سنگ کلیه چیست

سنگ کلیه توده‌های جامدی است که از کریستال (crystals) ساخته شده‌اند و معمولاً از کلیه شما نشات می‌گیرند. سنگ‌های کلیه می‌توانند در هرجای دستگاه ادراری از قبیل موارد زیر، ایجاد شوند:

۱) کلیه‌ها

۲) مثانه

۳) مجرای ادراری

دلایل ایجاد سنگ کلیه با توجه به نوع سنگ متفاوت است. این سنگ‌ها در داخل کلیه تشکیل می‌شوند اما می‌توانند از جایشان حرکت کنند و به سایر بخش‌های دستگاه ادراری بروند. سنگ کلیه اندازه‌های مختلفی دارد. برخی بسیار کوچک و بعضی از سنگ‌های کلیه ممکن است آن‌قدر بزرگ شوند که تمام فضای کلیه را اشغال کنند.

انواع سنگ کلیه

۱)سنگ‌های کلسیمی: این سنگ‌ها متداول‌ترین انواع سنگ کلیه هستند. خوردن غذاهای غنی از اگزالات کمتر می‌تواند خطر ابتلا به این نوع سنگ را کاهش دهد. غذاهای دارای اگزالات بالا عبارتند از:

۱) چیپس سیب زمینی

۲) بادام زمینی

۳) شکلات

۴) چغندر

۵) اسفناج

با این حال، حتی اگر برخی از سنگ‌های کلیه از کلسیم ساخته شده باشند، دریافت کلسیم کافی در رژیم غذایی می‌تواند از تشکیل سنگ جلوگیری کند.

۲) سنگ‌های اسید اوریک: این نوع سنگ کلیه در مردان بیشتر از زنان دیده می‌شود. این عوارض می‌توانند در افراد مبتلا به نقرس یا کسانی که شیمی درمانی می‌کنند، رخ دهند. این نوع سنگ در صورت اسیدی بودن ادرار ایجاد می‌شود. یک رژیم غذایی غنی از پورین می‌تواند سطح اسیدی ادرار را افزایش دهد. پورین ماده‌ای بی‌رنگ در پروتئین‌های حیوانی است، مانند ماهی، صدف و گوشت.

۳) سنگ‌های استروویتی (Struvite): این نوع سنگ بیشتر در زنان مبتلا به عفونت ادراری (UTI) یافت می‌شود. این سنگ‌ها می‌توانند بزرگ باشند و باعث انسداد ادرار شوند. آنها در نتیجه عفونت کلیه ایجاد می‌شوند. درمان عفونت زمینه‌ای می‌تواند از ایجاد سنگ‌های استروویت جلوگیری کند.

۴) سنگ کلیه سیستین: سنگ سیستین نادر است. این نوع سنگ کلیه در مردان و زنان مبتلا به اختلال ژنتیکی کیستینوریا (cystinuria) رخ می‌دهد.

عوامل خطر برای سنگ کلیه

بزرگ‌ترین عامل خطر ایجاد سنگ کلیه، تولید کمتر از یک  لیتر ادرار در روز است. به همین دلیل سنگ کلیه در نوزادان نارس که مشکلات کلیوی دارند شایع است. عوامل مختلف می‌توانند خطر ابتلا به سنگ را افزایش دهند. در ایالات متحده، افراد سفید پوست بیشتر از افراد سیاه پوست دچار سنگ کلیه می‌شوند. رابطه جنسی نیز نقش دارد. براساس موسسه ملی دیابت و بیماری های گوارشی و کلیوی (NIDDK)، مردان بیش از زنان دچار سنگ کلیه می‌شوند. سابقه داشتن سنگ کلیه می‌تواند خطر ابتلا را افزایش دهد. داشتن سابقه خانوادگی سنگ کلیه نیز چنین است.

سایر عوامل خطر عبارتند از:

۱) کمبود آب بدن

۲) چاقی

۳) یک رژیم غذایی با مقادیر بالای پروتئین، نمک یا گلوکز

۴) بیماری‌های التهابی روده که جذب کلسیم را افزایش می‌دهد

۵) مصرف داروهایی مانند ادرارآورهای تریامترن، داروهای ضد تشنج و داروهای ضد اسید بر پایه کلسیم

علائم سنگ کلیه

مهمترین علامت سنگ کلیه، درد شدیدی است که ایجاد می‌کند. به این درد شدید کولیک کلیوی گفته می‌شود. ممکن است از یک طرف کمر یا شکم خود درد داشته باشید. در مردان، درد ممکن است به ناحیه کشاله ران منتقل شود. درد قولنج کلیه می‌آید و می رود، اما می‌تواند شدید باشد.

سایر علائم سنگ کلیه شامل موارد زیر است:

۱) وجود خون در ادرار (ادرار قرمز، صورتی یا قهوه‌ای)

۲) استفراغ

۳) حالت تهوع

۴) تغییر رنگ و بوی بد ادرار

۵) لرز

۶) تب

۷) نیاز مکرر و فوری به ادرار

۸) کم کم خارج شدن ادرار

البته در مورد سنگ کلیه کوچک، ممکن است با عبور سنگ از مجاری ادراری، درد و علائمی نداشته باشید.

چرا سنگ کلیه می‌تواند یک مشکل باشد

سنگ‌ها همیشه در کلیه نمی‌مانند. بعضی اوقات از کلیه به حالب منتقل می‌شوند. مجاری ادرار کوچک و ظریف هستند و ممکن است سنگ‌ها خیلی بزرگ باشند تا بتوانند به راحتی از حالب (ureter) به مثانه منتقل شوند. عبور سنگ از داخل حالب (ureter) می‌تواند باعث اسپاسم و تحریک حالب (ureter) و ظاهر شدن خون در ادرار شود. گاهی سنگ‌ها مانع جریان ادرار می‌شوند. به این عمل انسداد ادرار گفته می‌شود. انسداد ادرار می‌تواند منجر به عفونت کلیه و آسیب کلیه شود.

تشخیص سنگ کلیه

تشخیص سنگ کلیه نیاز به ارزیابی کامل سابقه سلامتی و معاینه فیزیکی دارد. سایر آزمایشات عبارتند از:

۱) آزمایش خون برای کلسیم، فسفر، اسید اوریک و الکترولیت‌ها

۲) نیتروژن اوره خون (BUN) و کراتینین برای ارزیابی عملکرد کلیه‌ها

۳) تجزیه و تحلیل ادرار برای بررسی باکتری‌ها، خون و سلول‌های سفید

۴) بررسی سنگ‌های رد شده برای تعیین نوع آنها

درمان سنگ کلیه

نحوه درمان با توجه به نوع سنگ تنظیم می‌شود. اولین راه درمان سنگ کلیه نوشیدن شش تا هشت لیوان آب در روز است که باعث افزایش جریان ادرار می‌شود. همچنین افرادی که کمبود آب بدن دارند یا حالت تهوع و استفراغ شدید دارند ممکن است به مایعات داخل وریدی (intravenous ) نیاز داشته باشند.

سایر گزینه‌های درمانی عبارتند از:

۱) دارو: تسکین درد ممکن است به داروهای مخدر نیاز داشته باشد و وجود عفونت نیاز به درمان با آنتی بیوتیک دارد. این داروها عبارتند از:

• آلوپورینول (Zyloprim) برای سنگ‌های اسید اوریک
• دیورتیک‌های تیازید (thiazide diuretics) برای جلوگیری از تشکیل سنگ‌های کلسیم
• سدیم بیکربنات (sodium bicarbonate) یا سدیم سیترات برای کمتر شدن اسید
• محلول‌های فسفر (phosphorus solutions) برای جلوگیری از تشکیل سنگ‌های کلسیم
• ایبوپروفن (Advil) برای درد
• استامینوفن (Tylenol) برای درد
• ناپروکسن سدیم (Aleve) برای درد

۲) سنگ شکنی: سنگ شکنی با استفاده از امواج صوتی، سنگ‌های بزرگ را می‌شکند تا بتوانند سنگ‌ها به راحتی به مثانه منتقل شوند. این روش ممکن است ناخوشایند باشد و به بیهوشی سبک نیاز داشته باشد. می تواند باعث کبودی در شکم و کمر و خونریزی در اطراف کلیه شود.

۳) جراحی: یک جراح سنگ‌ها را از طریق یک برش کوچک در پشت شما برمی دارد. افراد زیر ممکن است به این روش نیاز داشته باشد:

_ سنگ باعث انسداد و عفونت شود یا به کلیه‌ها آسیب رساند

_ سنگ خیلی بزرگ شده باشد

_ درد غیر قابل کنترل باشد

۴) اورتروسکوپی (Ureteroscopy): هنگامی که سنگ در حالب یا مثانه گیر می‌کند، ممکن است پزشک شما از ابزاری به نام اورتروسکوپ برای برداشتن آن استفاده کند. یک سیم کوچک با یک دوربین متصل به مجرای ادرار وارد می‌شود و به مثانه منتقل و به این وسیله سنگ از مثانه خارج می‌گردد. سپس سنگ برای تجزیه و تحلیل به آزمایشگاه ارسال می‌شود.

پیشگیری از سنگ کلیه

آبرسانی مناسب یک اقدام پیشگیرانه کلیدی است. افزایش میزان ادرار دفع شده به سلامت کلیه‌ها کمک می‌کند. همچنین می‌توانید آب زنجبیل، نوشابه لیمو و آب میوه را جایگزین آب کنید تا به شما در افزایش مایعات کمک کند. خوردن غذاهای غنی از اگزالات به میزان متوسط، کاهش مصرف نمک و پروتئین‌های حیوانی نیز می‌تواند خطر ابتلا به سنگ کلیه را کاهش دهد. پزشک شما ممکن است داروهایی برای جلوگیری از تشکیل سنگ‌های کلسیم و اسید اوریک تجویز کند.

درمان خانگی سنگ کلیه با مواد طبیعی

نوشیدن مایعات فراوان قسمت مهمی در دفع سنگ کلیه و جلوگیری از تشکیل سنگ های جدید است. مایعات نه تنها سموم را دفع می‌کند، بلکه به حرکت سنگ و شن از طریق مجاری ادراری نیز کمک می‌نماید. اگرچه ممکن است آب به تنهایی کافی باشد، اما افزودن برخی مواد خاص نیز می‌تواند مفید باشد. قبل از شروع به استفاده از روش‌های درمان خانگی حتما با پزشک خود صحبت کنید. همچنین اگر باردار یا شیرده هستید، از استفاده از روش‌های درمانی خودسرانه خودداری کنید. چرا که ممکن است که یک آب میوه به سلامت کودک یا مادر آسیب برساند.

۱) آب:

هنگام عبور سنگ، بالا بردن آب مصرفی می‌تواند به سرعت بخشیدن روند دفع سنگ کمک کند. به رنگ ادرار خود توجه کنید. باید روشن یا زرد کم رنگ باشد. ادرار زرد تیره نشانه کم آبی بدن است.

۲) آب لیمو:

می توانید لیموترش‌های تازه را فشرده و هر چند وقت بار که دوست دارید به آب خود اضافه کنید. لیموها حاوی سیترات هستند که ماده شیمیایی است و از تشکیل سنگ‌های کلسیم جلوگیری می‌کند. سیترات همچنین می‌تواند سنگ‌های کوچک را تجزیه کند و به آنها اجازه می‌دهد تا راحت‌تر عبور کنند.

۳) آب ریحان:

ریحان حاوی اسید استیک است که به تجزیه سنگ کلیه و کاهش درد کمک می‌کند. همچنین پر از مواد مغذی است. این دارو به طور سنتی برای اختلالات گوارشی و التهابی استفاده می‌شود. آنتی اکسیدان‌ها و عوامل ضد التهابی در آب ریحان وجود دارد و ممکن است به حفظ سلامت کلیه کمک کند. برای تهیه چای از برگ‌های ریحان تازه یا خشک استفاده کنید و روزانه چندین فنجان بنوشید یا اینکه آب آن را مصرف کنید. نباید بیش از ۶ هفته از آب ریحان دارویی استفاده کنید. استفاده طولانی مدت ممکن است باعث کاهش قند خون، افت فشار و  افزایش خونریزیر شود:

۴) سرکه سیب:

سرکه سیب حاوی اسید استیک است. اسید استیک به حل شدن سنگ کلیه‌ها کمک می‌کند. سرکه سیب علاوه بر کمک به دفع سنگ از کلیه‌ها، می‌تواند درد ناشی از سنگ را تسکین دهد. فواید بی‌شمار دیگری برای سرکه سیب برای سلامتی وجود دارد. یک مطالعه آزمایشگاهی نشان داد که سرکه سیب در کمک به کاهش تشکیل سنگ کلیه موثر است، اگرچه مطالعات بیشتری لازم است. اما به دلیل مزایای بیشمار سلامتی دیگر، احتمالاً خطر کمی وجود دارد. برای بهره‌مندی از این فواید، ۲ قاشق غذاخوری سرکه سیب را به آب اضافه کنید. این مخلوط را در طول روز بنوشید. همچنین می‌توانید از آن روی سالادها به صورت مستقیم استفاده کنید یا آن را به سس سالاد مورد علاقه خود اضافه کنید. در صورت مصرف مقادیر بیشتر، سرکه سیب می‌تواند منجر به کاهش سطح پتاسیم و پوکی استخوان شود. همچنین اگر موارد زیر را مصرف می‌کنید از مصرف سرکه سیب خوداری نمایید:

_ انسولین

_ دیگوکسین (دیگوکس)

_ داروهای ادرارآور مانند اسپیرونولاکتون (آلداکتون)

۵) آب کرفس:

تصور می‌شود که آب کرفس سموم موثر در تشکیل سنگ کلیه را دفع می‌کند و مدتهاست که در طب سنتی استفاده می‌شود. به این منظور آب یک یا چند ساقه کرفس را در طول روز بنوشید. اگر مشکلات زیر را دارید از نوشیدن آب کرفس خودداری کنید:

_ هرگونه اختلال خونریزی

_ فشار خون پایین

_ عمل جراحی

توجه داشته باشید اگر موارد زیر را مصرف می‌کنید نباید آب کرفس را بنوشید:

_ لووتیروکسین (سینتروئید)

_ لیتیوم (لیتان)

_ داروهایی که حساسیت به آفتاب را افزایش می‌دهند مانند ایزوترتینوئین (Sotret)

_ داروهای آرامبخش مانند آلپرازولام (زاناکس)

۶) آب انار:

قرن‌هاست که از آب انار برای بهبود عملکرد کلی کلیه استفاده می‌شود. انار مملو از آنتی اکسیدان است که به سلامت کلیه‌ها کمک می‌کند و ممکن است در جلوگیری از رشد سنگ کلیه نقش داشته باشد. همچنین میزان اسیدیته ادرار شما را کاهش می‌دهد. سطح اسیدیته پایین خطر ابتلا به سنگ کلیه در آینده را کاهش می‌دهد. لازم به ذکر است اگر موارد زیر را مصرف می‌کنید نباید آب انار بنوشید:

_ داروهایی که توسط کبد تغییر می‌یابد

_ داروهای فشار خون مانند کلروتیازید (دیوریل)

_ روزوواستاتین (rosuvastatin)

۷) آب ریشه قاصدک:

ریشه قاصدک مقوی کلیه است و تولید صفرا را تحریک می‌کند. این گیاه به از بین بردن سموم، افزایش میزان ادرار و بهبود هضم غذا کمک می‌کند. قاصدک‌ها دارای ویتامین‌های دی، آ، ب، سی و مواد معدنی مانند پتاسیم، آهن و روی هستند. اگر موارد زیر را مصرف می‌کنید نباید از این گیاه استفاده کنید:

_ رقیق کننده‌های خون

_ آنتی بیوتیک‌ها

_ لیتیوم

_ داروهای ادرارآور، مانند اسپیرونولاکتون (آلداکتون)

قبل از مصرف عصاره ریشه قاصدک با پزشک خود صحبت کنید، زیرا این دارو می تواند با بسیاری از داروها تداخل ایجاد کند.

8) دمنوش برگ گزنه 

از دیگر گیاهان دارویی برای درمان سنگ کلیه می‌توان به برگ گزنه اشاره کرد. به این منظور برگ گزنه را به مدت ۱۰ دقیقه مانند چای دم کنید و بنوشید. روزی دو یا سه بار مصرف دمنوش گزنه به شما در بهبود عفونت سنگ کلیه و مجاری ادرار کمک می کند.

9) جوشانده پوست هندوانه 

خوردن هندوانه برای دفع سنگ کلیه بسیار مفید است. اما برای کسب مزایای بیشتر، پوست هندوانه را بجوشانید و روزانه ۳ یا ۴ مرتبه آب آن را بنوشید.

10) سیاه دانه و عسل 

سیاه دانه با عسل از مفیدترین مواد طبیعی درمان سنگ کلیه است. برای درمان یک قاشق مربا خوری سیاه دانه کوبیده شده را با دو قاشق مرباخوری عسل خوب مخلوط کنید و به مدت دو تا سه ماه هر روز صبحانه میل کنید.

سخن آخر

برای درمان سنگ کلیه می‌توانید از مسکن‌های بدون نسخه مانند استامینوفن (تایلنول)، ایبوپروفن (ادویل) یا ناپروکسن (Aleve) استفاده کنید تا درد را کاهش دهید و حتماً درمان را تا زمان عبور سنگ ادامه دهید. از آنجایی که 40 درصد مبتلایان به اولین حمله سنگ کلیه در عرض دو تا سه سال دچار یک حمله مجدد می‌شوند و 75 درصد مبتلایان در عرض هفت تا 10 سال دچار سنگ کلیه می‌شوند پیش‌گیری مهم‌ترین درمان است. برای پیشگیری و درمان شما می‌توانید از داروهای گیاهی و درمان‎‌های طبیعی کمک بگیرید. ما در داروخانه آنلاین نسخه اول با معرفی و مقابیسه فرآورده‌های طبیعی موجود در بازار به شما در انتخاب مناسب‌ترین محصول کمک می‌کنیم. گفتنی است حتما قبل از مصرف داروها یا گیاهان حتماً با پزشک خود صحبت کنید.

منابع:

https://www.healthline.com/health/kidney-stones

https://www.healthline.com/health/kidney-health/home-remedies-for-kidney-stones#horsetail-juice