مشخصات گیاه شناسی درخت توس (گیاه غان)

گیاه توس با نام علمی Betula از خانواده Betulaceae می باشد. این گیاه از حدود 40 گونه از درختان و درختچه های زینتی و چوبی تشکیل شده است که در مناطق خنک نیم‌کره شمالی پراکنده می باشد.

ویژگی های ظاهری

توس دارای پوست صاف، صمغی، رنگارنگ یا سفید است که دارای منافذ افقی (به ویژه روی پوست درختان جوان) می باشد. در تنه های قدیمی، پوست ضخیم و شیاردار به صفحات نامنظم تبدیل می شود. برگ های تخم مرغی یا مثلثی و معمولاً نوک تیز دارای حاشیه های دندانه دار هستند و آن ها به طور متناوب روی شاخه ها قرار گرفته اند. برگ های این گیاه معمولا به رنگ سبز یا زرد می باشد. در شرایط مساعد رشد ارتفاع این گیاه به حدود 30 متر نیز می رسد و جزو درختانی با ارتفاع زیاد دسته بندی می شود.

گونه های اصلی

گونه های توس اغلب دو یا چند نام مشترک دارند و یک نام مشترک ممکن است برای تعدادی از گونه های مختلف اطلاق شود. به عنوان مثال، توس سفید اروپایی در انگلستان معمولاً توس نقره ای نامیده می شود، اما نام دوم آن گاهی توس کاغذی و توس زرد نیز می باشد. توس خاکستری (Betula populifoli)، توس کاغذی (B.papyrifera)، توس رودخانه (B.nigra)، توس شیرین (B.lenta)، توس زرد (B. alleghaniensis) و گونه های مختلف توس سفید جزو شناخته شده ترین گونه ها هستند. توس ژاپنی  (B. maximowicziana) یک درخت چوبی با ارزش به ویژه در صنعت تخته سه لایه می باشد.

اندام دارویی

بخش دارویی این گیاه، برگ های آن می باشد که پس از برداشت آن ها را خشک می کنند و به اشکال مختلف مصرف می شود.

کاربردها و خواص درخت توس

توس ها جزو اولین درختانی بودند که پس از عقب نشینی یخچال ها ایجاد شدند. توس ها مقاوم، با رشد سریع و نسبتاً ایمن در برابر بیماری ها و حمله حشرات می باشند و در احیای جنگل ها و کنترل فرسایش برای توسعه گیاهان دائمی تر ارزشمند هستند. این درختان بیشتر به خاک مرطوب، شنی و لومی نیاز دارند. چوب توس کم رنگ تا قهوه ای قرمز برای کفپوش، مبلمان، کابینت، دکوراسیون داخلی، تخته سه لا و خمیر کاغذ استفاده می شود. توس شیرین (B.lenta) منبع روغن توس است و برای تهیه آبجو توس و نوشیدنی جوشان که تا حدودی شبیه آبجو است، استفاده می شود.

درخت توس (غان) و خواص آن

از برگ های این درخت که حاوی مقدار زیادی ویتامین C است برای تهیه دارو استفاده می شود.  توس برای عفونت های مجاری ادراری که کلیه، مثانه و مجاری ادراری را درگیر می کند استفاده می شود. برخی از افراد توس را همراه با مایعات زیادی برای آب درمانی جهت برای شستشوی مجاری ادرار مصرف می کنند چرا که برگ های توس حاوی مواد شیمیایی هستند که از دست دادن آب از طریق ادرار را افزایش می دهند. کاربردهای دیگر این گیاه شامل درمان آرتریت، درد مفاصل (روماتیسم)، تصفیه خون، ریزش مو و جوش های پوستی است.

خواص برگ درخت توس

برگ درخت توس طبیعتی سرد و خشک دارد و لذا قبل از استفاده از آن به این ویژگی توجه داشته باشید. برگ درخت توس عرق آور، تب بر و تصفیه کننده خون است وفواید بسیاری در درمان سرماخوردگی و ورم لوزه دارد.

چوب درخت توس

درخت توس دارای چوبی زیبا و مقاوم است که در صنایع مبلمان و دکوراسیون مورد استفاده قرار می گیرد. چوب درخت توس به دلیل ویژگی هایی که دارد جهت استفاده در صنایع تزئینی بسیار مناسب می باشد.

درخت توس در ایران

درخت توس در خانواده توسکاییان قرار دارد و در ایران در جنگل های شمال کشور به صورت خودرو می روید.

اقدامات احتیاطی و هشدارهای ویژه در مصرف درخت توس

بارداری و شیردهی: اطلاعات قابل اعتماد کافی در مورد بی خطر بودن مصرف توس در صورت بارداری یا شیردهی وجود ندارد لذا در این دوران  از مصرف توس خودداری کنید. آلرژی به هویج وحشی، ماگورت، کرفس و سایر ادویه ها: گرده غان ممکن است در افرادی که به هویج وحشی، ماگورت و کرفس حساس هستند، آلرژی ایجاد کند.

آلرژی به هویج وحشی، ماگورت، کرفس و سایر ادویه جات:

گرده توس ممکن است در افرادی که به هویج وحشی، ماگورت و کرفس حساس هستند، آلرژی ایجاد کند. گرده توس همچنین ممکن است در افرادی که به برخی گیاهان دیگر از جمله سیب، سویا، فندق و بادام زمینی حساس هستند، حساسیت ایجاد کند. فشار خون بالا: این نگرانی وجود دارد که برگ توس ممکن است میزان نمک (سدیم) را که بدن حفظ می کند افزایش دهد و این می تواند فشار خون بالا را بدتر کند.

تداخلات دارویی درخت توس

در استفاده همزمان از این گیاه و داروهای ادرار آور بسیار محتاط باشید و با پزشک خود مشورت کنید. چرا که از دست دادن بیش از حد آب می  تواند باعث سرگیچه و کاهش فشار خون شود. برخی از داروهای ادرار آور عبارتند از کلروتیازید (دیوریل)، کلرتالیدون (تالیتون)، فوروزماید (لاسیکس)، هیدروکلروتیازید (HCTZ، هیدرودیوریل، میکروزید) لذا در استفاد از این داروها جانب احتیاط را رعایت کنید.

دوز مصرف

دوز مناسب توس به عوامل متعددی مانند سن مصرف کننده، سلامتی و چندین شرایط دیگر بستگی دارد. در حال حاضر اطلاعات علمی کافی برای تعیین محدوده مناسب دوز برای توس وجود ندارد. به خاطر داشته باشید که محصولات طبیعی همیشه لزوماً بی خطر نیستند و دوز آن می‌تواند مهم باشد. حتماً دستورالعمل های مربوطه روی برچسب محصول را دنبال کنید و قبل از استفاده با داروساز یا پزشک یا سایر متخصصان مراقبت های بهداشتی مشورت کنید.