نفخ به احساس ورم و پری شکم و افزایش میزان گاز در مجاری گوارش گفته می‌شود. این ناخوشی معمولا با خروج گازهای روده‌ای و آروغ زدن همراه است. این گاز توسط باکتری‌های موجود در دستگاه گوارش تولید می‌شود. باکتری‌ها، گاز را از طریق مواد غذایی که خورده شده، اما به درستی و به طور کامل هضم و جذب نشده‌اند، تولید می‌کنند. در این مقاله علل نفخ شکم و نحوه درمان آن را توضیح می‌دهیم. با ما همراه باشید.
علت نفخ شکم چیست و چرا احساس نفخ می‌کنید؟
عوامل متعددی باعث نفخ شکم می‌شوند که نوع تغذیه و اختلالات گوارشی از جمله مشکلات معده مهمترین آنها هستند. اصلی‌ترین علل نفخ شکم شامل موارد زیر می‌شود:
1) بلعیدن گاز و هوا
گاز شایع‌ترین علت نفخ، به ویژه بعد از خوردن غذا است. هنگام تجزیه غذای هضم نشده و یا بلع هوا، گاز در دستگاه گوارش جمع می‌شود. هرکسی هنگام خوردن یا آشامیدن هوا را می‌بلعد. اما برخی از افراد هوا را بیش از دیگران قورت دهند، به خصوص اگر سریع غذا می‌خوردند یا می‌نوشند، آدامس می‌جوند و سیگار می‌کشند. آروغ و باد معده دو راه خروج هوای بلعیده شده از بدن است. تأخیر در تخلیه معده (انتقال گاز کند) علاوه بر تجمع گاز، می‌تواند باعث نفخ شکم و اتساع شکم نیز شود.
2) اختلالات گوارشی
دلایل دیگر نفخ شکم ممکن است به دلیل شرایط پزشکی و اختلالات گوارشی باشد. مانند:
- سندرم روده تحریک پذیر (IBS)
- بیماری التهابی روده
- سایر اختلالات عملکردی دستگاه گوارش (FGIDs)
- سوزش سردل
- عدم تحمل غذایی
- عفونت انگلی
- یبوست
- تحرک روده تغییر یافته
- رفلکس‌های غیر طبیعی شکم
- ریفلاکس معده به مری (بازگشت غذا و اسید معده از معده به مری)
3) مصرف برخی غذاها
خوراکی‌هایی که باعث نفخ می‌شوند شامل سیر، موسیر، پیاز، سیب زمینی، سیب زمینی شیرین، کنگر فرنگی، بروکلی، کلم، گل کلم، تره فرنگی، تربچه، شلغم و… است.
سایر عوامل موثر بر نفخ شکم عبارتند از:
- عادات غلط غذا خوردن مانند خوردن یا آشامیدن خیلی سریع، نوشیدن آب بین غذا، پرخوری
- بلعیدن عصبی هوا
- یک جرعه سر کشیدن نوشابه‌های گازدار
- وجود برخی باکتری‌ها در رودهو رشد بیش از حد یا کمبود باکتری در دستگاه گوارش
- افزایش وزن
- دوران قاعدگی
- بی خوابی
- اختلالات خوردن مانند بی اشتهایی عصبی یا پرخوری عصبی
- عوامل بهداشت روان مانند استرس، اضطراب، افسردگی و موارد دیگر
- برخی از داروها
علل جدی و خطرات نفخ شکم چیست
نفخ شکم همچنین می‌تواند علامت چندین بیماری جدی باشد و با خطراتی برای سلامتی همراه گردد، از جمله:
۱) تجمع مایع پاتولوژیک در حفره شکم در نتیجه سرطان (به عنوان مثال، سرطان تخمدان)، بیماری کبد، نارسایی کلیه یا نارسایی احتقانی قلب.
۲) بیماری سلیاک، یا عدم تحمل گلوتن.
۳) نارسایی لوزالمعده، که اختلال در هضم غذا است زیرا لوزالمعده نمی‌تواند آنزیم های گوارشی کافی تولید کند.
علت نفخ شکم در زنان چیست
از مهمترین علل گاز و نفخ شکم در زنان تغییرات در سطح هورمون‌ها به خصوص قبل از دوران قاعدگی است. همچنین انتلا به برخی بیماری‌ها مانند سرطان تخمدان در ایجاد نفخ در زنان نقش دارند.
علائم نفخ شکم کدامند
- احساس سفت و پر بودن کامل شکم
- باد کردن شکم
- دفع گاز از دستگاه گوارش
راهکارهای درمان نفخ شکم
۱) از جویدن آدامس خودداری کنید. آدامس می‌تواند باعث بلع هوای اضافی شود که در نتیجه منجر به نفخ شکم می‌شود.
۲) مصرف نوشیدنی‌های گازدار را محدود کنید.
۳) از غذاهایی که باعث گاز می‌شود، از جمله سبزیجات در خانواده کلم، لوبیای خشک و عدس هستند، خودداری کنید.
۴) به آرامی غذا بخورید.
۵) از محصولات لبنی بدون لاکتوز (در صورت عدم تحمل لاکتوز) استفاده کنید.
۶) پروبیوتیک‌ها همچنین ممکن است در تعدیل مجدد باکتری‌های سالم روده کمک کنند. پروبیوتیک ها را می‌توانید در کفیر و ماست یونانی پیدا کنید.
۷) از مصرف ویتامین‌ها قبل از خواب اجتناب کنید.
مصرف ویتامین‌ها، باعث تقویت سلامت شما می‌شود. بعضی از مکمل‌های ویتامین، به علت وجود مواد معدنی خاص، باعث افزایش ورم شکم می‌شنود.متخصصین دستگاه گوارش معتقدند برخی از مکمل‌های ویتامین دارای الکل های شکر غیر قابل جذب هستند. مانند: شربت‌های سوربیتول و زیسیتول که این‌ها غیر قابل هضم هستند. به این خاطر که بدن ما دچار مشکل در هضم الکل‌های قندی، مواد افزودنی، پرکننده‌های موجود در برخی مکمل‌ها است و باعث می‌شود که باکتری‌ها گاز تولید کنند. از این رو بهتر است که ویتامین‌ها و مواد معدنی خود را از منابع طبیعی با یک رژیم غذایی متعادل دریافت کنید.
۸) برای خواب آماده شوید.
نوشیدنی‌های گاز دار از بزرگترین مجرمان برای نفخ شناخته شده‌اند. لذا حداقل ۲ ساعت قبل از خواب برای جلوگیری از استراحت سیستم گوارش خود، از مصرف این نوشیدنی‌ها و مواد غذایی نفاخ اجتناب کنید چون حداقل دو تا سه ساعت طول می‌کشد تا معده خود را خالی کند، در حالی که آنزیم‌های گوارشی شما ، گاز را به شکم‌تان می‌رساند.
۹) ماساژ
ماساژ شکمی همچنین ممکن است به کاهش نفخ شکم کمک کند. نتایج نشان داد که ماساژ باعث بهبود افسردگی، اضطراب و کاهش علائم نفخ شکم می‌شود.
۱۰) داروها
اگر تغییر سبک زندگی و مداخلات غذایی نفخ شکم را برطرف نمی‌کند، با پزشک خود صحبت کنید. اگر پزشک علت پزشکی شما را برای نفخ شکم پیدا کند، ممکن است درمان‌هایی را توصیه کند. درمان‌ها ممکن است شامل مصرف آنتی بیوتیک، داروهای ضد اسپاسم یا ضد افسردگی باشند.
درمان نفخ شکم با گیاهان دارویی
نعناع، بابونه، شوید، آویشن، بادرنجبویه، گشنیز، رازیانه، زیره سیاه، زیره سبز، انیسون، پونه، مرزنجوش، شیرین بیان و زنجبیل، از جمله گیاهان دارویی هستند که در طب سنتی از آنها به منظور درمان نفخ شکم و سوء هاضمه استفاده می‌شود. امروزه نیز این گیاهان دارویی با روشهای علمی شناسایی، جمع‌آوری و عصاره‌گیری شده‌اند و به منظور سهولت مصرف، توسط شرکت‌های داروسازی به شکل‌های دارویی رایج عرضه می‌گردند. برای اطلاعات بیشتر مطالعه “با علائم و راه‌های درمان سوء هاضمه با داروهای گیاهی” را پیشنهاد می‌کنیم.
اگر نفخ همراه با موارد زیر است با پزشک خود مشورت کنید:
۱) درد شدید یا طولانی مدت شکم.
۲) خون در مدفوع یا مدفوع تیره و قیر مانند به نظر می‌رسد.
۳) تب بالا
۴) اسهال
۵) بدتر شدن سوزش معده
۶) استفراغ
۷) کاهش وزن بدون دلیل
سخن پایانی
در پایان به یاد داشته باشید در صورتی که نفخ شکمی با وجود رعایت توصیه‌های غذایی و سایر نکات مربوط به داشتن سبک زندگی سالم مانند تحرک، دوری از استرس، تنظیم ساعات خواب و … بعد از دو هفته بهبود نیافت، بهتر است با پزشک متخصص مشورت کنید.
منبع:
https://www.healthline.com/health/abdominal-bloating#_noHeaderPrefixedContent
