درمان چربی خون بالا برای جلوگیری از بیماری های قلبی عروقی مرتبط با آن اهمیت فراوانی دارد.بیماری چربی خون معمولا با افزایش فاکتور های چربی و کلسترول در خون شناسایی می شود و نهایتا می تواند منجر به مسدود شدن و گرفتگی عروق شود. در این شرایط خون رسانی مختل و فرد دچار سکته ی قلبی می شود. کاهش چربی خون ریسک سکته ی قلبی را به شدت کاهش می دهد. در این مقاله از مجله سلامت نسخه اول با روش های کنترل و درمان چربی خون بالا بیشتر آشنا می شوید.

آشنایی با فاکتورهای چربی خون بالا 

برای آشنایی با فاکتور های نشان دهنده چربی خون بالا ابتدا لازم است، اجزا تشکیل دهنده چربی خون انسان را بشناسیم. این اجزا شامل پروتئین های حمل کننده انواع چربی ها هستند. به این پروتئین ها که به صورت متصل با چربی در گردش خون وجود دارند، لیپو پروتئین گفته می شود. این لیپوپروتئین ها را بسته به نوع چربی ای که حمل می کنند و یا با توجه به عملکردشان در دو دسته زیر تعریف می شوند:

لیپوپروتئین با چگالی پایین (LDL)

لیپوپروتئین با چگالی پایین به لیپوپروتئینی گفته می شود که حامل اصلی کلسترول در خون است. LDL کلسترول را در خون حمل می کند و از کبد به سمت بافت های گوناگون می برد. این مولکول در سطح بافت ها به گیرنده های خود متصل می شود و کلسترول را برای ذخیره به بافت ها منقل می کند. هر چقدر میزان LDL در خون بالاتر باشد نشان دهنده  میزان بالای کلسترول بد است.

لیپوپروتئین با چگالی بالا (HDL) 

لیپوپروتئین با چگالی بالا، ناقل پروتئین و فسفولیپید در بدن است. HDL وظیفه دارد تا کلسترول را به کبد منتقل کند و مانع از ذخیره و تجمع آن در خون و بافت های بدن شود. HDL نشان دهنده ی چربی خوب رد گردش خون است. درواقع این لیپوپروتئین خون را از کلسترول تصفیه می کند و از سیستم قلب و عروق در برابر تجمع چربی محافظت می نماید.

شناسایی چربی خون بالا

برای شناسایی و درمان چربی خون بالا پارامتر های گوناگونی اندازه گیری می شود از جمله:

• تری گلیسرید: معمولا تری گلیسرید (TG) کمتر از 150 میلی گرم بر دسی لیتر نرمل و بالاتر از 200 میلی گرم بر دسی لیتر به عنوان تری گلیسرید بالا شناخته می شود.
• LDL : LDL که شاخص از کلسترول بد محسوب می شود، یکی دیگر از این پارامتر هاست. LDL بالاتر از 130 میلی گرم بر دسی لیتر، یکی از فاکتور های اصلی چربی خون بالا است.
• کلسترول تام: علاوه بر این میزان توتال کلسترول خون نیز یک فاکتور کلیدی در تشخیص کلسترول بالاست. کلسترول تام بالاتر 170 میلی گرم بر دسی لیتر نشان دهنده ی کلسترول بالای خون است.
• HDL: HDL فاکتور کلسترول خوب محسوب می شود و کمبود آن ریسک ابتلا به اختلالات چربی خون را بالا می برد. HDL کمتر از 40 در آقایان و کمتر از 50 در خانم ها یکی از ریسک فاکتور های مهم سکته ی قلبی است.

اندازه گیری هر یک از این پارامتر ها در آزمایش های تشخیصی مستلزم ناشتایی 10-12  ساعته می باشد چراکه این فاکتور ها به ویژه تری گلیسرید به شدت تحت تاثیر رژیم غذایی قرار دارند. معمولا بعد از وعده غذایی مقدار تری گلیسرید به صورت کاذب افزایش می یابد و منجر به خطا در اندازه گیری صحیح این پارامتر می شود. برای تشخیص و آغاز روند درمان چربی خون بالا لازم است، مقادیر دقیق تمامی موارد ذکر شده تعیین شود

عوارض عدم درمان چربی خون بالا 

عدم درمان چربی خون بالا می تواند منجر به بیماری آترواسکلروز شود. آترواسکلروز شامل تجمع اجسام لیپیدی تحت عنوان پلاک در دیواره ی عروق است. این بیماری نهایتا منجر به التهاب و انسداد عروق به ویژه شریان ها می شود. در روند آترواسکلروز و گرفتگی عروق LDL مهم ترین نقش را بازی می کند. با افزایش LDL خون این مولکول ها در رگ تجمع می یابند و اکسیده می شوند. تجمع توده ای LDL های اکسیده در عروق باعث آسیب به لایه داخلی عروق (آندوتلیوم) می شود. در نتیجه ی این آسیب لایه داخلی رگ دچار التهاب می شود. سلول های ایمنی به LDL های اکسیده متصل می شوند، این اتصال منجر به تشکیل سلول های حبابی (کفی شکل) می شود. این سلول ها به صورت رگه های چربی موسوم به پلاک در دیواره ی عروق رسوب می کنند.

تجمع پلاک در دیواره ی عروق قطر رگ را کاهش می دهد. در نتیجه روند طبیعی جریان خون مختل می شود. نهایتا فاکتور های انعقادی به پلاک ها متصل می شوند و با آغاز روند انعقاد رگ به طور کامل مسدود می شود. انسداد و گرفتگی رگ های مغزی و یا رگ کرونر قلب که نقش خون رسانی به قلب را بر عهده دارد باعث توقف خون رسانی و سکته مغزی و قلبی می شود.

انواع روش های درمان چربی خون بالا

کنترل چربی خون بالا در جلوگیری از سکته قلبی نقش بسیار مهمی دارد. درواقع مهم ترین راه پیشگیری از آترواسکلروز، کاهش چربی خون و رساندن چربی خون به سطح نرمال است. درمان دارویی در کنار رژیم غذایی با چربی کم به بیماران برای کاهش چربی خون کمک بسیاری می کند.

رژیم غذایی مناسب

رژیم غذایی مناسب برای درمان چربی خون بالا شامل کاهش روغن و چربی ای مصرفی در رژیم غذایی، رساندن مصرف کلسترول روزانه به کمتر از 200mg/dl و حذف منابع چربی اشباع و ترانس، تا حد امکان است. چربی های موجود در این رژیم غذایی معمولا چربی های گیاهی و غیر اشباع هستند. هم چنین به مصرف منابع امگا 3 شامل: روغن ماهی، روغن کتان، روغن سویا و سایر منابع مانند مغز گردو تاکید می شود. در مصرف این منابع نباید زیاده روی شود زیرا؛ مصرف بیش از حد امگا3 علاوه بر کاهش LDL، میزان HDL خون را نیز کاهش می دهد. HDL اثر محافظتی بر سیستم قلب و عروق دارد و کاهش آن ممکن است ریسک سکته قلبی را افزایش دهد.

درمان دارویی 

درمان دارویی برای کاهش چربی خون برحسب مرحله پیشرفت بیماری متفاوت است. رایج ترین دارو های مورد استفاده برای کنترل چربی خون شامل موارد زیر هستند:

• داروهای دفع کننده کلسترول از طریق اسید صفراوی مانند کلستیرامین
• دارو های مهارکننده روند ساخت کلسترول مانند استاتین ها
• و دارو های مشتق شده از اسید فیبریک مانند کلوفیبرات

علاوه بر موارد ذکر شده ممکن است بسته به فرد مورد درمان و هدف درمانی داروهای دیگر نیز برای درمان چربی خون بالا تجویز شود. مصرف دارو در کنار رژیم غذایی در دستیابی به سطوح نرمال چربی خون، موثر تر از دارو درمانی به تنهایی عمل می کند.

کدام مکمل های غذایی در درمان چربی خون بالا کمک کننده اند؟

برای کمک به روند درمان و کنترل چربی خون، می توان از مکمل های غذایی استفاده کرد. این مکمل ها درکنار دارو و رژیم غذایی باعث بهبود و تسریع روند کاهش چربی خون می شوند. مصرف مکمل های کاهنده چربی خون ریسک عوارضی هم چون گرفتگی عروق و سکته قلبی را به شدت کاهش می دهد. مکمل های چربی خون ممکن است با کاهش کلسترول مضر (LDL) یا افزایش کلسترول مفید (HDL) در درمان چربی خون بالا نقش داشته باشند.

مکمل نیاسین یا ویتامین ب3

مصرف دوز بالای ب3 یا نیاسین یکی از روش های درمان چربی خون بالا محسوب می شود. مکمل نیاسین به طور ویژه میزان HDL خون را افزایش می دهد. مصرف این مکمل در افزایش نسبت HDL به LDL و کاهش خطر سکته ی قلبی نقش موثری دارد. دوز بالای مکمل ویتامین ب3 باید تحت نظر پزشک و تنها به عنوان درمان چربی خون بالا و برای جلوگیری از آترواسکلروز مورد مصرف قرار گیرد. مصرف مکمل نیاسین در دوز های بالا می تواند منجر به عوارضی هم چون گرگرفتگی، سوزش پوست، التهاب غشای مخاطی و در موارد شدید زخم معده شود. مصرف این مکمل همراه با وعده ی غذایی عوارضی مانند تهوع، سوزش معده و … را کاهش می دهد.

مکمل استرول های گیاهی

استرول و استانول های گیاهی دارای ساختار مشابه کلسترول هستند. مکمل های استرول از منابع گیاهی تامین می شوند و در درمان چربی خون بالا کاربرد دارند. مصرف این مکمل ها منجر به کاهش جذب کلسترول از منابع غذایی می شود. مکمل استرول با دوز روزانه حداکثر 2 گرم در کاهش کلسترول تام خون و LDL موثر است. مصرف این مکمل ها در کنار دارو های استاتین روند درمان چربی خون بالا را سرعت می بخشد.

مکمل فیبر های محلول 

فیبر های محلول یکی از موثر ترین مکمل ها در کاهش جذب چربی از روده ها محسوب می شود. این فیبر ها با اتصال به چربی ها منجر به افزایش دفع آن ها می شوند. مصرف مکمل فیبر محلول در کاهش LDL بسیار اثرگذار است. نکته ی مهم دیگر درباره این مکمل ها این است که بر غلظت HDL خون تاثیری ندارند و باعث کاهش آن نمی شوند. به طور کلی مصرف روزانه 6-10 گرم فیبر محلول از منابع غذایی و یا مکمل را می توان یک روش موثر در درمان چربی خون بالا در نظر گرفت.

به خاطر داشته باشید برای پیشگیری از ابتلا به چربی خون بالا و کنترل آن لازم است به تمامی موارد ذکر شده توجه نمایید. یک رژیم غذایی غنی از ویتامین و فیبر های گیاهی که حاوی مقادیر کم یا متوسط از چربی های مفید باشد، همراه با فعالیت بدنی کافی و توجه به دریافت مطلوب مواد مغذی، مهم ترین اقدامات برای پیشگیری و درمان چربی خون بالا به شمار می روند.