در این مقاله می خواهیم در مورد ترازوی پزشکی و دماسنج طبی یا تبگیر صحبت کنیم. وزن(جرم) و دمای بدن از نخستین نمودهای بیرونی از عملکرد آن هستند که می توانند نشانگر سلامتی یا عدم سلامت جسم باشند. با سنجش و اندازه گیری برنامه ریزی شده و اصولی وزن و دمای بدن خود می توانیم نکات زیادی را راجع به وضعیت سلامت بدنمان بفهمیم. با مشاهده افزایش یا کاهش ناگهانی وزن و دما و مراجعه به موقع به پزشک می توان تشخیص بسیاری از بیماری ها را سرعت بخشید و یا از وقوع بیماری پیشگیری نمود. اندازه گیری وزن و دمای بدن شروع یک معاینه اصولی است که می توان آن را به راحتی در منزل و هرچند وقت یکبار انجام داد و دانستن آن اهمیت خاص خود را داراست به همین خاطر مجله آنلاین نسخه اول در این صفحه  به بررسی اجمالی برخی نکات مرتبط با اندازه گیری وزن و دمای بدن  و استفاده از ترازوی طبی و تبگیرها می پردازد.

آنچه در این مقاله خواهید خواند:

• تب چیست؟

• انواع دماسنج طبی

• چه وزنی مناسب ما است؟

• سنجش وزن و دمای بدن در خانه

• لوازم سنجش وزن و دمای بدنمان را از کجا تهیه کنیم؟

تب چیست؟

هیپوتالاموس مغز وظیفه کنترل دمای بدن را بر عهده دارد، دمای بدن انسان به طور طبیعی بین 35 تا 37 درجه سانتی گراد است که تا یک درجه در افراد مختلف می تواند اختلاف داشته باشد.

وقتی یک عامل بیماری زا مثل ویروس، باکتری یا هر میکروارگانیزم دیگری شروع به فعالیت در بدن می کند با وارد عمل شدن سیستم دفاعی بدن یا همان گلوبول های سفید و تقابل آن ها با عامل بیماری زا دمای بدن بالاتر از حد معمول می رود و تب رخ می دهد. در واقع تب  به خودی خود بیماری نیست بلکه یک هشدار برای اعلام این واقعیت است که بدن در حال مبارزه با عامل بیماری زا است. با ارسال سیگنال فعالیت گلوبولهای سفید به مغز، هیپوتالاموس اقدام به بالا بردن دمای بدن می کند.

دمای بدن بسته به فعالیت در لحظه و دمای محیط ممکن است تغییر کند، همینطور دمای سطح بدن (پوست) چندان مشخص کننده دمای حقیقی و مورد اعتماد بدن نیست و باید دقیق و با لوازم طبی خاص خود یعنی دماسنج های طبی یا تب سنج ها،  اندازه گیری شود که در صورت تشخیص تب در فرد می توان سریع تر وضعیت بدن را چک کرده و با معاینات بعدی اقدام به رفع عامل بیماری زا و عفونت کرد. با رفع به موقع عفونت و به تبع آن تب ، در اکثر مواقع می توان از پیشرفت بیماری جلوگیری کرد.

انواع دماسنج طبی

دماسنج طبی در اصل همان طب سنج یا تبگیر است که مثل دماسنج معمولی وظیفه اندازه­گیری دما با واحد سانتی­گراد یا سلیسیوس را بر عهده دارد ولی بخاطر ارتباطی که با سلامت انسان دارد مسلما باید از ویژگی­های خاصی برخوردار باشد تا دقت آن را افزایش دهد. تب سنج ها انواع گوناگونی دارند؛ یکی از قدیمی ترین و شاید دقیق ترین تب سنج ها، دماسنج طبی جیوه است که  دارای مخزن جیوه و استوانه شیشه‌ای مدرج است که از ۳۵ تا ۴۲ درجه­بندی شده‌است . دماسنج طبی جیوه ای در زیر زبان، زیر بغل یا مقعد قرار می‌گیرد. البته سنجش دمای بیمار از پیشانی یا پرده صماخ نیز قابل انجام است. امروزه از دماسنج‌های دیجیتال نیز استفاده می‌شود. دمای رکتوم نزدیکترین دما به دمای مرکزی بدن است.

چهار تفاوت عمده­ای که بین یک دماسنج طبی(تب گیر) جیوه ای و یک دماسنج معمولی:

1. وجود خمیدگی در کنار مخزن دماسنج طبی است که در دماسنج معمولی وجود ندارد و دلیل آن هم این است که مانع برگشتن مایع درون آن (جیوه) به سمت مخزن بلافاصله  بعد از فاصله گرفتن از بدن بیمار شود تا فرصت کافی برای خواندن درجه دمای بدن بیمار برای پزشک فراهم گردد.
2. جنس بدنه دماسنج طبی به صورت ذره­بینی است تا خط ظریف عبور جیوه برای پزشک راحت­تر قابل روئت شود ، اما بدنه دماسنج معمولی از شیشه ساده است.
3. درجه­بندی دماسنج طبی از 35 تا حد اکثر 45 درجه سانتی­گراد انجام شده­است ولی بازه درجه­بندی دماسنج معمولی از0 تا 100 درجه می­باشد.
4. مایع درون دماسنج طبی به دلیل ضرورت در دقت و سرعت اندازه­گیری حتما جیوه انتخاب می­شود ولی در دماسنج­های معمولی ممکن است از الکل نیز استفاده شود.

امروزه دماسنج­های پزشکی(تب­گیر) با تنوع زیادی در بازار به فروش می­رسند ، می­توان آن­ها را به طور عمده به دو گروه تماسی و غیرتماسی تقسیم کرد و در هر گروه به دو زیر مجموعه دیجیتال و غیر دیجیتال خواهند بود.

تب سنج­های تماسی

1. تب سنج جیوه‌ای(غیر دیجیتال):

دماسنج جیوه­ای پزشکی از یک ستون شیشه ذره­بینی مدرج تشکیل شده­است که داخل آن لوله­ای ظریف متصل به مخزن کوچک  جیوه تعبیه شده­است. با توجه به دمای محیط، جیوه تغییر حجم می­دهد و شروع به بالا رفتن در لوله می­کند، نهایتا میزان دما مشخص می­شود. از دماسنج جیوه­ای پزشکی برای اندازه­گیری دمای بدن به صورت تماسی(قابل قرارگیری در دهان، لای بغل و یا انتهای لوله گوارش(مقعد))  استفاده می­شود.

1. تب سنج نواری (غیر دیجیتال):

دماسنج  نواری  پزشکی، وسیله ساده‌ای است که دمای بدن بیمار را نشان می­دهد. با تماس کامل  15 الی 20 ثانیه­ای روی پیشانی فرد دمای بدن وی را آشکار می­سازد. به این صورت که روی این نوار تب­گیر 6خط ضخیم قرار دارد که به هر یک دمایی اختصاص یافته­است( 35، 36، 37، 38، 39، 40) و با تماس پوست فرد (معمولا در ناحیه پیشانی) با دماسنج نواری، بسته به دمای بدن این خطوط که در ابتدا سیاه رنگ هستند تغییر رنگ خواهند­داد. این نوع دماسنج طبی معمولا برای نوزادان و اطفال استفاده می­شود و از دقت کمتری نسبت به دماسنج جیوه­ای برخوردار است.

1. تب­سنج گوش یا تمپانیک(دیجیتال):

نوعی دماسنج پزشکی دیجیتالی است که نوک سنسور حرارتی الکترونیکی آن داخل گوش قرار داده­شده و در عرض چند ثانیه صدای بیب پایان کار را اعلام و درجه حرارت بر روی صفحه نمایش خوانده می­شود. این دماسنج برای شیرخواران بخصوص کوچک­تر از 3 ماه به دلیل کوچک­بودن مجرای گوش دقیق نیست. این دماسنج از اشعه مادون قرمز برای اندازه گیری دمای بدن از طریق مجرای گوش استفاده می‌کند.

اين نوع تب­گیر در سال اول تولد کودک (بعد از سه ماهگی) بهترين نوع تب­سنج است؛ زيرا استفاده از آن بسيار آسان است، ميزان دقت بالايي دارد و در اغلب موارد بسيار قابل اطمينان است. خواندن عدد روي اين نوع تب­سنج­ها ساده و بسيارسريع است و معمولاً کار با آن حدود 10 ثانيه الي 2 دقيقه طول مي­کشد.

1. تب سنج رکتال یا مقعدي(دیجیتال):

برای بزرگسالان

برای کودکان و نوزادان

با توجه به اينکه سنجش تب نوزادان از طريق مقعد دقيق­ترين نتيجه را نشان مي­دهد لذا بهترين ابزار براي استفاده در اين قسمت از بدن همان تب­سنج معقدي است. اين تب­سنج­ها داراي نوکي انعطاف­پذير و دسته­اي پهن هستند. در اين نوع تب­سنج واردکردن تنها 5/2 سانتيمتر از طول قسمت انعطاف­پذير کافي است. واردکردن بيش از اين اندازه ممکن­است باعث آسيب جدي به کودک شود. هرچند ممکن است که بعضي از کودکان با تب­سنج معقدي مشکلي نداشته باشند؛ اما بعضي ديگر از آن نفرت دارند. دمای نشان­داده شده از طریق قرارگیری تب­سنج مقعدی، نیم درجه بیشتر از دمای زیر بغل و یا حتی زیر زبان است و از دقت بیشتری برخوردار می باشد.

1. تب سنج پستانکي (دیجیتال):

براي استفاده از اين تب­سنج­ها به همکاري خود کودک نيز نياز است. اين دماسنج­های پزشکی مانند ساير دماسنج­هاي ديجيتال، با باتري کار مي­کنند و با يک حس­گر الکترونيک، درجه حرارت بدن را اندازه مي­گيرند. درجه حرارت روي صفحه­اي در جلوي دماسنج نمايش داده مي­شود. براي کار با اين نوع تب­گیر، کودک بايد آن را بدون حرکت به اطراف، به مدت سه دقيقه در دهان خود نگاه دارد. کودکي که از عفونت گوش رنج مي­برد و مدام بي­تابي مي­کند امکان ندارد این پستانک را به دهان بگيرد چون مکيدن آن درد گوش را بيشتر خواهد کرد. اين تب­سنج­ها نبايد براي نوزادان کوچک­تر از 3 ماه به کار گرفته شوند. کودک بايد پستانک را در دهان خود نگه­دارد و چند دقيقه آن را حرکت ندهد .

1. تب سنج­های غیرتماسی(دیجیتال):

این نوع دماسنج‌های طبی غیرتماسی از طریق لیزر و یا مادون قرمز با کمی فاصله از سطح پیشانی ظرف یک تا سه ثانیه درجه حرارت بدن را نمایان می‌کند. پردازش و اعلام نتیجه این تب­سنج هم به صورت دیجیتالی است. سطح فرستنده-گیرنده  آن را در فاصله 3-1 سانتی­متری وسط پیشانی نگه­داشته و در عرض چند ثانیه، صدای بیب پایان کار را اعلام و درجه حرارت صفحه نمایش خوانده­می شود .

دقت این تب­سنج از سایر مدل­ها به مراتب کمتر است.

لازم به ذکر است که واحد دمای اعلام شده در برخی تب­سنج های دیجیتال سانتی­گراد و در برخی فارنهایت است که در صورت نیاز می­توان آن را تبدیل کرد، بنابراین  در هنگام خواندن دمای اعلام شده باید به این نکته توجه داشت.

چه وزنی مناسب ما است؟

مقدار وزن مناسب برای هر فرد به عومل متعددی وابسته است که جنسیت، قد، استخوان­بندی، ترکیب عضله و چربی از جمله مهمترین آن هاست. محاسبه شاخص BMI (شاخص توده بدنی)یکی از راه های کشف وزن مناسب است اما چندان دقیق نیست چراکه تراکم عضلات و چربی را در نظر نمی گیرد.

به طور کل می توانیم محدوده وزن ایده آل خود را با توجه به نکات زیر دریابیم:

1. باید در نظر داشت که “سن” مشخصا تاثیری در وزن ندارد و نمی توان قاعده ای برای میزان افزایش یا کاهش وزن با گذر عمر ارائه کرد.
2. استخوان بندی و اسکلت بدن یکی از موثرترین عوامل تعیین کننده وزن است. به طور کل انواع استخوان بندی به سه گروه ریزنقش، متوسط و درشت تقسیم می شود. با به دست آوردن نسبت اندازه دور مچ دست به قد هر فرد می توان استخوان بندی او را تعیین نمود. در جدول می توانید نسبت های هر استخوان بندی را مشاهده نمایید.
3. بعد از تعیین استخوان بندی باید در نظر داشت که وزن آقایان به دلیل تراکم بیشتر استخوان و عضلات بیشتر از خانم ها است.
4. قد نیز پیرو استخوان بندی هر فرد طبیعتا بر میزان وزن تاثیر می گذارد. هرچه قد بلندتر باشد، توده عضله و تراکم استخوانی بیشتر است بنابراین وزن باید بیشتر باشد و میزان وزن یک مرد با قد و استخوان­بندی یکسان نسبت به یک زن 10 تا 20 درصد بیشتر است.

مقاله روش های اندازه گیری وزن و محاسبه BMI را مطالعه نمایید.

سنجش وزن و دمای بدن در خانه

امروزه به راحتی می توان وزن و دمای بدن را در خانه اندازه گرفت. همانطور که گفته شد سنجش وزن و دمای بدن قدم اول در معاینه و چکآپ بدن در جهت بررسی و حفظ سلامتی هر فرد است پس چه خوب که اندازه گیری وزن و دمای بدن را خود در منزل انجام دهیم.

اندازه گیری دمای بدن در زمان بیماری ضرورت می یابد. ولی اندازه گیری وزن با برنامه ریزی و نوشتن آن در یک جدول و بررسی هر چند وقت یکبار وزن های نوشته شده می تواند در بررسی عملکرد بدن، اجرای برنامه ورزش و تناسب اندام و بهبود سلامتی کمک کننده باشد.

لوازم سنجش وزن و دمای بدنمان را از کجا تهیه کنیم؟

لوازم سنجش وزن و دمای بدن، انواع ترازوهای دیجیتال  و یا عقربه ای طبی و انواع دماسنج طبی هستند که بدون نسخه و به راحتی می توان از داروخانه ها و فروشگاه های معتبر لوازم پزشکی تهیه کرد.

استفاده از ترازو و تبسنج بسیار آسان است و هر فرد می تواند با یک بار استفاده طرز کار با آن را بیاموزد.

نتیجه ای بر آنچه در این برگه گفته شد

سنجش وزن و دمای بدن از اهمیت ویژه ای در راستای حفظ سلامت انسان برخوردار است. کاهش یا افزایش ناگهانی وزن بدن می تواند نشان دهنده وجود اختلال در عملکرد بدن و ابتلا به برخی اختلالات از جمله سوءتغذیه، دیابت، تغییر هورمون تیروئید و مثل آن ها باشد. همچنین بالارفتن ناگهانی دمای بدن ممکن است هشداری برای وجود عفونت باشد. بنابراین چک کردن وزن و دمای بدن بسیار کمک کننده است.

وجود یک ترازوی طبی و یک دماسنج (از هرنوع)در خانه اولین گام برای بررسی وضعیت سلامتی است.

در سامانه اطلاع رسانی آنلاین نسخه اول با هدف ایجاد انتخاب آگاهانه سلامتی همراه و همگام شما هستیم.