آنچه در این مقاله درمورد گوشی پزشکی می خوانیم:

• استتوسکوپ یعنی چه؟
• انواع گوشی های پزشکی
• تفاوت قیمت دو نوع گوشی پزشکی
• ویژگی های اسستوسکوپ های پیشرفته تر
• اجزای گوشی پزشکی
• نحوه استفاده از گوشی پزشکی
• نکاتی برای استفاده از گوشی پزشکی

استتوسکوپ یعنی چه؟

عمل گوش دادن در پزشکی یا اصطلاحا ausculate،  فعلی  است که توسط این گوشی های ضربان سنج انجام می‌شود.

استتوسکوپ (stethoscope) نام دیگر گوشی پزشکی به زبان لاتین است که از دو کلمه (stetho ) به معنای سینه و (scope) به معنای نمایش دادن تشکیل شده است و به طور کلی وسیله ای برای سمع می‌باشد.

انواع گوشی های پزشکی

شاید این تصور در ذهن عموم ایجاد شده باشد که گوشی های پزشکی همگی یک کار مشترک انجام می‌دهند، اما با توجه داشت که این ابزار پزشکی، انواع مختلفی دارد و کاربر می‌تواند متناسب با نوع استفاده و نیاز و همچین سطح تخصص خود، یکی از این انواع آن را انتخاب کند؛ حیطه کاربری این گوشی های طبی گسترده است اما این نکته را در نظر داشته باشید که اغلب از این ابزار پرکاربرد و متداول به عنوان یک ابزار عمومی برای غربال گری و یا معاینه و تشخیص اولیه استفاده می کنند؛ انتخاب درست این گوشی ها بسته به نوع کاربردی که دارند، حايز اهمیت است.

درکل، گوشی های طبی در دونوع یک سر و دو سر طراحی شده اند که در مدل یک سر فقط یک طرف گوشی ویژگی گرفتن صدا دارد (اغلب برای کارهای تخصصی و با کیفیت بالاتر استفاده می شود) و در دو سر، هر دو سمت آن قابل استفاده است (دو حالت صدای مختلف بر اساس زیر یا بم بودن را می گیرد ولی ممکن است کیفیت تک سر را نداشته باشد).

اما در تقسیم بندی دیگر از نظر کاربرد، گوشی های پزشکی به 3 دسته تقسیم می شوند که شامل گوشی پزشکی آکوستیک، گوشی پزشکی دیجیتال (الکترونیک) و گوشی پزشکی جنین (نوزاد) می‌شود.

گوشی پزشکی آکوستیک

این گوشی ها دارای هر دو مدل تک سر و دو سر هستند؛ نوع تک سر آن که به گوشی طبی آکوستیکی معروف است و شناس ترین و متداول ترین مدل بین گوشی های معاینه پزشکی موجود در بازار از دید عامه مردم است، از یک سر که شامل بخش دیافراگم (بخشی که روی بدن قرار میگیرد) و از یک دیسک تخت که جنس آن می‌تواند فلزی یا پلاستیکی باشد تشکیل شده است. این بخش وظیفه گرفتن و رساندن صدا از بدن بیمار به شخص شنونده را به عهده دارند.

گوشی پزشکی آکوستیک توانایی دریافت طیف وسیعی از فرکانس های صدا را دارد و می‌توان از آن برای معاینه و شنیدن صدای قلب، ریه، معده و سایر اعضا استفاده کرد (با برخی از گوشی های آکوستیک می توان فشار را نیز اندازه گیری کرد).

طرح دیگر از گوشی پزشکی های آکوستیکی وجود دارد که دو سر هستند، این نوع گوشی ها علاوه بر داشتن بخش دیافراگم که کار گرفتن صدا با فرکانس های به نسبت بالا را می‌کند، در بخش پشتی نیز دارای سر دیگری است که می تواند صداهای بم تر را بگیرد و به آن بل (یا زنگ) می‌گویند که در گوشی های پزشکی مختلف، ظاهری متفاوت اما کاربردی یکسان دارد؛ این سر برای معاینه کودکان نیز قابل استفاده است که صدای ضعیف تری تولید می کند.

گوشی پزشکی دیجیتال (الکترونیک)

علی رغم سادگی و رایج بودن گوشی پزشکی آکوستیک، تقویت صدای آن چندان قوی نیست و برای شنیدن صدا باید ترجیحا سکوت در فضا حاکم باشد. در ابتدا تنها برای حل همین مشکل، گوشی های پزشکی دیجیتال وارد بازار شدند؛ این گوشی ها با داشتن سنسورهای تقویت کننده (پیزوالکتریک ها)، صدای دریافتی توسط دیافراگم را تا چندین برابر تقویت می کنند و صدایی به مراتب بلندتر در اختیار فرد شنونده (پزشک) می‌گذارند؛ این تقویت صدا باعث می شود تا فرد از روی لباس نیز معاینه شود و حس بهتری به بیمار منتقل کند.

با این وجود، در سال های ابتدایی معرفی گوشی های دیجیتال توسط یکی از مطرح ترین برندهای دنیا، به دلیل سطح پایین تر دانش الکترونیک در آن سال‌ها و دشواری و هزینه زیاد تولید برای کمپانی سازنده، این گوشی های معاینه کیفیت لازم برای استفاده پزشکان را فراهم نکردند دلیل آن هم تداخل انواع صداها با یکدیگر بود که متاسفانه بعد از عرضه نسخه بعدی، پزشکان نسبت به از دست دادن بخشی از صداها نیز اعتراض داشتند.

تفاوت قیمت دو نوع گوشی پزشکی

این نکته قابل ذکر است که قیمت این مدل گوشی پزشکی دیجیتال، 3 تا 7 برابر قمیت گوشی طبی آکوستیکی بود اما مانند سایر زمینه های تکنولوژی با ایجاد این بستر دیجیتال در گوشی های پزشکی، شرایط فراهم شد تا امکانات دیگری نیز به این گوشی های معاینه اضافه شود تا کاربرد آن ها را به مراتب بیشتر کند؛ از جمله این موارد اضافه کردن امکان ذخیره سازی صداها بود.

ویژگی های اسستوسکوپ های پیشرفته تر

بعد از چند سال برندهای جدیدی در بازار ابراز وجود کردند که به تدریج مشکلات گوشی های دیجیتالی را اصلاح نموده بودند. امروزه گوشی پزشکی های دیجیتال در سطوح مختلفی عرضه می شوند که علاوه برقیمت مناسب، امکان فیلتر کردن صداهای مزاحم، تنظیم حالت انتخابی برای انواع معاینه، امکان تنظیم سطح بلندی صدا، امکان ذخیره سازی اطلاعات، امکان شنیدن صدا بدون تیوب و با هندزفری و … از جمله قابلیت‌های آن‌ها به شمار می رود؛ به دلیل گستردگی امکانات و وضوح و شفافیت بیشتر صدا، این مدل از گوشی های دیجیتال به تدریج نارضایتی‌های گذشته را از ذهن مخاطبان پاک کرده و استفاده از آن‌ها با سرعت بالایی در سطح جهان به خصوص کشور آمریکا که مبدا تولید اولین گوشی های پزشکی نیز هست، رو به افزایش رفت.

گوشی پزشکی نوزاد (جنین)

نوع دیگری از گوشی معاینه پزشکی، گوشی پزشکی نوزاد یا جنین است که به دلیل تفاوتی که در صدای دریافتی نسبت به مدل‌های دیگر گوشی طبی دارد دسته بندی انحصاری خود را می طلبد؛ این گوشی ها بیشتر صداهای ضعیف و ریز و کم ارتعاش را دریافت می‌کنند و به همین علت دارای شکل شیپور مانند هستند (که البته این مورد برای تقویت سطح صدا و انتقال صدای قلب جنین به گوش شنونده نیز هست).

تعداد و میزان استفاده از گوشی پزشکی نوزاد (جنین) به دلیل نوع کاربری آن ها نسبتا کمتر است.

گوشی طبی دامپزشکی

علاوه بر این گوشی‌های پزشکی که انواع مختلفی داشتند و مخصوص معاینه انسان هستند، گوشی های طبی نیز وجود دارند که از آن ها برای معاینه و تشخیص بیماری دام و حیوانات استفاده می‌شود.

اجزای گوشی پزشکی

بل و دیافراگم

گوشی پزشکی دارای یک سر دوطرفه به نام bell و diaphragm است. صداهای پر فرکانس را با استفاده از دیافراگم گوشی می توان شنید. در حین گوش دادن به صدا توسط این قسمت از سر گوشی، باید دیافراگم را محکم به پوست قفسه سینه چسباند تا صداها به خوبی شنیده شوند.

برعکس دیافراگم، بل برای گوش دادن صداهای کم فرکانس است. هرگونه فشاری بر روی قفسه ی سینه با قسمت بل گوشی، مانع شنیدن صداهای کم فرکانس توسط گوش می شود.

شاید گوشی هایی را دیده باشید که حالت دیافراگم را به تنهایی داشته باشند و اینطور به نظر برسد که امکان شنیدن صداهای کم فرکانس در این گوشی ها وجود ندارد. اما اینگونه نیست. چنین گوشی هایی فقط با فشار دادن یا ندادن آن بر روی پوست قفسه سینه بیمار تغییر حالت پیدا می کنند و کافی است با کم فشار دادن، صداهای کم فرکانس را با استفاده از این گوشی ها بشنوید.

دیافراگم حساس ترین قسمت یک گوشی پزشکی است. در هنگام خرید گوشی پزشکی از سفت و سخت بودن لبه های فلزی که آن را پوشانده است، اطمینان حاصل کنید. چرا که سفت نبودن دیافراگم در جای خود باعث بروز مشکل و درست نرسیدن صدا، به گوش شما می شود.

جنس بدنه گوشی پزشکی

آلومینیوم شایع ترین متریال است که در ساخت گوشی های پزشکی از آن استفاده می شود. اما استیل به دلیل وزن بسیار زیادی که دارد در چسبیدن به قفسه سینه بیمار، مناسب ترین جنس برای ساخت این گوشی ها است. هر چقدر که گوشی محکم تر به قفسه سینه بیمار بچسبد، صدا با وضوح بیشتری به گوش پزشک می رسد.

قسمت بل گوشی، دارای یک ناحیه مخروطی شکل است. کارایی گوشی با توجه میزان عمق این ناحیه تغییر پیدا می کند. در صورتی که این عمق بیشتر باشد، عملکرد گوشی نیز بهبود پیدا می کند.

لوله های متصل به سر گوشی در صورت نازک بودن، صداهای با فرکانس پایین را از بین خواهند برد. بنابراین بهتر است جنس آن به گونه ای باشد که نویز ها را خنثی و صداها را نیز تقویت کند، که مناسب ترین جنس، pvc است. کوتاه یا بلند بودن این لوله ها به انتخاب پزشک معالج بستگی دارد. چرا که انعکاس صداها از این موضوع هیچ تاثیری نمی پذیرند.

جنس فلز یا پلاستیک سخت، برای قسمتی که در گوش قرار می گیرد، نباید استفاده شود. لاستیک نرم، مناسب ترین جنسی است که برای این قسمت می توان استفاده کرد.

پس از استفاده های طولانی از هر وسیله ای نوبت به تمیز کردن آن می رسد. گوشی پزشکی نیز هر چند وقت یکبار نیاز دارد که با آب و صابون یا الکل تمیز شود. غوطه ور کردن آن در آب یا هر نوع مواد ضدعفونی کننده، اشتباه ترین کاری است که در تمیز کردن آن می توانید انجام دهید.

نحوه استفاده

به متخصصین، پزشکان و پرستاران برای استفاده از گوشی پزشکی آموزش های لازمه داده می شود. اما ممکن است افراد غیرمتخصص نیز قصد استفاده از گوشی پزشکی را داشته باشند. از این رو نیاز است تا در استفاده از آن به نکاتی توجه کنند.

نکاتی برای استفاده از گوشی پزشکی

هر چه کیفیت یک گوشی پزشکی بیشتر باشد، با آسودگی بیشتری می توان از آن استفاده کرد؛ این کیفیت را تا حدودی نوع لوله های آن مشخص می کنند؛ تک لوله ای یا دو لوله ای بودن گوشی پزشکی در بهتر شنیده شدن صداها تاثیر دارد؛ پس بهتر است گوشی های تک لوله ای و ضخیم را انتخاب کنید.

گاهی اوقات ممکن است دیافراگم گوشی نشتی پیدا کند؛ برای پی بردن به درستی این مسئله، یک ضربه بر روی دیافراگم وارد کنید و همزمان با این کار سر گوشی را بر روی قلب خود قرار دهید؛ در صورت نشنیدن صدا، گوشی شما دچار نشتی شده است.

نوع گوشی پزشکی را بر اساس جثه ی افرادی که آن ها را معاینه می کنید (کودک، بزرگسال، ریزاندام و درشت اندام) ، انتخاب کنید.

پیش از استفاده، نوک گوشی ها و لوله ها را تنظیم کنید؛ لوله ها باید روبه روی هم و نوک گوشی ها در گوش قرار بگیرند؛ هر گونه تنشی در گوشی پزشکی مانع رسیدن صدا به گوش شما می شود؛ از این رو قطعات آن را به خوبی محکم کنید؛ به گونه ای نباشد که سفت بودن زیاد قطعات، به گوشی شما آسیب برساند.