایی به ریه‌ها و عفونت ریوی را نیز افزایش می‌دهد.
سایر اختلالات مانند زخم معده، عفونت معده و حتی سرطان معده نیز ممکن است در اثر کاهش لایه مخاطی معده رخ دهند. این اختلالات، منجر به درد و التهاب بعد از صرف وعده غذایی می‌شوند و به تدریج اشتها را به شدت کاهش می‌دهند. کاهش دریافت غذایی در سالمندان خطر کمبود مواد غذایی را افزایش می‌دهد و منجر به سوء تغذیه سالمندی می‌گردد.
علاوه بر این سالمندان معمولا دچار آکلریدری یا کاهش ترشح اسید معده می‌شوند. کمبود مواد مغذی به ویژه کلر در این بیماری موثر است. کاهش اسید معده روند هضم را دچار اختلال می‌کند. در نتیجه میزان هضم و جذب مواد مغذی ضروری برای بدن به شدت کاهش می‌یابد. مصرف مکمل سالمندان برای تامین مواد مغذی و جلوگیری از پیشروی آسیب‌های گوارشی اهمیت فراوانی دارد.
اختلالات کلیوی
اثرات ناشی از سن بر کلیه‌ها بسیار متغیر است. در سالمندان سالم، این اثرات تنها تغییرات اندکی در حجم ادرار ایجاد می‌کند. درحالی که در برخی از سالمندان این تغییرات ممکن است به تخریب نفرون‌ها و نارسایی کلیوی منجر شود. اختلالات کلیوی روند سم زدایی برخی داروها را تحت تاثیر قرار می‌دهد و ممکن است منجر به مسمویت دارویی در سالمندان گردد. کمبودهای ناشی از این اختلال به وسیله مکمل سالمندان برطرف می‌شود. در سالمندان مبتلا به بیماری کلیوی لازم است برای انتخاب نوع مکمل مناسب با پزشک مشورت شود.
اختلالات عصبی
اختلالات شناختی، تعادلی، واکنشی و … که ناشی از تخریب سلول های عصبی است، کیفیت زندگی سالمندی را به شدت تحت تاثیر قرار می‌دهد. بیماری‌هایی مانند، آلزایمر، پارکینسون، دمانس و زوال عقل به شدت تحت تاثیر شیوه زندگی فرد قرار دارند. انجام فعالیت‌های اجتماعی سازنده، مطالعه، رعایت رژیم غذایی متعادل و مصرف مکمل سالمندان از جمله موثرترین روش‌ها برای پیشگیری از بیماری‌های عصبی به شمار می‌روند.
توجه داشته باشید در صورت بروز نشانه‌های اولیه این بیماری های لازم است، روند درمان به سرعت آغاز شود تا از عوارض آتی جلوگیری شود. سایر اختلالات مانند پوکی استخوان، درد های عضلانی، روماتیسم مفصلی، دل درد، یبوست و … نیز ممکن است در سالمندان رخ دهد. مصرف مکمل سالمندان در کنترل و کاهش این عوارض تاثیر بسیاری دارد.
آلزایمر در دوران سالمندی
مکمل سالمندان چه مواد مغذی‌ای برای بدن تامین می‌کند؟
- میزان پروتئین روزانه ی مورد نیاز برای یک سالمند، ۰/۸ گرم به ازای کیلوگرم وزن بدن است. این میزان پروتئین باید توسط رژیم غذایی و مکمل‌های سالمندان تامین شود.
- ویتامین B12، که کمبود آن به دلیل اختلالات گوارشی در سالمندان شایع است، در بسیاری از مکمل‌های سالمندان وجود دارد.
- اسید فولیک یا ویتامین B9، برای کاهش سطوح خونی هموسیستئین که یکی از فاکتورهای اصلی برای سکته قلبی است، ضروری می‌باشد. در اکثر مکمل‌ها حاوی ۲۰۰-۴۰۰ میکروگرم فولات می‌باشند.
- به دلیل کاهش توانایی پوست در ساخت ویتامین D فعال در دوران سالمندی، لازم است، تامین این ویتامین از طریق مکمل صورت گیرد.
- نیاز به کلسیم به دلیل کاهش توانایی جذب آن با افزایش سن کاهش می‌یابد. در نتیجه کلسیم یکی از اجزای اصلی مکمل سالمندان محسوب می‌شود.
- وجود روی در مکمل سالمندان از بروز اختلالاتی مانند؛ نقص ایمنی، بی اشتهایی، تاخیر در بهبود و ترمین زخم ها جلوگیری می‌کند.
سایر مواد مغذی از جمله انواع دیگر ویتامین‌های محلول در آب و محلول در چربی، املاح و مواد معدنی و … نیز ممکن است در انواع مکمل سالمندان وجود داشته باشند.
مکمل غذایی برای سالمندان
بیشتر بخوانید: رژیم غذایی برای سالمندان چه ویژگی‌هایی دارد؟
عوارض مکمل سالمندان
مصرف این مکمل‌ها به خودی خود عوارض چندانی ندارد. نکات ضروری در مصرف مکمل سالمندان رعایت مقدار و زمان مجاز برای مصرف است. از طرفی نوشیدن آب فراوان در طول روز برای خنثی کردن خطر مسمومیت احتمالی می‌تواند کمک کننده باشد.
درصورت وجود هرگونه بیماری زمینه‌ای لازم است برای مصرف مکمل و مقدار آن با پزشک معالج خود مشورت کنید. علاوه بر این درباره برخی از مکمل‌های بررسی تداخلات با سایر داروهای مصرفی نیز ضرورت دارد.
تنها عارضه معمول ناشی از مصرف مکمل سالمندان، خشکی دهان است که معمولا در افرادی که بیش از ۵ نوع دارو یا مکمل مصرف می‌کنند به چشم می‌خورد. حفظ رطوبت دهان با مصرف مایعات کافی، این عارضه را کنترل می‌کند.
