تبخال‌ها تاول‌های کوچک، آبکی و دردناکی هستند که اغلب در پوست اطراف دهان دیده می‌شوند. عامل اصلی ایجاد تبخال ویروس هرپس است. این ویروس مانند ویروس سرماخوردگی و آنفولانزا از شخصی به فرد دیگر سرایت می‌کند. تبخال‌ها دو نوع مختلف دارند که یک نوع آن بیشتر پوست اطراف دهان و به ندرت داخل بینی دیده می‌شود. نوع دیگر دستگاه تناسلی را گرفتار می‌کند. چنانچه شما یکبار به تبخال مبتلا شده باشید، ویروس آن در سلول‌های عصبی پوستتان نهفته می‌ماند. بنابراین در صورت مواجهه با برخی عوامل مانند استرس، تب، اشعه یو وی، صدمات فیزیکی، گرما، قاعدگی و برخی داروهای خاص مجددا فعال می‌شود.
امروزه طیف گسترده‌ای از محصولات طبیعی با منشا گیاهانی مانند بادرنجبویه، برگ زیتون، گیاه مورد، مریم گلی، آویشن و عصاره سیر برای کمک به درمان تبخال تولید شده است. این فرآورده‌ها تاثیر زیادی در کاهش علائم و جلوگیری از عود عفونت هرپس که عامل بروز تبخال است، دارند. در این مقاله ما به بررسی علل این بیماری، عوامل بروز و راهکارهایی برای پیشگیری و درمان تبخال با داروهای گیاهی می‌پردازیم. همچنین تلاش می‌کنیم با معرفی بهترین محصولات طبیعی شما را در درمان این بیماری یاری کنیم.
علل و عوامل بروز تبخال
آنچه در این مطلب خواهید خواند:
- علت ایجاد تبخال
- عوامل بروز تبخال
- علائم تبخال
- نحوه تشخیص تبخال
- روشهای درمان تبخال
- گیاهان دارویی مفید برای درمان تبخال
- معرفی داروهای گیاهی موثر در درمان تبخال
علت ایجاد تبخال
ویروس هرپس سیمپلکس (HSV) عامل ایجاد تبخال است. تبخال می‌تواند در قسمت‌های مختلف بدن، معمولاً در دستگاه تناسلی یا دهان ظاهر شود. این ویروس دو نوع است:
HSV-1:
در درجه اول باعث ایجاد تبخال دهانی می‌شود و به طور کلی مسئول تبخال و تاول‌های تب در اطراف دهان و صورت است. بعضی اوقات این تاول‌ها در جاهای دیگر مانند صورت یا زبان ایجاد و به ندرت در مناطق دیگر پوست مشاهده می‌شوند.
HSV-2:
در درجه اول باعث تبخال دستگاه تناسلی می‌شود و به طور کلی مسئول شیوع تبخال دستگاه تناسلی است. این زخم‌ها تمایل دارند روی آلت تناسلی مرد، در اطراف یا داخل واژن، روی باسن یا مقعد ایجاد شوند. این نوع تبخال می‌تواند باعث درد هنگام دفع ادرار و تغییر در ترشحات واژن شود.
عوامل بروز تبخال
ویروس هرپس سیمپلکس عامل بروز این بیماری است که از طریق تماس مستقیم از فردی به فرد دیگر منتقل می‌شود. هنگامی که HSV بر روی پوست وجود دارد، به راحتی از طریق تماس با پوست مرطوب دهان و دستگاه تناسلی، از جمله مقعد، از فردی به فرد دیگر منتقل می‌شود. ویروس همچنین ممکن است از طریق تماس با سایر مناطق پوست و چشم گسترش یابد. این ویروس بین زمان بروز علائم تا زمان بهبودی بیشتر مسری است. استفاده مشترک از ظروف غذا، حوله، تیغ و یا تماس پوستی با شخص مبتلا، از راه‌های سرایت عفونت و انتقال آن می‌باشد. همچنین استرس، هیجان، فشارهای روحی و روانی در بروز آن موثر هستند. قاعدگی، مصرف بی‌رویه بعضی از خوراکی‌ها یا سوء تغذیه، سرماخوردگی، آنفولانزا و قرار گرفتن در معرض نور خورشید از دیگر عوامل بروز تبخال هستند.
علائم تبخال
افرادی که دچار علائم تبخال می‌شوند ممکن است ابتدا احساس گزگز، خارش یا سوزش داشته باشند، سپس متوجه ایجاد زخم یا تاول در اطراف دهان یا دستگاه تناسلی شوند. علائم تبخال می‌تواند ۲ تا ۲۰ روز پس از قرار گرفتن در معرض ویروس ایجاد می‌شود. برخی از علائم مرتبط با این ویروس عبارتند از:
- زخم‌های تاول‌زده (در دهان یا دستگاه تناسلی)
- درد هنگام ادرار (تبخال دستگاه تناسلی)
- خارش
- علائمی شبیه به آنفولانزا مانند تب، تورم غدد لنفاوی، سردرد، خستگی و بی‌اشتهایی
HSV همچنین می‌تواند به چشم منتقل گردد، به ویژه اگر درمان تبخال به درستی انجام نشود. در این صورت باعث ایجاد بیماری به نام هرپس کراتیت می‌شود و با علائمی مانند درد چشم همراه است. گفتنی است، ممکن است فردی زخم یا علائم قابل مشاهده‌ای نداشته باشد ولی همچنان به ویروس تبخال آلوده باشد و آن را به دیگران منتقل کند.
علائم مکرر (مجدد)
علائمی که دوباره ظاهر می‌شوند، مشابه علائم اولیه هستند، گرچه شدت آنها کمتر است و برای دوره‌های کوتاه‌تری ادامه دارد. تحقیقات حاکی از آن است که حدود ۳۳ درصد افراد مبتلا به تبخال دهانی و ۵۰ درصد مبتلایان به تبخال دستگاه تناسلی، ممکن است حتی در صورت درمان تبخال علائم مکرر را تجربه کنند.
روش تشخیص تبخال
این نوع ویروس با معاینه فیزیکی تشخیص داده می‌شود. آزمایش خون برای آنتی‌بادی‌های HSV-1 و HSV-2 نیز می‌تواند به تشخیص این عفونت‌ها کمک کند. روش دیگر، آزمایش در خانه برای هرپس سیمپلکس است به این صورت که می‌توان یک کیت تست را خریداری کرد و تست را انجام داد.
روشهای درمان تبخال
درمان تبخال به دو روش استفاده از داروهای شیمیایی و داروهای گیاهی انجام می‌شود. برای رفع این مشکل می‌توان با استفاده از کرم‌ها و پمادهای مخصوص، زمان بهبود یافتن تبخال را کاهش داد و یا با بهره‌گیری از گیاهان دارویی، تبخال را درمان کرد. برخی راهکارها مانند مصرف داروهای تسکین دهنده نظیر استامینوفن یا ایبوپروفن در صورت داشتن درد زیاد، استفاده از کیسه یخ یا کمپرس گرما به محض احساس زخم، مصرف بیشتر سبزیجات غنی از آنتی اکسیدان و اسیدهای چرب امگا ۳ نیز به تسکین علائم تبخال کمک می‌کند.
درمان تبخال
گیاهان دارویی مفید برای درمان تبخال
برگ زیتون
یکی از پرفایده‌ترین قسمت‌های درخت زیتون، برگ آن است که خواص درمانی بسیاری دارد. برگ زیتون حاوی ترکیبات فنلی و الئوروپین است و به عنوان یک منبع مفید، ارزان و قابل دسترس پلی فنول در طبیعت شناخته می‌شود. خواص برگ زیتون شامل خاصیت آنتی اکسیدانی، ضد باکتریایی، ضد درد و ضد التهاب می‌شود. برگ زیتون اثرات ضد میکروب، ضد قارچ و ضد ویروس گسترده‌ای دارد که آن را به یکی از گیاهان دارویی مناسب برای درمان بیماری‌های ویروسی مانند تبخال تبدیل کرده است. کاهش فشار و قند خون، کاهش التهاب ناشی از گزش حشرات، مقابله و پیشگیری از سرطان از دیگر خواص این گیاه است.
مورد
مورد از گیاهان دارویی کشورمان است که از میوه، گل، گال و برگ آن استفاده فراوانی در داروسازی می‌شود. گیاه مورد به صورت موضعی در درمان تبخال استفاده می‌شود. همچنین خاصیت ضد احتقان، قابض، تقویت کننده، ضدعفونی کننده و ضد انگل نیز دارد. از کاربردهای درمانی این گیاه، کمک به درمان زخم‌های دهانی، بهبود آفت دهانی و برفک دهانی است. استفاده از فرآوردههای طبیعی حاوی گیاه مورد، به درمان سریع تبخال، رفع تحریک مخاط دهان و کاهش مدت سوزش و طول دوره زخم کمک زیادی می‌کند. از این گیاه امروزه در تولید محصولات بهداشتی مختلف، مانند صابون، شامپو و فرآوردههای پوستی طبیعی، از جمله پماد و کرم استفاده می‌شود.
ریوند
ریوند، ساقه زیرزمینی (ریزوم) گیاه ریواس است و خواص درمانی و ارزش تغذیه‌ای زیادی دارد. این گیاه سرشار از مواد آنتی اکسیدان است و از آن برای درمان تبخال، بهبود آفت و برخی ناراحتی‌های پوستی مانند درمان آبسه و جوش استفاده می‌شود. علاوه بر این مصرف آن باعث تقویت سیستم ایمنی بدن می‌شود که در پیشگیری از بروز تبخال موثر است. تقویت معده و روده، رفع کم خونی، کمک به درمان عفونت زنان، افزایش نشاط، کاهش قند، چربی و فشار خون از دیگر خواص درمانی ریوند است. از این گیاه به صورت دمنوش، شربت و ضماد استفاده می‌شود و امروزه فرآوردههای دارویی مختلفی برای درمان بیماری‌ها از آن تهیه می‌گردد.
بادرنجبویه
بادرنجبویه یا بادرنگبویه گیاهی معطر و علفی از تیره نعنائیان است. از خواص گیاه بادرنجبویه درمان تبخال و آفت دهان، استحکام لثه و دندان‌ها، کمک به درمان بیماری‌های مختلف مانند خستگی‌های روحی، تسکین سردردهای عصبی، بهبود عملکرد دستگاه گوارش، درمان تپش قلب و … است. از این رو استفاده از این گیاه برای ساخت فرآوردههای دارویی مختلف همواره مورد توجه بوده است. در کتب طب سنتی ما بادرنجبویه برای تقویت قلب و انبساط روح، دفع و درمان جای نیش پشه و حشرات کاربرد داشته است.
مریم گلی
مریم گلی، از گیاهان دارویی بومی مدیترانه و متعلق به خانواده نعنائیان است و امروزه نیز از خواص ضد التهابی و ضد میکروبی آن در صنعت داروسازی، برای ساخت انواع داروها استفاده می‌شود. یکی از شناخته‌شده‌ترین خواص درمانی مریم گلی، کمک به درمان تبخال و آفت است. این گیاه خاصیت آرامبخش دارد و خاصیت ضد درد و ضد التهاب برگ‌های آن، به کاهش درد و التهاب زخم تبخال کمک زیادی می‌کند. علاوه بر این فرآوردههای طبیعی گیاه مریم گلی برای درمان بیماری‌های لثه و زخم‌های دهانی مفید هستند و به بهبود سریع‌تر زخم کمک می‌کنند. همچنین استفاده از آن در دهانشویه‌ها به صورت غرغره در بهبود التهاب دهان و حلق و خونریزی لثه مفید است. از دیگر خواص گیاه مریم گلی کمک به درمان بیماری‌های التهابی مزمن نظیر روماتیسم، آسم، التهابات روده‌ای، تقویت سیستم ایمنی بدن، درمان سرفه، سرماخوردگی و کاهش فشار و قند خون است.
سیر
سیر با نام علمی آلیوم ساتیووم یکی از گیاهانی موثر برای بهبود تبخال است. آنزیم‌های موجود در این گیاه خاصیت ضد باکتری، ضد قارچ و ضد ویروس دارد که به درمان تبخال کمک خواهد کرد. علاوه بر این، سیر به عنوان یک ضد التهاب عمل می‌کند و ورم و التهاب ناشی از تبخال را تا حد زیادی کاهش می‌دهد. پیشگیری و درمان تصلب شرایین، سکته قلبی و مغزی، کاهش فشار و چربی خون، تقویت موها و تقویت سیستم ایمنی بدن از دیگر خواص این گیاه جادویی است. سیر همچنین حاوی انواع ویتامین و عناصر معدنی مهم مانند منگنز، فسفر، پتاسیم، کلسیم، آهن و ویتامین های ث، ب۶، ب۱ و ای است.
آویشن
آویشن نیز یکی دیگر از گیاهانی است که به دلیل خواص آنتی ویروس، آنتی باکتریال و ضد قارچی که دارد می‌تواند در بهبود تبخال و آفت دهان بسیار موثر باشد. امروزه فرآوردههای دارویی مختلفی به صورت محلول، ژل و اسپری دهانی حاوی عصاره این گیاه وجود دارد که برای بهبود سریع‌تر تبخال و آفت تجویز می‌شوند. آویشن همچنین دارای خواص ضد عفونی کننده زیادی است و مصرف آن برای درمان عفونت‌های دهان، لثه‌ها و دندان‌ها توصیه می‌شود. این گیاه همچنین بوی بد دهان را از بین می‌برد. آویشن حاوی ترکیبی به نام تیمول است که تاثیر مثبتی در مقابله با پوسیدگی دندان و برخی از باکتری‌های بیماری‌زای دهان مانند «ژنژیوالیس پورفیروموناس» دارد و با جرم‌های دندانی مقابله می‌کند.
درمان خانگی تبخال با گیاهان دارویی
معرفی داروهای گیاهی موثر در درمان تبخال
امروزه طیف گسترده‌ای از محصولات طبیعی وجود دارد که برای کمک به بهبود تبخال تولید می‌شوند. این داروها تاثیر زیادی در کاهش علائم و جلوگیری از عود عفونت ویروس هرپس داشته‌اند. استفاده از فواید گیاهان دارویی تا هنگامی که به اندازه نیاز مصرف و در شرکت‌های دارویی معتبر تهیه شوند، به خوبی می‌توانند در درمان این بیماری مفید باشند.
شما هم اکنون می‌توانید برای تهیه و خرید هر یک از این داروهای گیاهی، از طریق لینک زیر اقدام کنید.
پماد زیتونکس ترکیب اصلی تشکیل دهنده آن برگ درخت زیتون است. این پماد به دلیل ویژگی ضد میکروب و ضد ویروسی که دارد به درمان و رفع تبخال که نوعی بیماری ویروسی است کمک خواهد کرد. استفاده از پماد زیتونکس برای بهبود تبخال در روزهای اول شروع بیماری اثر بیشتری دارد و روی تبخال نوع اول و دوم موثرتر عمل می‌کند.
ژل ضد آفت آفتین ژل محصولی کاملا گیاهی با عصاره ریشه گیاهی شیرین بیان است که در کمترین زمان به درمان تبخال و بهبود آفت دهان می‌پردازد.
ژل تبخال آرتی هرپس، پماد بالمرا و ژل گیاهی ملیسان گل دارو از دیگر فرآوردههای طبیعی برای درمان انواع تبخال و دیگر عفونت‌های ویروسی پوست مانند زونا هستند. این فرآورده‌ها حاوی عصاره گیاه بادرنجبویه هستند. ترکیبات موجود در بادرنجبویه با اشغال کردن گیرنده‌های ویروسی، باعث جلوگیری از اتصال ویروس هرپس تبخال به دیواه سلولی می‌شوند و از ایجاد و گسترش بیماری توسط ویروس عامل بیماری ممانعت می‌کنند.
اسپری آویشن زربند از دیگر محصولات گیاهی برای درمان تبخال است و از اندام رویشی گیاه آویشن تولید می‌شود. این محصول به طور ویژه برای درمان آفت تجویز می‌شود و خاصیت ضدعفونی کننده و آنتی باکتری دارد.
پماد میرتوپلکس، آفتوپلکس، خمیر دهانی و محلول موضعی میرتکس باریج اسانس از دیگر محصولات گیاهی موثر برای درمان تبخال و آفت دهان موجود در داروخانه‌های کشور است. از آنها برای بهبود تبخال، بهبود آفت دهانی عود کننده و درمان کاندیدیازیس یا برفک دهانی که نوعی عفونت قارچی است، استفاده می‌شود. استفاده از این فرآورده‌ها، موجب کاهش مدت سوزش و طول دوره زخم می‌شود. این محصولات حاوی عصاره گیاه مورد هستند.
قطره و ژل ایرالوکس گل دارو از عصاره خشک گیاه ریوند (روبارب) تهیه می‌شود. این محصولات به درمان تبخال، آفت‌های دهانی و التهابات لثه‌ای ناشی از دندان‌های مصنوعی، پلاک‌های فلزی و درمان التهاب مخاط دهان و لثه کمک می‌کنند.
قطره موضعی سالویا از گیاه سالویا (مریم گلی) تهیه می‌شود. غرغره کردن این فرآورده در دهان به بهبود تبخال و رفع التهاب حلق و دهان کمک می‌کند.
سخن پایانی
تبخال یک بیماری ویروسی است که توسط پمادهای موضعی درمان می‌شود. بعضی از پمادها به نسخه پزشک نیاز دارند؛ اما پمادهای گیاهی را می‌توانید بدون تجویز پزشک استفاده کنید. اگر به مدت 10 روز از پمادهای بدون نسخه استفاده کردید و تبخال بهبود پیدا نکرد، باید به پزشک مراجعه کنید.
