مشخصات گل همیشه بهار

همیشه بهار گیاهی علفی و یک ساله، از گیاهان خانواده کاسنی يا گل ستاره است. برگ‌های ساده، کشیده و بیضوی بلند و به رنگ سبز از خصوصیات اصلی ظاهری این گیاه است و گلی معطر، به رنگ زرد تا نارنجی دارد. این گل زیبا با آغاز فصل بهار به گل می‌رود و درطول تابستان تا اواخر فصل پاییز گل دارد. بیش از 50 نوع از این گل در جهان وجود دارد. این گل به منظور استفاده در صنعت داروسازی در کشورهای اروپایی مختلف مانند هلند، بلژیک و انگلیس کاشت می‌شود. در کشور ما نیز پرورش آن به عنوان گیاهی تزئینی و دارویی انجام می‌شود و نوع پرتقالی رنگ آن از نظر دارویی برتری دارد چرا که دارای مقدار زیادی  مواد موثره است.

نام گل همیشه بهار

نام دیگر گل همیشه بهار، کالاندولا است و در بسیاری از منابع به این نام اشاره شده است.

اندام دارویی گل همیشه بهار

کلاپرک‌های کامل یا گل‌های جدا شده از نهنج گیاه، اندام دارویی آن را تشکیل می‌دهند. گلهای همیشه بهار در مرحله‌ای که کاملاً باز می‌شوند از بیشترین مقدار ماده موثره برخوردارند، بنابراین بهترین زمان برداشت بخش‌های دارویی گیاه، طول فصل تابستان و اوایل پاییز خواهد بود و برای اینکه گلبرگ‌ها رنگ و خاصیت خود را از دست ندهند و از کیفیت مطلوبی برخوردار باشند، باید آنها را به سرعت خشک کرد. روغن‌های فرار، ترکیبات آنتی اکسیدان، انواع ویتامین‌ها، استرول‌های گیاهی معروف به کالاندولین و فلاونوئیدها اصلی‌ترین مواد موجود در گلبرگ‌های این گیاه دارویی هستند.

خواص گل همیشه بهار (طبیعت و خواص درمانی)

طبع گل همیشه بهار سرد و خشک است. از گلبرگ‌های این گل برای مصارف دارویی مختلف در طب سنتی و به شیوه علمی در داروسازی استفاده می‌شود. تا کنون بیش از ۲۰۰ فرمول دارویی و محصول تجاری مختلف، حاوی عصاره‌ گل همیشه بهار در جهان تولید شده است. صابون کالاندولا و پماد کالاندولا برای درمان انواع زخم، جای سوختگی، درمان گزیدگی و بهبود عرق سوز از مهمترین فرآورده‌های طبیعی این گیاه پرخاصیت هستند. برخی از اصلی‌ترین کاربردهای دارویی این گل عبارتند از:

۱) کمک به درمان انواع مشکلات پوست

از گل همیشه بهار به شکل گسترده برای درمان سریع‌تر انواع زخم‌ و التهاب پوست، رفع خارش و سوزش، کاهش ورم، ضدعفونی کردن محل زخم و درمان سوختگی استفاده می‌شود. مواد موجود در این گل باعث ترمیم سریع‌تر سلول‌های آسیب دیده پوست می‌شوند. تولید کلاژن را تقویت می‌کنند و آبرسانی به پوست را افزایش می‌دهند. از این رو فرآورده‌های دارویی آن همواره از محبوب‌ترین گزینه‌های درمانی بیماران بوده‌اند. مصارف درمانی همیشه بهار برای حفظ سلامت پوست شامل موارد زیر می‌شود:

• کمک به درمان سریع‌تر انواع سوختگی
• درمان ترک پوست، زگیل و میخچه
• درمان زخم‌های واریسی
• کاهش التهابات ناشی از بستن پوشک در بدن نوزادان و مراقبت از پوست‌های حساس
• کمک به بهبود سریع‌تر زخم بستر
• برطرف کردن جای زخم
• تسکین و کاهش التهاب پوست بعد از موزدایی و لیزر
• درمان پوسته پوسته شدن و خشکی لب
• کاهش محسوس التهاب پوست در دوران پرتودرمانی سرطان سینه
• کمک به درمان اگزما و برطرف کردن قرمزی و التهاب پوست
• درمان تعریق زیاد و عرق سوز شدن
• پیشگیری از پیری زودرس و کاهش چین و چروک پوست

۲) حفظ سلامت موها

تقویت مو، جلوگیری و درمان شوره سر، درمان عفونت پوست سر و به دنبال آن پیشگیری از ریزش موها از مهم‌ترین خواص گل همیشه بهار برای موها است. ترکیبات این گل به دلیل دارا بودن ویژگی ضد التهاب، تولید شوره سر را در پوست مهار می‌کنند و با افزایش خون‌رسانی به موها باعث تقویت مو و پیشگیری از ریزش موها می‌شوند.

۳) رفع مشکلات دستگاه گوارش

از این گیاه به صورت خوراکی برای درمان برخی اختلالات گوارشی مانند تسکین التهاب معده، رفع نفخ معده و روده استفاده می‌شود. همچنین تاثیر ضد سرطانی برای مقابله با سرطان لوزالمعده و سرطان روده بزرگ دارد.

۴) کمک به درمان بیماری بواسیر

خاصیت ترمیم سریع بافت‌های آسیب دیده، کاهش ورم و التهاب از خواص گل همیشه بهار است و به دلیل همین ویژگی‌ها، بسیاری از محققان به این نتیجه رسیده‌اند که استفاده موضعی از فراورده‌های دارویی تهیه شده از گل همیشه بهار یا ضماد آن در طب سنتی، بر روی نواحلی تناسلی و مقعد، به درمان بواسیر، کاهش علائم آن و بهبود شقاق مقعد کمک می‌کند.

۵) درمان عفونت رحم و دستگاه تناسلی

از دیگر خواص همیشه بهار درمان انواع عفونت از جمله درمان عفونت رحم و عفونت‌های قارچی دستگاه تناسلی است. این گیاه خواص ضد میکروبی و ضد قارچی دارد. روغن گل‌های کالاندولا اثر خوبی روی ۲۳ سویه مخمر کاندیدا دارد. مخمر کاندیدا از قارچ‌های شایع و عامل بسیاری از عفونت‌ها از جمله عفونت دهان، واژن و پوست است.

۶) رفع مشکلات قاعدگی

گیاه همیشه بهار از دسته گیاهان قاعده‌آور است. مصرف دمنوش آن برای تنظیم سیکل قاعدگی مفید است. همچنین به کاهش درد و گرفتگی‌های شکمی این دوران کمک می‌کند. به دلیل قاعده آور بودن این گیاه، استفاده از آن در دوران بارداری غیر مجاز است زیرا احتمال سقط جنین را افزایش می‌دهد.

۷) سلامت دهان و دندان

درمان التهاب لثه که از شایع‌ترین مشکلات دهان و دندان است یکی دیگر از خواص این گیاه دارویی است. استفاده از دهانشویه‌های حاوی عصاره گل همیشه بهار، التهاب لثه را کاهش می‌دهد و به کاهش تعداد میکروارگانیسم‌های روی مواد بخیه استفاده شده در پروسه کشیدن دندان نیز کمک می‌کند.

8) گل همیشه بهار برای کیست تخمدان

هنگامی که فرد به کیست تخمدان مبتلا شود، یکی از درمان های موثر استفاده از دمنوش گل همیشه بهار است. برای این منظور دو قاشق گل همیشه بهار را دم کرده و با عسل مصرف شود.

9) خواص گل همیشه بهار برای کبد

کبد اندامی است که کار اصلی آن سم زدایی بدن است و گل همیشه بهار سبب می شود خود کبد از مواد زائد پاکسازی شود.

مضرات گل همیشه بهار

گل همیشه بهار یکی از بی خطرترین گیاهان دارویی است. با این وجود استفاده غیر مجاز، بی‌رویه و بدون نظر متخصص از آن توصیه نمی‌شود. برخی از مهم‌ترین موارد احتیاطی و منع مصرف آن به شرح زیر است:

1. مصرف خوراکی گل همیشه بهار برای زنان باردار مجاز نیست زیرا باعث تحریک رحم و افزایش احتمال سقط جنین می‌شود.
2. مصرف این گیاه ممکن است به طور بسیار نادر ایجاد حساسیت کند. این حساسیت اغلب به صورت خارش ‏پوست است.
3. مصرف همیشه بهار همراه با داروهای مسکن یا کاهنده فشار خون توصیه نمی‌شود. بنابراین چنانچه هر کدام از داروهای کلونازپام، لورازپام، فنوباربیتال و زولپیدم را مصرف می‌کنید، قبل از مصرف با پزشک خود مشورت کنید.

معرفی گیاه درمنه

درمنه گیاهی علفی و دائمی از خانواده کاسنی‌ها، به ارتفاع حداکثر ۲ متر با ریشه‌ای چوبی است. برگ‌های گیاه معطر، کرک‌دار و خطی هستند. تا ۲۰ سانتی‌متر طول دارند و دارای بریدگی‌های عمیق و نامساوی با نوک تیز می‌باشند. سطح رویی برگ‌های درمنه سبز و سطح زیرین آن سبز مایل به سفید است. گل‌ها به ‌صورت کاپیتول‌های کوچک زرد رنگ یا زرد مایل به قرمز در قسمت انتهایی شاخه‌ها قرار دارند. این گیاه یکی از اصلی‌ترین و فراوان‌ترین گیاهان مناطق مرکزی و بیابانی ایران و مرتع کشور است و به ویژه در استان‌های گلستان، مازندران و آذربایجان، استان فارس، کرمان، یزد و خراسان به وفور یافت می‌شود.‏

اندام دارویی

سرشاخه‌های برگدار گیاه اندام دارویی آن را تشکیل می‌دهد و در مراحل انتهایی گلدهی و زمانی که گیاه بذر می‌دهد، میزان مواد موثره موجود در آن به بالاترین مقدار می‌رسد. این زمان، بهترین موقع برای برداشت گیاه به منظور استفاده از خواص درمانی آن است. درمنه حاوی ترکیبات شیمیایی مختلفی مانند ترکیبات سانتونین، کومارین و همچنین فلاونوئیدهایی نظیر کوئرستین و روتنوئید است. قسمت هوایی و به خصوص برگ‌های این گیاه حاوی ترکیبات اسانس سینئول و توجون است. همچنین موادی از جمله تری‌ترپن‌ها، آدنین، آمیرین، میرسن، اسکولین، نرول، ولگارین، میرسن، مواد ضد کرم و ترکیبات آلرژی‌زا در گیاه وجود دارد. این مواد خواص درمانی ویژه‌ای را به گیاه درمنه بخشیده‌اند.

خواص درمنه (طبیعت و خواص درمانی)

طبیعت این گیاه خیلی گرم و خشک است و خاصیت بادشکن دارد. از این گیاه در در طب سنتی ایران برای درمان سرفه، سرماخوردگی، و دفع کرم‌های انگلی استفاده می‌شده و برای دور کردن و دفع حشرات کاربرد داشته است. از اندام هوایی درمنه کوهی در داروسازی استفاده می‌شود و جنبه دارویی و پزشکی آن برای انسان و دام بسیار مهم است. برخی از مهم‌ترین فواید درمانی گیاه درمنه به شرح زیر است:

۱) خواص درمنه برای سرطان

درمنه حاوی ترکیبی به نام آرتمیسینین است. آرتمیسینین هر چیزی را از انگل تا باکتری، قارچ و سلول سرطانی می‌کشد، در شرایطی که کاری با سلول‌های سالم ندارد. از این رو این گیاه برای کمک به درمان سرطان کاربرد دارد.

۲) پیشگیری و کمک به درمان مالاریا

به واسطه توانایی بالای گیاه درمنه در خلاص شدن از شر انگل مالاریا، از این گیاه به عنوان یک گزینه دارویی مناسب برای درمان بیماری مالاریا استفاده می‌شود.

۳) درمان عفونت‌های قارچی سطحی پوست و التیام زخم‌ها

درمنه خاصیت ضدعفونی کنندگی زیادی دارد و از آن برای درمان عفونت‌های قارچی سطحی پوست و ضد عفونی کردن محل زخم‌ها استفاده می‌شود. درمنه در درمان تعریق زیاد و از بین بردن باکتری‌هایی که باعث بوی نامطبوع عرق در بدن می‌شوند، نیز موثر است. از این گیاه در صنعت داروسازی برای ساخت لوسیون‌های ضد عفونی کننده قارچ‌های پوستی استفاده می‌شود، همچنین درمنه به صورت لوسیون برای تقویت و جلوگیری از چروک پوست کاربرد دارد. استفاده از قطره درمنه باعث درمان کچلی ناخن می‌شود و دارای اثرات ضد التهاب بوده، در روند ترمیم زخم و بهبود سریع‌تر آن مؤثر است.

۴) کمک به درمان سرفه و سرماخوردگی

یکی از خواص درمنه درمان سرفه است و از جوشانده آن برای بهبود سرفه و سرماخوردگی استفاده می‌شود.

۵) دفع کرم‌های انگلی

خاصیت ضد کرم گیاه درمنه در بررسی‌های بالینی مختلف تایید شده است به ویژه این گیاه بر دفع انگل کاندیدا آلبیکنس، كرمك و آسكاريس موثر است.

۶) درمان افسردگی

درمنه خاصیت تسکین دهنده و ضد اضطراب قوی دارد و برخی از پژوهشگران اعتقاد دارند که این گیاه در درمان افسردگی موثر است. ترکیبات موجود در اسانس درمنه، به تعادل مواد شیمیایی در مغز کمک و در نهایت خلق و خو را بهتر می‌کند. نتایج یک مطالعه، نشان داد درمنه کوهی با داشتن مقادیر بالای مواد آنتی اکسیدان طبیعی نظیر سانتونین، کومارین و همچنین فلاونوئیدهایی مثل کوئرستین و روتنوئید در صورت جایگزین شدن با آرام‌بخش‌های شیمیایی مثل دیازپام قادر است علاوه بر القای آثار تسکینی و ضد اضطرابی، خواص آنتی اکسیدان قوی خود را به بدن انتقال دهد و سلول‌ها را از آثار آنتی اکسیدانی خود نیز بهره‌مند سازد.

۷) کمک به درمان دیابت و آسیب‌های کبدی

مشخص شده است که عصاره گیاه درمنه بر سطح آنزیم‌های کبدی موثر است و با کاهش آسیب سلول‌های کبدی، کاهش سطح لیپیدهای کبدی و جلوگیری از تشکیل کبد چرب، باعث کم شدن سطح آنزیم‌های ALT و AST در پلاسما می‌شود. علاوه بر این می‌توان از این گیاه در درمان دیابت استفاده کرد.

۸) کمک به رویش مجدد مو

روغن گياه دارويی درمنه برای روياندن مجدد موی ريش، جلوگيری از ريزش مو و درمان كچلی مفید است.

۹) جلوگیری از پیشرفت بیماری آترواسکلروز

تحقیقات ثابت کرده است که درمنه از طریق ایجاد تغییرات مطلوب بر سطح لیپوپروتئین‌ها، در جلوگیری از پیشرفت بیماری آترواسکلروز یا تصلب شرائین مؤثر است.

10) خواص درمنه برای ریه

درمنه جزو گیاهانی است که از آن برای تهیه داروی ضد آسم استفاده  می شود اما شواهد علمی کافی برای تایید اثرگذاری آن وجود ندارد لذا پیش از استفاده حتما با پزشک متخصص مشورت کنید.

11) خواص درمنه برای معده

نوشیدنی چای درمنه برای التیام انواع بیماری های گوارشی مفید بوده و سبب کاهش التهاب روده، اسهال، یبوست و دل درد می شود. این گیاه همچنین هضم و جذب مواد غذایی نیز کمک می کند.

عرق درمنه

عرق درمنه برای درمان کم روده، بیماری دیابت و جلوگیری از ریزش مو بسیار مفید می باشد.

عوارض گیاه درمنه

1. این گیاه به دلیل اثرات قاعده آور ترکیب توژان موجود در روغن فرار آن در دوران بارداری منع مصرف دارد و در شیردهی باید با احتیاط و مشورت پزشک استفاده شود.
2. دانه‌های گرده گیاه درمنه یکی از عوامل حساسیت‌زا معرفی شده است و در برخی افراد مجر به بروز آلرژی به شکل آسم و تب یونجه می‌شود. گفتنی است این گرده‌ها می‌توانند تا دو کیلومتر جابه‌جا شده و ایجاد حساسیت کنند.
3. اسانس درمنه دارای ماده سمی به نام توجون است. از این رو استفاده بیش از اندازه و برای مدت طولانی از آن ممنوع است.
4. افراط در مصرف درمنه برای معده مضر است. باعث سردرد و عصبی شدن فرد، اختلال در بینایی، سرگیجه، حالت تهوع و تشنج می‌شود و در مواردی حساسیت پوستی گزارش شده است.

مراجع:

دائره المعارف گیاهان دارویی

فصلنامه علمی پژوهشی گیاهان دارویی و معطر ایران

مشخصات گیاه نعناع

نعناع گیاهی علفی با ساقه‌هایی بر دو نوع خزنده و زیرزمینی است. برگ‌ها به شکل متقابل، بیضوی، نوک تیز، دندانه‌دار، کمی پوشیده از کرک به طول ۴ تا ۷ سانتیمتر و به عرض ۲ تا ۳ سانتیمتر هستند. نعناع گونه‌های مختلفی دارد که نعناع فلفلی، نعناع کوهی، نعناع سیاه یا وحشی و نعناع معمولی از انواع آن هستند. این گیاه در بیشتر نواحی کشورمان می‌روید و بهترین زمان جمع آوری گیاه برای مصارف دارویی، همزمان با گلدهی گیاه در ماه‌های تیر و مرداد است.

اندام دارویی

برگ‌ها، بخش دارویی گیاه را تشکیل می‌دهند. مهم‌ترین ترکیب شیمیایی موجود در آن، منتول است که خواص درمانی ویژه‌ای به آن بخشیده است، همچنین ترکیبات دیگری مانند فلاونوئیدها، پلی‌فنل‌های پلیمر شده، توکوفرول‌ها، کاروتن‌ها، بتائین، کولین، آنتی‌اکسیدان‌ها، ویتامین‌ها و مواد معدنی نیز در برگ‌های این گیاه وجود دارد.

خواص نعناع (طبیعت و خواص درمانی)

طبع نعناع گرم و خشک است و مصرف آن در سرد مزاج‌ها باعث تأمین حرارت مورد نیاز بدن می‌شود. همچنین تحلیل برنده رطوبت بدن است و بلغم را دفع می‌کند. در صنعت داروسازی نیز فرآورده‌های طبیعی متعددی از گیاه نعناع تولید می‌شود. شربت گریپ میکسچر برای تسکین دل درد نوزادان، قرص جویدنی منتازین به منظور درمان اختلالات گوارشی، قرص مکیدنی آلتادین برای بهبود سرماخوردگی و سرفه، محلول منتول برای باز کردن گرفتگی بینی، کرم رزماریدین برای تسکین دردهای مفصلی و لوسیون موضعی منتا برای تسکین سردرد، تعدادی از داروهای گیاهی حاوی عصاره نعنا هستند. همچنین انواع کرم‌ها و پمادهای گیاهی برای درمان تعریق زیاد، التیام زخم‌ها، دهانشویه و خمیردندان‌های حاوی عصاره نعناع از دیگر محصولات دارویی این گیاه پرخاصیت در داروخانه‌های کشور است.

خواص نعناع خشک برای سرماخوردگی

نعنا یکی از موثرترین گیاهان دارویی برای کمک به درمان اختلالات تنفسی، سرماخوردگی و گلو درد است. منتول موجود در این گیاه باعث شل شدن خلط و خروج راحت‌تر آن از گلو می‌شود و به باز شدن گرفتگی بینی نیز کمک می‌کند. علاوه بر این، تحقیقات متعدد انجام شده روی گیاه نعناع، تاثیر ضد التهابی این گیاه برای کاهش علائم آلرژی‌های فصلی و آسم را نیز نشان داده است. خواص نعناع برای دستگاه تنفسی شامل کمک به درمان بیماری‌های زیر می‌شود:

• درمان انواع گلو درد
• درمان بیماری‌های التهابی دستگاه تنفسی مانند سینوزیت و آسم
• کمک به درمان رینیت آلرژیک
• درمان سرفه‌های تحریکی
• درمان آبریزش بینی و کمک باز کردن گرفتگی بینی به ویژه در نوزادان
• کاهش التهاب مخاط گلو و دهان
• بهبود گرفتگی صدا

خواص نعناع برای معده

نعناع با داشتن اثر ضد اسپاسم در دستگاه گوارشی، تاثیر سریع و ‎محسوسی بر رفع اختلالات گوارشی مانند سوزش معده، درمان ورم معده و التهاب آن دارد. مصرف محصولات دارویی نعنا می‌تواند درون شکم را گرم کند که این مسئله، خروج گاز از بدن – که طی فرآیند گوارش به وجود می‌آید – را آسان می‌کند. خواص نعناع برای معده و روده شامل موارد زیر می‌شود:

• کمک به درمان دل درد و کولیک نوزادان
• کمک به هضم غذا و تقویت معده
• درمان دل درد و دل پیچه
• رفع نفخ
• درمان سکسکه
• رفع سردی و رطوبت معده
• کمک به درمان سندروم روده تحریک‌پذیر

تسکین دردهای عضلانی

منتول موجود در گیاه نعنا خاصیت ضد التهاب و ضد درد موضعی دارد. هنگامی که فرآورده‌های نعناع ‏روی پوست مالیده می‌شوند، به طور همزمان، باعث تحریک اعصاب ویژه درک حس سرما و سرکوب اعصاب ویژه درک حس درد می‌شوند.‎ همچنین اسانس نعناع، انقباضات عضلانی ایجاد شده توسط سروتونین را مهار می‌کند. این گیاه به درمان دردهای عصبی سطحی، تسکین درد سياتيک و دردهای عضلانی اسکلتی، کاهش درد ناشی از گرفتگی عضلات و کشیدگی تاندون‌ها، درمان کمر درد و کاهش علائم استئوآرتریت زانو کمک می‌کند.

درمان عفونت‌های پوستی و آکنه

یکی دیگر از خواص نعناع، افزایش طراوت، شادابی و شفافیت ‏پوست است.در بهبود زخم‌های سطحی و از بین جای جوش و آکنه تاثیر زیاد دارد. برگ‌های نعناع حاوی ‏مقدار زیادی اسید سالیسیلیک و دیگر مواد آنتی‌اکسیدان است که به پیشگیری ‏از فعالیت رادیکال‌های آزاد کمک می‎‌کند و در نتیجه باعث بهبود سریع‌تر محل زخم‌های قدیمی، روشن‌تر شدن و ‏جوان شدن پوست می‌شود. قدرت لایه برداری بالا و پاکسازی عمیق پوست، ایجاد حس خنکی و کاهش ‏التهاب و قرمزی پوست، نعناع را به یکی از مفیدترین گیاهان دارویی برای ترمیم زخم‌ها و رفع التهابات پوستی ‏تبدیل کرده است.

درمان میگرن و سردرد

اسانس نعناع، به درمان میگرن و سردرد کمک زیادی می‌کند. استفاده از فرآورده‌های نعنا می‌تواند تهوع، درد و حساسیت افراد مبتلا به میگرن را به طور چشمگیری کاهش دهد.

رفع بوی بد دهان

حجم زیادی از دهانشویه‌ها و خمیر دندان‌هایی که امروزه در داروخانه‌ها یافت می‌شود، حاوی عصاره گیاه نعناع (منتول) است. منتول علاوه بر اینکه باعث ایجاد احساس خنکی در دهان می‌شود و به عنوان طعم دهنده و معطر کننده کاربرد دارد، خاصیت میکروب‌کشی و ضد عفونی کنندگی دارد و مانع از رشد باکتری‌های مضر داخل دهان می‌شود. همچنین با تمیز کردن زبان و دندان‌ها، به از بین بردن بوی بد دهان کمک می‌کند به طوری که حتی جویدن برگ‌های تازه گیاه نعناع نیز این خاصیت را به همراه دارند.

کاهش استرس و افزایش تمرکز

منتول موجود در نعناع، خاصیت آرامبخش و ضد اسپاسم دارد و به دلیل داشتن ویژگی ضد التهاب، باعث کاهش فشار خون و حرارت بدن می‌شود. به آرامش و تخلیه ذهن از نگرانی‌ها و کاهش استرس کمک شایانی می‌کند و باعث افزایش تمرکز، حافظه و هوشیاری می‌شود.

درمان حالت تهوع

نعنا دارای خاصیت آنتی‌اسپاسمودیک است. استفاده از این گیاه برای کاهش حالت تهوع دوران بارداری، درمان حالت تهوع ناشی از ماشین گرفتگی و تهوع بعد از انجام عمل‌های جراحی مفید است.

خواص نعناع برای رحم

دمنوش نعناع برای درمان گرفتگی قاعدگی بسیار مفید است. این گیاه همچنین در کاهش دردهای ناشی از قاعدگی اثرگذار می باشد.

تفاوت نعناع و نعناع فلفلی

نعناع فلفلی دارای برگ های ریز تر و طعم تندی است. نعناع فلفلی حالت آبدار تری دارد و خشکی نعناع را ندارد و همچنین نعناع فلفلی حاوی منتول می باشد.

مضرات نعناع

1. استفاده از گیاه نعناع برای افرادی که دچار ناراحتی‌های کبد، مشکلات کیسه صفرا مانند سنگ کیسه صفرا، التهاب و انسداد مجاری صفراوی هستند، ممنوع است.
2. زیاده‌روی در مصرف نعناع می‌تواند سیستم گوارشی را تحریک کند. بنابراین افراد مبتلا به ترش کردن و رفلاکس معده مری، لازم است از مصرف بیش از حد محصولات نعناع خودداری کنند زیرا باعث تشدید مشکلاتشان می‌شود.
3. منتول خالص را نمی‌توان به صورت خوراکی مصرف کرد زیرا سمی است و فقط استفاده موضعی از آن مجاز می‌باشد.
4. زیاده‌روی در مصرف نعناع و فرآورده‌های آن برای کودکان و نوزادان مضر است و بر سیستم گوارش، حرکات تنفسی و قلب کودک تاثیر منفی می‌گذارد.
5. زیاده‌روی در مصرف محصولات تهیه شده از گیاه نعناع ممکن است باعث افزایش فشار خون، تحریک معده، سوزش سردل، حالت تهوع و استفراغ شود.
6. نعناع و فرآورده‌های آن با برخی داروهای شیمیایی مانند آسپرین، پلاویکس، وارفارین، دیازپام، لورازپام، والیوم، پپسید، زانتاک و سایر داروهایی که اسید معده را کاهش می‌دهند، احتمال تداخل دارویی دارد، بنابراین قبل از مصرف با پزشک و داروساز مشورت شود.

مراجع:

دائره المعارف گیاهان دارویی

فارماکوپه گیاهی ایران

https://www.healthline.com/nutrition/mint-benefits

https://www.eatthis.com/health-benefits-of-mint

مشخصات گیاه مریم گلی

مریم گلی یک گیاه دارویی علفی، چند ساله و متعلق به خانواده نعناع است. این گیاه گونه‌های متعددی در سراسر جهان دارد و از پراکندگی نسبتا وسیعی در فلور گیاهی کشورمان برخوردار است. تاکنون حدود ۵۸ گونه از این گیاه در ایران شناسایی و گزارش شده که از این تعداد، ۱۷ گونه بومی و انحصاری کشورمان است. این گیاه به طور خودرو در آذربایجان، لرستان، شیراز، کرمانشاه، سمنان و دماوند تهران می‌روید. نام‌های دیگر مریم گلی سالویا و مریمی می باشد.

شکل مریم گلی گیاهی با ساقه‌هایی به رنگ سبز تیره و پر از کرک‌های خاکستری به ارتفاع حدود ۳۰ تا ۶۰ سانتیمتر است. برگ‌های آن، نیزه‌ای شکل و سطح آن‌ها با کرک‌های ظریفی پوشیده شده است. گل‌های مریم گلی به رنگ بنفش متمایل به آبی، صورتی یا سفید هستند. این گلها در قسمت فوقانی ساقه، روی چرخه‌های مخصوصی تجمع یافته‌اند. روی هر چرخه ۵ الی ۸ گل وجود دارد و میوه‌ فندقی آن به رنگ قهوه‌ای روشن یا تیره است.

نام گیاه مریم گلی از کلمه‌ای لاتین به معنای شفا یافتن و بهبود گرفته شده و نشان دهنده خواص بیشمار این گیاه برای درمان انواع بیماری‌ها از گذشته بوده است. نام دیگر مریم گلی به انگلیسی سالویا (Salvia) است و در کتب طب سنتی به نام «مریمی» نیز معرفی شده است.‏ در پاسخ به اینکه مریم گلی در کجا می روید، باید گفت محل اصلی کشت گیاه مریم گلی سواحل شمالی مدیترانه بوده است. امروزه این گیاه در تمام مناطق معتدله رشد می‌کند و بیشتر به صورت وحشی در کوهستان ها و صحراها می روید همچنین در زمین های دارای خاک سبک و غنی شده کشت می شود.

اندام دارویی

بخش دارویی گیاه را برگ‌ها و سرشاخه‌های گلدار تشکیل می‌دهند و بهترین زمان جمع آوری اندام دارویی، در فصل گلدهی گیاه یعنی ماه‌های خرداد، تیر و مرداد است.

خواص مریم گلی چیست

گیاه مریم گلی طبعی گرم و خاصیت آرام‌بخشی دارد. این گیاه به تقویت سیستم ایمنی بدن، افزودن اشتها و درمان کم‌خونی کمک می‌کند. میکروب‌کش و نشاط‎ آور است. به صورت موضعی، به عنوان قابض، ضد باکتری ، ضد تعریق و برای درمان التهاب دهان به صورت غرغره و دهانشویه مورد استفاده قرار می‌گیرد. استفاده موضعی از آن به درمان تبخال و آفت کمک می‌کند.

در سال‌های اخیر نیز بر روی خاصیت مریم گلی ‏مطالعات گسترده‌ای صورت گرفته است تا کاربرد سنتی آن و خواص و مضرات مریم گلی را اثبات و اثرات جدید بیولوژیکی آن را پیدا کند. این مطالعات اثرات ‏ضد سرطانی، ضد التهابی، ضد درد، آنتی‌اکسیدان، ضد میکروبی، ضد جهش، ضد زوال عقل و کاهنده قند و چربی خون گیاه مریم ‏گلی را تایید کرده اند و امروزه از عصاره آن در صنعت داروسازی برای ساخت انواع داروها به منظور درمان بیماری‌های التهابی ‏مزمن نظیر روماتیسم، آسم، التهابات روده‌ای، درمان تبخال و کاهش فشار و قند خون استفاده می‌شود.

قرص گلیکوگل برای ‏کاهش قند خون، قرص میناسیج برای جلوگیری از تعریق زیاد، قرص سالویگل به منظور کاهش ترشح عرق در دوران یائسگی، لوسیون گیاهی مریم گلی برای درمان آکنه و اگزما و انواع پماد ‏گیاهی مریم گلی برای درمان تبخال و آفت دهان برخی از فرآورده‌های طبیعی این گیاه هستند. گیاه ‏مریم گلی در صنايع عطرسازی، آرايشی و تهیه بسیاری از صابون‌ها و مواد بهداشتی نیز به دلیل برخورداری از یک رایحه‌ دلپذیر، ‏کاربرد فراوان دارد. ‏

فواید مریم گلی برای دهان و دندان

استفاده موضعی از گیاه مریم گلی به درمان تبخال و آفت کمک می‌کند. این گیاه خاصیت آرامبخش دارد و برگ‌های آن خاصیت ‏ضد درد و ضد التهاب دارند که به کاهش درد و التهاب زخم تبخال کمک زیادی خواهد کرد، علاوه بر این فرآورده‌‌های طبیعی ‏تهیه شده از گیاه مریم گلی برای درمان بیماری‌های لثه و زخم‌های دهانی مفید هستند و استفاده درمانی از آن برای درمان تبخال، به ‏بهبود سریع‌تر زخم کمک خواهد کرد. همچنین استفاده از گیاه مریم گلی در دهانشویه‌ها به صورت غرغره در بهبود التهاب دهان و ‏حلق و خونریزی لثه مفید است. مصرف دهان شویه و خمیردندان‌های حاوی مریم گلی می‌تواند عملکرد کاندیدا آلبیکنس، قارچی ‏که ممکن است منجر به ایجاد پوسیدگی دندان شود را نیز متوقف کند و به بهبود عفونت گلو، آبسه دندانی، عفونت لثه و زخم‌های ‏دهان کمک می‌کند.‏

خاصیت ضد التهابی و تسکین درد مفاصل

ترکیبات تشکیل دهنده مریم گلی به این گیاه خاصیت ضد التهاب و ضد درد داده‌اند. از این رو مصرف موضعی آن به تسکین دردهای مفصلی و روماتیسم کمک شایانی می‌کند. همچنین استفاده از عصاره یا روغن مریم گلی برای تسکین دردها یا اسپاسم‌های عضلانی نیز موثر است.

فواید مریم گلی برای سیستم گوارشی

درمان اختلالات گوارشی مانند نفخ معده، تسکین درد یا گرفتگی عضلانی معده، سوزش معده و اسهال از خواص مریم گلی است. مریم گلی خاصیت ضد اسپاسم دارد و باعث تسکین کرامپ‌ها یا گرفتگی عضلانی معده می‌شود.

فواید مریم گلی برای بانوان

مریم گلی حاوی فیتواستروژن (استروژن‌های گیاهی) است و از این رو مانع افت شدید استروژن در دوران یائسگی بانوان می‌شود. به همین جهت در کاهش مشکلات این دوران موثر است و  به کاهش درد دوران قاعدگی و درمان بسیاری از مشکلات رحم مانند خونریزی‌های غیر عادی و تومورها کمک می‌کند.

فواید مریم گلی برای استرس

این گیاه حاوی آنتی‌اکسیدان‌های سنتزی مانند اپیژنین، دیوزمتین و لوتئولین است. می‌تواند با افسردگی و استرس مقابله کند و باعث افزایش توجه و تمرکز شود. بخور مریم گلی آرام بخش و مقوی اعصاب است و در آرام‌سازی عضلات نقش دارد.

کاهش تعریق

اسیدهای فنولی موجود در گیاه مریم گلی باعث مهار ترشح عرق می‌شوند، از این رو جلوگیری از تعریق زیاد با علت‌های مختلف مانند تعریق زیاد ناشی از یائسگی، ضعف، دیستونی، تعریق شبانه و تعریق زیاد ناشی از علل روانی از دیگر خواص سالویا است.

خواص مریم گلی برای مو

مریم گلی به دلیل دارا بودن مقادیر بالای بتا سیسترول و یک ترکیب ۵-آلفا ردوکتاز (که در درمان طاسی الگوی مردانه مؤثر است) ‏برای مقابله با ریزش مو و طاسی بسیار مفید است، همچنین افزایش درخشندگی و براق شدن موها، تحریک رشد مو و رفع سفید ‏موها از دیگر کاربردهای این گیاه برای سلامت مو است. ‏برای این اهداف هم می توان از روغن مریم گلی و هم از عصاره آن که به صورت دم کرده و جوشانده است، استفاده نمود.

خاصیت مریم گلی برای پوست

عصاره گیاه مریم گلی خاصیت ضد باکتری دارد و بر باکتری‌های اصلی ایجاد کننده آکنه اثر می‌گذارد و از گسترش عفونت جلوگیری می‌کند، همچنین مواد موثر موجود در عصاره این گیاه به دلیل داشتن اثرات ضد التهابی و مهار فعالیت غدد چربی‌ساز پوست به بهبود سریع‌تر ضایعات آکنه و جوش کمک می‌کنند. از گیاه مریم گلی برای درمان برخی ناراحتی‌های پوستی دیگر مانند اگزما و پسوریازیس نیز استفاده می‌شود. جالب است بدانید امروزه روغن مریم گلی در بسیاری از محصولات زیبایی پوست استفاده می‌شود، آنتی اکسیدان موجود در روغن این گیاه، رادیکال‌های آزاد، چین و چروک و افتادگی پوست را از بین می‌برند باعث روشن‌تر شدن و جوان‌تر شدن پوست می‌شوند.

فواید مریم گلی برای آلزایمر

استفاده از عصاره مریم گلی برای مقابله با آلزایمر و زوال عقل موثر است. بیماری آلزایمر در نتیجه‌ کاهش سطح یکی از انتقال‌دهنده‌های عصبی بروز می‌کند که مریم گلی این روند را کاهش می‌دهد زیرا قادر است از ترشح آنزیم مسئول این تخریب جلوگیری کند.

قرص گلیکوگل برای کاهش قند خون، قرص سالویگل برای جلوگیری از تعریق زیاد، لوسیون گیاهی مریم گلی برای درمان آکنه و اگزما و انواع پماد گیاهی مریم گلی برای درمان تبخال و آفت دهان برخی از فرآورده‌های طبیعی این گیاه در داروخانه‌های کشورمان هستند. گیاه مریم گلی در صنايع عطرسازی، آرايشی و تهیه بسیاری از صابون‌ها و مواد بهداشتی نیز به دلیل برخورداری از یک رایحه‌ دلپذیر، کاربرد فراوان دارد.

کاهش قند خون

یکی از خواص گیاه سالویا، اثر آن بر کاهش قند خون مبتلایان به بیماری دیابت است به طوری که بررسی‌های بالینی نشان داده است، مصرف عصاره سالویا باعث کاهش قند خون افراد سالم و افراد دیابتی وابسته به انسولین می‌شود ولی در بیماران دیابتیک غیر وابسته به انسولین تاثیری ندارد، این گیاه آزادسازی گلوکز ذخیره شده در کبد را منظم و از نوسانات شدید قند خون جلوگیری می‌کند.

خواص مریم گلی برای رحم

گیاه مریم گلی، به ‌دلیل خواص ضد میکروبی و ضد التهابی که دارد، به عنوان یک راهکار طبیعی برای درمان عفونت‌های رحمی مانند عفونت واژن و عفونت مجاری ادراری در طب سنتی مورد استفاده قرار گیرد. همچنین مریم گلی از گیاهان مفید برای زنان است و در برطرف شدن ترشحات زنانه موثر است و دم کرده مریم گلی خشک شده برای کاهش درد دوران قاعدگی و رفع بی نظمی‌های قاعدگی بسیار مفید می باشد.

خواص مریم گلی برای مردان

مریم گلی به دلیل خواص ضد التهابی و پایین آوردنده کلسترول خون که دارد برای مردان مفید است و در پیشگیری از بیماری های قلبی عروقی و سکته که در مردان رایج است، موثر می باشد. همچنین مصرف این گیاه به طورکلی در تقویت سیستم ایمنی بدن تاثیر دارد.

تقویت سیستم ایمنی بدن، درمان سرفه و سرماخوردگی

مریم گلی خواص قابضی دارد و به همین دلیل می‌تواند روان شدن ناشی از التهاب‌ها در مجاری تنفسی را کاهش دهد و به دلیل خاصیت ضد عفونی کننده، مانع گسترش عوامل عفونت‌زا می‌شود، این گیاه به بهبود سرماخوردگی و درمان سرفه کمک می‌کند، همچنین ترکیبات تشکیل دهنده گیاه با افزایش موضعی تولید گلبول‌های سفید، باعث تقویت سیستم ایمنی بدن در برابر بیماری‌ها می‌شوند.

طبع مریم گلی و خواص آن در طب سنتی

طبع مریم گلی گرم است. از خواص مریم گلی در طب سنتی به عنوان داروی موثر برای درمان عوارض نیش حشرات، ضد سم، مقوی برای تقویت روح و ‏بدن و به طور کلی معجون افزایش عمر استفاده می‌شده است، همچنین این گیاه برای تقویت عضلات و آرام کردن اعصاب، ‏افزایش میل جنسی در زنان، درمان گلودرد، تقویت حافظه سالمندان، رفع شوره سر، بازگرداندن رنگ مو، التیام زخم‌ها و تنظیم قند ‏خون تجویز می‌شده است.

طریقه مصرف مریم گلی

طرز استفاده از مریم گلی و اضافه کردن آن به رژیم غذایی کار آسانی است. ساده‌ترین راه این است که آن را به صورت دمنوش مصرف کرد. همچنین می توان برگ‌های گیاه را به صورت کامل و تازه یا به صورت ادویه مصرف نمود. پودر مریم گلی خشک شده را می‌توان برای کاهش مصرف نمک به سوپ‌ها، مرغ و گوشت اضافه کرد. همچنین امروزه گیاه سالویا (مریم گلی) به دلیل برخورداری از یک رایحه‌ دلپذیر، در بسیاری از صابون‌ها و مواد بهداشتی نیز به کار می‌رود.

طریقه مصرف مریم گلی به عنوان دمنوش: برای تهیه‌ چای مریم گلی ۲ قاشق غذاخوری برگ تازه‌ (یا ۱ قاشق غذاخوری برگ گیاه مریم گلی خشک‌ شده) را داخل لیوان بریزید. لیوان را با آب تقریبا جوش پر کنید. روی لیوان را بپوشانید و چند دقیقه صبر کنید. سپس چای را صاف کنید تا برگ‌های موجود از آن جدا شود.

طریقه مصرف مریم گلی برای موها: برای استفاده از گیاه مریم گلی یا سالویا برای موها ابتدا چای آن را تهیه کنید و اجازه دهید خنک شود و سپس آن را روی موهای خود اسپری کنید. معمولا باید این محلول ۵ تا ۱۰ دقیقه روی موها بماند و سپس موهایتان را طبق معمول بشویید.

طریقه مصرف مریم گلی برای پوست: روزانه ۲ بار پس از شستن و خشک کردن محل جوش ها، پنبه‌ای را به عصاره گیاه مریم گلی آغشته کرده و در محل جوش‌ها قرار داده و به آرامی ماساژ دهید. همچنین بخور مریم گلی به تنهایی یا مخلوط با بابونه به عنوان ترمیم کننده‌ پوست‌های دارای جوش و آکنه کاربرد دارد.

سوزاندن مریم گلی

سوزاندن مریم گلی از زمان باستان مورد توجه بوده است و اعتقاد بر این است که خاصیت زیادی برای آرامش روحی و معنوی افراد دارد. سوزاندن مریم گلی همچنین باعث ضدعفونی کردن محیط نیز می شود. گفته می شود از آن‌ جایی که مریم گلی خواص ضد عفونی کننده و ضد میکروبی قوی دارد یک ساعت سوزاندن آن، باکتری‌های هوا را تا ۹۴ درصد کاهش می‌دهد. برای دانستن اینکه چگونه مریم گلی را دود کنیم ابتدا دسته ای از گیاه خود را به صورت تازه یا خشک شده آماده کنید و به صورت یک دسته گل درآورید. دور آن را با نخ بپیچید و سپس آن را بسوزانید. می توانید از ظرف عود یا یک کاسه سرامیکی نیز برای سوزاندن مریم گلی استفاده کنید. سوزاندن مریم گلی در کاهش افسردگی، بهبود خلق و خو، افزایش تمرکز و حافظه، دفع انرژی های منفی و خوشبو کردن هوای محیط موثر است. همچنین برخی تحقیقات نشان می دهد که مریم گلی حاوی ترکیباتی است که می تواند به کاهش بی خوابی کمک کند.

انواع مریم گلی در ایران

گیاه مریم گلی انواع مختلفی دارد. مریم گلی معمولی (Salvia officinalis) نوعی از مریم گلی است که در بیشتر فروشگاه‌های موادغذایی یافت می‌شود و از آن برای تهیه‌ بیشتر چای‌های کیسه‌ای مریم گلی استفاده می‌شود. این نوع مریم گلی را نباید با سایر انواع و گونه‌های آن اشتباه گرفت. مریم گلی مقدس یا مریم گلی مخدر(Salvia divinorum) گیاهی با خواص توهم‌زا است که در بعضی از فرهنگ‌های بومی برای اهداف مذهبی استفاده می‌شود. مریم گلی سفید (Salvia apiana)، گیاهی بومی جنوب کالیفرنیا و بخش‌هایی از مکزیک است که در طول مراسم تطهیر بومی، به‌عنوان بخور سوزانده می‌شود.

به طور کلی انواع مریم گلی شامل مریم گلی معمولی  (Common Garden Sage)، مریم گلی  Scarlet، مریم گلی یک ساله (Annual Sage)، مریم گلی  Mealy Cup ، مریم گلی Cleveland، مریم گلی Pitcher، مریم گلی پاییزی (Autumn Sage)، مریم گلی با رایحه انیسون (Anise-Scented Sage)، مریم گلی بوته مکزیکی (Mexican Bush Sage)، مریم گلی Woodland، مریم گلی آناناسی  (Pineapple Sage) و مریم گلی بیابانی (Desert Sage) می شود. رایج‌ترین انواع مریم گلی در ایران نیز مریم گلی آتشین (گل سلوی قرمز)، مریم گلی پنبه‌ای، گیاه مریم گلی سفید، مریم گلی جنگلی، مریم گلی آناناسی و گیاه مریم گلی مرموک است.

مریم گلی مخدر

برگ مریم گلی را می‌توان جوید یا آن را با آب جوشاند و بخار آن را استنشاق کرد تا اثر توهم‌زای آن را تجربه کرد. در مجموع مریم گلی جزو مواد مخدر توهم زا دسته بندی می شود.

ترکیبات مریم گلی

تا کنون بیش از 42 ترکب شیمیایی در عصاره گیاه دارویی مریم گلی شناسایی شده است که شامل سینئول، اسید تانیک، کلروژنیک اسید، کافئیک اسید، کافئیک و نیکوتین اسید، نیکوتین آمید، فلاون و استروژنیک و همچنین مواد تلخی مثل اوره و اسید لاکتیک است. مواد معدنی متعدد مانند پتاسیم، کلسیم، منگنز، منیزیم، روی، آهن و مس و انواع ویتامین‌ها نظیر ویتامین‌های گروه ب، ویتامین آ و سی نیز از دیگر ترکیبات تشکیل دهنده این گیاه هستند که خواص دارویی ارزشمندی را به آن داده‌اند.

عوارض مریم گلی

1. مریم گلی حاوی ترکیبی به نام توجون «Thujone» است که عطر و طعم قوی را به این گیاه داده است. لذا مصرف آن در دوز‌های بالا (بیشتر از ۷ گرم در روز) می‌تواند سمی باشد و باعث بروز مشکلاتی مانند افزایش ضربان قلب، افزایش دمای بدن، سرگیجه، تشنج، استفراغ و آسیب کلیوی می‌شود.
2. در برگ و ساقه برخی گونه‌های گیاه مریم گلی، ماده مخدر روانگردانی وجود دارد که دارای اثراتی بسیار شبیه ال اس دی، گراس و حشیش است و در مصرف آن باید دقت شود.
3. استفاده از گیاه مریم گلی در دوران بارداری به دلیل ایجاد انقباضات رحمی و در دوران شیردهی به دلیل کاهش تولید شیر، ممنوع است.
4. مصرف طولانی مدت این گیاه باعث مسمومیت و افزایش فشار خون می‌شود، به همین دلیل افرادی که فشار خون بالایی دارند نباید از این گیاه استفاده کنند.
5. یکی دیگر از عوارض مریم گلی تشدید حملات صرع و تشنج در افراد مبتلا بوده و مصرف آن برای این افراد ممنوع است.
6.  استفاده از دمنوش مریم گلی و محصولات دارویی تولید شده از آن، برای بیمارانی که داروهای دیابت، آرام‌بخش، داروهای ضد ‏افسردگی، داروی کنترل فشار و ضد تشنج مصرف می‌کنند ممنوع است، زیرا با این داروها تداخل دارویی دارد و لازم است در ‏صورت مصرف هر گونه داروی خاص، قبل از استفاده از این گیاه با پزشک متخصص مشورت شود.‏

مراجع:

کتاب دائره المعارف گیاهان دارویی

فارماکوپه گیاهی ایران

https://www.healthline.com/nutrition/sage#section11

https://www.medicalnewstoday.com/articles/266480

https://www.webmd.com/vitamins/ai/ingredientmono-504/sage