کلسیم

کلسیم فراوان ترین ماده معدنی در بدن است. 99 درصد از کلسیم بدن در استخوان و دندان ها ذخیره شده است. بنابراین بدن جهت حفظ سطوح کلسیم در خون در مواقع لزوم از کلسیم استخوان ها استفاده می کند. با افزایش سن میزان جذب کلسیم از منابع غذایی کاهش یافته و منجر به کاهش محتوای کلسیم ذخیره در بدن می شود. با افزایش سن، اتلاف کلسیم استخوانی افزایش می یابد. این اتلاف در زنان پس از یائسگی بیشتر از مردان است.

وجود شکل فعال ویتامین دی در روده برای جذب کلسیم اهمیت فراوانی دارد. بنابراین به طور معمول غلظت کلسیم سرمی با غلظت ویتامین دی در خون ارتباط مستقیم دارد.

منابع غذایی حاوی کلسیم

محصولات لبنی به ویژه شیر غنی ترین منابع کلسیم هستند. میزان جذب کلسیم از شیر گاو نیز حدود 30% است که بیشترین مقدار جذب از بین تمامی منابع کلسیم به شمار می رود. سبزیجات دارای برگ سبز تیره مانند کلم، برگ شلغم، برگ خردل، بروکلی، بادام و صدف از دیگر منابع سرشار از کلسیم هستند.

عملکرد کلسیم در بدن

این ماده معدنی در بسیاری از عملکرد های حیاتی از قبیل، انقباض و انبساط عروق، حرکت عضلات، انتقال پیام های عصبی، ترشح هورمون و تنظیم عملکرد سلول نقش دارد. کلسیم هم چنین در تنظیم عملکرد های سلولی از قبیل: تقسیم و تکثیر سلولی نیز موثر است.

وجود کلسیم به شکل یونی برای انقباض عضلات اسکلتی، قلبی و تنفسی ضروری است. تنظیم سطوح کلسیم در این عضلات برای جلوگیری از اختلالات قلبی، عروقی و یا ایست تنفسی اهمیت فراوانی دارد. کم و زیاد شدن غلظت کلسیم انقباض عروقی را نیز تحت تاثیر قرار می دهد. سطوح کلسیم باید همواره در مقادیر متعادل حفظ شود تا از تنگی و انسداد عروق جلوگیری کند. نقش موثر این ماده معدنی در تنظیم فشار خون، ناشی از همین مورد می باشد. از دیگر نقش های اساسی این ریز مغذی، کمک به پلاکت ها برای ایجاد لخته خون و جلوگیری از خون ریزی است.

دریافت مقادیر کافی کلسیم

همان طور که گفته شد در سنین سالمندی به ویژه در خانم ها به دلیل یائسگی، سطوح کلسیم در بدن کاهش چشمگیری می یابد. مصرف مکمل کلسیم در این دوره برای پیشگیری از پوکی استخوان و سایر عوارض مرتبط ضروری است. میزان جذب کلسیم در طول بارداری به خصوص 3 ماهه اول افزایش می یابد. بنابراین میزان نیاز به کلسیم در این دوران به طور معمول تفاوتی با سایر دوره های زندگی ندارد.

کمبود کلسیم

کمبود کلسیم در شرایط افزایش نیاز به کلسیم مانند دوران بارداری، نوجوانی و سالمندی (به ویژه یائسگی در خانم ها) و یا در اثر کاهش جذب و افزایش دفع آن رخ می دهد. مهم ترین مواردی که منجر به کمبود کلسیم می شوند، کمبود ویتامین دی، مصرف بیش از حد نمک، سوء جذب چربی، مصرف مکمل های پروتئینی و مصرف بیش از حد منابع حاوی فیبر است.

از مهم ترین علائم کمبود کلسیم می توان به موارد زیر اشاره نمود:

• خارش، سوزش یا سوزن سوزن شدن اطراف لب، زبان، انگشتان و پا ها
• اسپاسم یا گرفتگی های عضلانی شدید
• تغییر فرم عضلات صورت
• بروز شکستگی های متعدد به ویژه در سالمندان و کودکان

کمبود کلسیم در بروز نرمی و پوکی استخوان، پر فشاری خون و سرطان کولون نقش مهمی دارد.

مکمل های کلسیم

عمده ترین شکل مکمل کلسیم، کربنات کلسیم است. در افراد مبتلا به سوء جذب و مشکلات گوارشی، مکمل سیترات کلسیم تجویز می شود. اسکوربات کلسیم و مالات سیترات کلسیم نیز دسته ای دیگر از مکمل های کلسیم هستند که قدرت جذب بالایی دارند.

مصرف مکمل کلسیم در برخی موارد منجر به بروز نفخ و گاز روده ای می شود. علاوه بر این مصرف طولانی مدت مکمل کلسیم ریسک بروز سنگ کلیه را افزایش می دهد. بهترین روش برای تعدیل عوارض این مکمل، مصرف آن در دو دوز جداگانه در روز است. علاوه بر این مصرف مکمل کلسیم کربنات همراه غذا، میزان جذب آن را افزایش می دهد.

در افراد مبتلا به کمبود کلسیم به ویژه سالمندان، برای بهبود انباشت مکمل کلسیم در استخوان بهتر است، مکمل کلسیم و ویتامین دی به صورت ترکیبی مصرف شود.