مشخصات گیاه زوفا

زوفا گیاهی پایا از تیره نعنائیان به شکل درختچه با ساقه‌های منشعب است که ارتفاع آن تا ۷۵ سانتیمتر نیز می‌رسد. ساقه گیاه زوفا چهار گوش، مستقیم و قسمت تحتانی آن چوبی و قهوه‌ای رنگ و قسمت فوقانی آن نرم و به رنگ سبز است. برگ‌ها صاف، فاقد دندانه، باریک، کشیده و کم و بیش نیزه‌ای شکل و رنگ آن سبز روشن است.

این گیاه پرخاصیت دارای گل‌هایی زیبا و معطر در رنگ‌های آبی، سفید و صورتی است که در انتهای ساقه ظاهر می‌شوند و اسانسی شیه به بوی نعنا دارند. میوه زوفا فندقه چهار قسمتی و رنگ آن سیاه یا قهوه‌ای تیره است. زوفا بومی کشور فرانسه، یونان و ایتالیا است و بیشتر در مناطق اطراف دریای مدیترانه می‌روید. در ایران به حالت خودرو در نواحی جنوب یافت می‌شود.

نام‌های دیگر زوفا: گل زوفا، گل پونه، جسمی، حسل، زوفای یابس

اندام دارویی

قست‌های دارویی این گیاه اندام رویشی آن شامل گل، برگ و میوه است و برگ‌های آن دارای طعمی تند و مطبوع هستند. این گیاه در ردیف مهم‌ترین گل‌های مولد عسل به حساب می‌آید.

خواص زوفا (طبیعت و خواص درمانی)

طبیعت زوفا گرم و خشک است و از گل‌های آن برای درمان سرفه‌های مقاوم و ضعف ریه استفاده می‌شود. متخصصان طب سنتی معتقدند این گیاه دارویی عالی برای ورم یا آماس لوزه در گلو است. زوفا به دلیل وجود فلاونوئید و تانن در درمان سرماخوردگی، سرفه و تحریک تعریق در آنفلوانزا مؤثر است. این گیاه اثرات آنتی‌بیوتیکی و ضدعفونی کننده دارد و برای درمان عفونت‌های خفیف به کار می‌رود. همچنین به عنوان خلط‌آور در برونشیت و رفع سرفه‌های شدید و آسم مؤثر است.

خواص زوفا برای رحم

اولین خاصیت زوفا برای بانوان، کاهش استرس و اضطراب در دوران قاعدگی است و این عامل سبب می شود بانوان حس بهتری در این دوران داشته باشند. زوفا همچنین سبب تنظیم چرخه قاعدگی شده و تعادل هورمونی را در بانوان بیشتر می کند.

زوفا برای سرماخوردگی

درمان تنگی نفس مزمن و آسم، بهبود سرفه‌های مزمن و خلط‌دار، کمک به درمان آسم آلرژیک از کاربردهای این گیاه برای رفع ناراحتی‌های دستگاه تنفس است. به کاهش ترشحات حلق، رفع زکام، آبریزش بینی و برطرف کردن گرفتگی و خشونت صدا، کاهش علائم سرماخوردگی نظیر سرفه، التهاب و خارش گلو، گوش درد و تب کمک می‌کند.

زوفا برای استرس

زوفا گیاهی ضد افسردگی و نشاط آور است و باعث کاهش عصبانیت، استرس و اضطراب می‌شود. امروزه از آن به عنوان یکی از گیاهان مفید در آروماتراپی (رایحه درمانی) برای تقویت روحیه استفاده می‌شود.

استعمال موضعی اسانس این گیاه و پمادهای به دست آمده از آن برای درمان زخم‌های عمومی بدن، جای نیش حشرات، زخم‌های ناشی از سوختگی و عرق سوز شدن، ترمیم زخم بستر، خراش‌ها و سوختگی‌ها بسیار مفید است. همچنین این گیاه در بهبود اختلالات گوارشی، اسپاسم ماهیچه‌ای، کرامپ، دردهای شکمی حاد، کمبود اشتها، نفخ، یبوست، و سوء هاضمه کاربرد دارد و باعث تقویت معده و زیاد شدن اشتها می‌شود.

تقویت سیستم ایمنی

گیاه زوفا به علت داشتن ویتامین‌های A ،C ، E، فلاونوئیدها و آنتوسیانین‌ها خاصیت آنتی‌اکسیدانی دارد؛ بنابراین سیستم ایمنی بدن را تقویت و بدن را در برابر بیماری‌های مختلف به ویژه کاهش خطر ابتلا به بیماری‌های مرتبط با افزایش سن و انواع سرطان‌ها محافظت می‌کند.

اسانس این گیاه خاصیت آنتی‌بیوتیک، ضد قارچ و ضد باکتری دارد. یکی از ترکیبات اصلی تشکیل دهنده شربت‌های گیاهی برای درمان عفونت‌های ویروسی مانند سرماخوردگی، سرفه، گلودرد، برونشیت و آسم است. اسانس زوفا همچنین حاوی مواد ضد التهابی و ضد اسپاسم بوده و در درمان مشکلات گوارشی، دیابت، التیام زخم‌ها و رفع مشکلات پوستی موثر است. این اسانس در صنایع کنسروسازی، نوشابه‌سازی و همچنین در صنایع آرایشی و بهداشتی نیز کاربرد فراوانی دارد و به دلیل میزان بالای شهد، یکی از منابع تولید عسل است.

شربت ضد سرفه زوفا، زوفی‌‌بل و شربت زوفا عسلی برخی از فرآورده‌های طبیعی حاوی این گیاه هستند که به عنوان ضد سرفه، خلط‌آور، برطرف کننده آسم، ضد عفونی کننده مجاری تنفسی و بهبود آلرژی‌های فصلی تجویز می‌شوند، شربت زوفا پلاس برای دفع بلغم و باز کردن گرفتگی‌ها و پماد زخم و سوختگی گل زوفا از دیگر فرآورده‌های دارویی این گیاه است.

عرق زوفا

از گیاه زوفا عرق نیز تهیه می شود که تمامی خواص گیاه زوفا را در خود دارد. در مصرف این عرق نباید زیاده روی کرد و می بایست در صورت مصرف دارو، قبل از مصرف زوفا حتما با پزشک مشورت نمایید.

عوارض زوفا

1. زوفا از طرف سازمان غذا و داروی آمریکا (FDA) بدون خطر شناخته‌ شده است و مصرف آن به‌عنوان دارو، عارضه‌ جانبی خاصی به دنبال ندارد. با این وجود بررسی‌ها بیانگر برخی تداخلات دارویی زوفا بوده، مصرف بیش از اندازه گیاه برای کبد مضر است و باعث افزایش فشار خون می‌شود.
2. زوفا خاصیت سقط جنین دارد، از این رو مصرف آن در دوران بارداری مضر است. ممکن است باعث تب و تشنج در کوکان کمتر از ۵ سال شود.
3. توصیه می‌شود از مصرف گیاه زوفا و فرآورده‌های دارویی حاوی عصاره آن برای مادران باردار، شیرده و کودکان زیر پنج سال خودداری شود.
4. مصرف بیش از اندازه زوفا خصوصاً روغن این گیاه می‌تواند باعث بروز سمیت شود و برای کبد مضر است.
5. گیاه زوفا باعث افزایش فشار خون می‌شود و ضروری است افراد مبتلا به فشار خون بالا از مصرف این گیاه اجتناب کنند.
6. استفاده از اسانس‌های خالص این گیاه (رقیق نشده) احتمال واکنش‌های آلرژیک و التهابات پوستی مانند بثورات پوستی، تورم پوست یا زبان و دشواری تنفس را افزایش می‌دهد.

مراجع:

دائره المعارف گیاهان دارویی

فارماکوپه گیاهی ایران

مشخصات گیاه اسطوخودوس

اسطوخودوس با نام علمی (Lavandula stoechas) گياهی از تیره نعنائیان، چند ساله، درختچه‌ای و پوشیده از کرک‌های سفيد پنبه‌ای است. ارتفاع آن در حدود نیم متر و گاهی به بیش از یک متر هم می‌رسد. برگ‌های گیاه متقابل، باريک، دراز و سبز رنگ است و گل‌های آن به شکل سنبله، به رنگ ارغوانی روشن با سایه‌های ملایم بنفش و آبی است.

اسطوخودوس بومی جنوب اروپا و شمال غربی آفریقا است و به صورت زینتی در اروپا و آمریکا کاشت می‌شود. تاكنون حدود ۴۸ گونه از اسطوخودوس شناسايی شده است. این گیاه بومی ایران نیست ولی کاشت آن در کشور ما نیز انجام می‌شود. نام‌های دیگر این گیاه لاوندر و استوقدوس می باشد.

اندام دارویی

اندام دارویی اسطوخودوس، گل‌ها و سرشاخه‌های گلدار آن است که بوی بسيار مطبوعی دارند. زمان جمع‌آوری گل‌ها برای مصارف درمانی، هنگام باز شدن گل‌ها و در فصل تابستان است.

خواص اسطوخودوس (طبیعت و خواص درمانی)

طبیعت اسطوخودوس از نظر طب قدیم ایران گرم و خشک (صفراوی) است. مهم‌ترین خواص اسطوخودوس شامل تمیز کردن و شستن زخم‌ها، رفع مشکلات خواب، ایجاد آرامش، رفع افسردگی، اضطراب و استرس است. همچنین به رفع سردرد، پاک‌سازی کبد، درمان سرفه و سرماخوردگی، دفع سموم و کاهش حرارت بدن کمک می‌کند.

فواید اسطوخودوس برای مغز

اسطوخودوس، تاثیر زیادی در افزایش توان مغز، بهبود عملکرد آن و تقویت حافظه دارد. استشمام بوی این گیاه موجب تحریک هیپوکامپ (مرکز حافظه‌ مغز) می‌شود و با بهبود عملکرد مغز، از ابتلا به پارکینسون، فراموشی و آلزایمر جلوگیری می‌کند. پاکسازی مایع مغزی نخاعی از اخلاط سرد بلغمی و سودایی، افزایش حافظه و کاهش ورم‌های بافتی عصبی از دیگر خواص آن محسوب می‌شود.

استفاده از اسانس این گیاه و کاربرد آن در رایحه درمانی، یک درمان مکمل و بی‌خطر برای کاهش و رفع این مشکلات خُلقی است. ترکیبات موجود در اسانس آن، باعث تحریک انتقال دهنده‌های عصبی می‌شود. علاوه بر این ترشح هورمون‌هایی که استرس اضافی را در بدن مهار می‌کنند، افزایش می‌دهد.

خواص اسطوخودوس برای سرماخوردگی

اسطوخودوس، خواص ضدعفونی کننده، آنتی بیوتیک و ضد التهاب دارد. یکی از داروهای گیاهی مهم برای کمک به درمان سرماخوردگی و احتقان بینی، آنفولانزا، سرفه، زکام و سینوزیت است. استفاده از بخور اسطوخودوس سبب خشک شدن ترشحات زیادتر از حد طبیعى بینى می‌شود. اسطوخودوس با خاصیت آنتی‌اسپاسمودیک خود، موجب کاهش تحریک سینه و کمتر شدن سرفه می‌شود.

خواص اسطوخودوس برای بوی بد دهان

کمک به درمان زخم‌های دهانی از دیگر خواص این گیاه است. عناصر ضدباکتری موجود در این گیاه، میکروب‌های عامل بوی بد دهان را می‌کُشند و موجب رفع بوی بد دهان می‌شوند.

خواص اسطوخودوس برای عفونت ها و التهابات پوستی

به درمان انواع زخم‌ و التهاب پوست، کبودی، بریدگی‌ها و سوختگی‌های جزئی، کاهش چین و چروک پوست، درمان عفونت‌های قارچی اطراف ناخن، درمان قارچ ‏انگشتان پا‎ ‎و تسکین التهاب‌های پوستی کمک می‌کند.

خواص اسطوخودوس برای معده

اسطوخودوس برای بیماری های گوارشی نظیر سوء هاضمه و ضعف معده موثر است  و موجب بهبود عملکرد معده می شود.

فواید اسطوخودوس برای رحم

اسطوخودوس گیاهی است آرامش بخش لذا برای کاهش درد پیش و هنگام قاعدگی بسیار مفید است. اسطوخودوس همچنین برای درمان بیماری کیست تخمدان نیز مفید می باشد.

عرق اسطوخودوس

عرق اسطوخودوس دارای خواص ضد عفونی کنندگی است و به عنوان یک آنتی بیوتیک شناخته می شود. تقریبا تمام خواصی که برای خود اسطوخودوس بیان می شود، می توان برای عرق آن نیز بیان کرد.

امروزه از روغن اسطوخودوس در صنایع داروسازی، به عنوان تقویت کننده سیستم عصبی، ضد درد، محرک گردش خون و کمک به درمان سریع‌تر انواع زخم استفاده می‌شود. همچنین اسطوخودوس در آروماتراپی (رایحه درمانی) و ماساژ درمانی نیز کاربرد دارد. به دلیل خواص ضد باکتری و ضدعفونی کنندگی این گیاه، از آن در تولید انواع فرآورده‌های بهداشتی به ویژه صابون، شامپو، لوسیون پوست و دهانشویه استفاده می‌شود.

مضرات اسطوخودوس

1. مصرف اسطوخودوس در دوران بارداری، شیردهی و برای کودکان کمتر از ۷ سال ممنوع است.
2. احتمال بروز آلرژی و حساسیت پوستی در مصرف موضعی محصولات این گیاه به ویژه در کسانی که در ماساژ درمانی از آن استفاده می‌کنند، وجود دارد، بنابراین لازم است قبل از استفاده، تست حساسیت انجام شود.
3. اسطوخودوس تاثیر کاهشی روی میزان هورمون‌های مردان دارد. مصرف بیش از اندازه‌ روغن آن بر روی پوست پسر بچه‌ها می‌تواند به Prepubertal gynecomastia منجر شود؛ حالتی که در آن، بافت سینه در پسرانی که هنوز به بلوغ نرسیده‌اند، بزرگ می‌شود.
4. اسطوخودوس باعث کند شدن سیستم عصبی مرکزی می‌شود؛ لذا پزشکان توصیه می‌کنند که حداقل دو هفته قبل از عمل جراحی، از آن، استفاده نشود.
5. فرآورده‌های حاوی اسطوخودوس با داروهای مرتبط با خواب‌آلودگی مثل بنزودیازپین‌ها، باربیتورات‌ها و آمبین و داروهای مرتبط با کاهش فشار خون مثل کاپتوپریل، انالاپریل و لوزارتان تداخل دارویی دارد.
6. در مجموع این گیاه دارویی تقریبا بی‌ضرر است و استفاده از آن در صورتی که حد اعتدال رعایت شود، عوارضی به همراه نخواهد داشت.

مراجع:

دائره المعارف گیاهان دارویی

فارماکوپه گیاهی ایران

https://www.webmd.com/vitamins/ai/ingredientmono-838/lavender

https://www.healthline.com/health/what-lavender-can-do-for-you

مشخصات گیاه شیرین بیان

شیرین بیان با نام انگلیسی licorice و نام علمی Glycyrrhiza glabra بومی مناطق جنوب اروپا، شمال آفریقا و نواحی معتدل آسیاست. شیرین بیان گیاهی علفی به ارتفاع ۵۰ تا ۱۰۰ سانتی‌متر با ساقه‌های زیرزمینی متعدد و از خانواده نخود است. برگ‌های گیاه به شکل مرکب شانه‌ایی با طول ۱۰ تا ۲۵ سانتی‌متر و گل‌ها به صورت خوشه‌ای به رنگ صورتی، آبی یا ارغوانی هستند. ریشه شیرین بیان دارای پوسته‌ای به رنگ خاکستری مایل به قهوه‌ای با شیارهای طولی است که پس از جدا کردن این پوسته خارجی، قسمت داخلی ریشه که زرد رنگ و شیرین است، قرار دارد.

در کشور ما نیز در بیشتر نقاط مانند نواحی آذربایجان شرقی و غربی، کردستان، استان فارس و خراسان به صورت خودرو می‌روید و ریشه آن به صورت خشک یا عصاره آن، یکی از مهم‌ترین اقلام صادراتی کشورمان در بخش گیاهان دارویی است و در اروپا به نام شیرین بیان ایران مشهور است. نام‌های دیگر شیرین بیان مهک، شجره السوس، غرق سوس و میجو می باشد.

انواع شیرین بیان

شیرین بیان انواع مختلفی دارد که مهم ترین آن ها گونه اسپانیایی «G. typical»، گونه روسی «G. glandulifera»، گونه ترکی «G. pallida» و گونه ایرانی «G. violacca» می باشند.

اندام دارویی

ریشه و ریزوم (ساقه زیر زمینی) این گیاه اندام دارویی آن را تشکیل می‌دهد. برای مصارف درمانی، ریشه‌های گیاهان ۳ تا ۴ ساله را در فصل پاییز و یا اوایل زمستان برداشت می‌کنند. پس از شستشو و خشک کردن، به قطعات ۱۵ الی ۳۰ سانتیمتر بریده می‌شوند و در محلی عاری از رطوبت نگهداری می‌کنند.

خواص شیرین بیان (طبیعت و خواص درمانی)

طبع شیرین بیان گرم و تر است و ریشه آن خاصیت ضد باکتری، ضد التهاب، آنتی اكسيدان، خلط آور، اكسپكتورانت، ضد اسپاسم و التيام‌بخش دارد. مهمترین خواص شیرین بیان شامل تسکین درد معده، پیشگیری از سرطان معده، بهبود مشکلات تنفسی و ریوی، تقویت اعصاب، کاهش مشکلات گوارشی، پایین آوردن تب و … می‌شود.

درمان سرماخوردگی، گلودرد، سرفه، سل ریوی، بهبود گرفتگی سینه، برونشیت و بیماری ریوی از خواص این گیاه است. به رفع عفونت ناشی از ویروس‌ها در دستگاه تنفسی کمک ویژه‌ای می‌کند. گلیسیریزین موجود در آن، باعث افزایش ترشحات ریوی، نرم کردن خلط و تسهیل انتقال خلط و ترشحات به خارج دستگاه تنفسی می‎شود. از طرفی این گیاه تقویت کننده سیستم ایمنی بدن نیز هست.

مهمترین خواص شیرین بیان به شرح زیر است:

شیرین بیان برای معده

شیرین بیان به درمان زخم معده و زخم اثنی عشر، تسکین علائم سوء هاضمه مانند بازگشت اسید معده، سوزش معده و نفخ شکم کمک می‌کند و بهترین زمان مصرف شیرین بیان قبل از غذا خوردن می باشد. ریشه این گیاه دارای ماده‌ای به نام اسید گلیسیرینک است که به درمان زخم معده و زخم اثنی عشر، تسکین علائم سوء هاضمه مانند بازگشت اسید معده، سوزش معده و نفخ شکم کمک می‌کند. همچنین دارای خواص ضد هلیکوباکترپیلوری است که برای رفع اسپاسم‌های دستگاه گوارش و درمان گاستریت (التهاب معده) مفید هستند به طوری که داروهای گیاهی شیرین بیان از موثرترین داروها برای معده محسوب می‌شوند. نتایج بررسی در یک مطالعه ۳۰ روزه بر روی ۵۰ بزرگسال مبتلا به سوء هاضمه، نشان داده است مصرف یک کپسول ۷۵ میلی‌گرم شیرین بیان دو بار در روز، منجر به بهبودی قابل توجهی در علائم بیماری در مقایسه با دارونماها شده است.

خواص شیرین بیان برای پوست

استفاده موضعی از محصولات گیاه شیرین بیان برای درمان بسیاری از بیماری‌های پوستی مانند درمان جوش، آکنه و کورک، اگزمای ملایم، درمان آفتاب سوختگی، سوختگی پای نوزادان، درمان خراش و زخم‌های ناشی از بریدگی، رفع خارش، التیام محل گزیدگی حشرات و درمان عفونت قارچی پوست پا که اغلب در ورزشکاران دیده می‌شود، بسیار مفید است. بررسی‌های مختلف نیز نشان داده است ژل‌های موضعی حاوی عصاره گیاه شیرین بیان به طور قابل توجهی به درمان سریع‌تر اگزما و پسوریازیس کمک کرده‌اند.

شیرین بیان برای دندان

مواد طبیعی موجود در گیاه شیرین بیان موسوم به ترنس کالکون، خاصیت ضد میکروبی دارد که با باکتری‌های عامل پوسیدگی دندان (استرپتوکوک موتانس) مقابله و از تجمع میکروارگانیسم‌های ایجاد کننده پلاک دندانی جلوگیری می‌کند. به همین سبب از عصاره شیرین بیان، به عنوان یک ماده ضد پوسیدگی در دهانشویه‌ها و خمیر دندان‌ها استفاده می‌شود.

رفع بوی بد بدن

استفاده از ضماد تهیه شده از برگ شیرین بیان برای رفع بدبویی عرق بدن و بوی بد پا مفید است و در گذشته، از جوشانده کوبیده شیرین بیان، برای درمان تاول بین انگشتان پا استفاده می‌شده است.

کاهش استرس و برطرف کردن خستگی‌های مزمن

شیرین بیان باعث عملکرد بهتر و سالم‌تر غدد فوق کلیوی می‌شود. این غدد مسئول تولید هورمون‌هایی مانند کورتیزول هستند که در کنترل استرس در بدن نقش دارد و افزایش ترشح آن باعث بروز حالت‌های استرسی مثل افزایش ضربان قلب، تند شدن تنفس و عرق کردن می‌شود، از این رو داروی آرامبخش شیرین بیان، با تأثیر بر فعالیت این غدد، به کاهش استرس، اضطراب، ایجاد آرامش و داشتن خواب راحت کمک می‌کند. همچنین شیرین بیان در کاهش عوارض جانبی برخی از داروها و افزایش اثرات فارماکولوژیک  آنها موثر است و مقاومت بدن (به‌ ویژه در طول مرحله‌ بهبود پس از جراحی) را نسبت‌ به استرس‌ها افزایش می‌دهد و به رفع خستگی‌های مزمن کمک می‌کند.

درمان علائم یائسگی

یائسگی دوره‌ای از مرحله زندگی زنان است که می‌تواند با مشکلات جسمی و روحی مختلف همراه باشد، بررسی‌های علمی متعدد بر روی گیاه شیرین بیان نشان داده است، این گیاه حاوی فيتواستروژن است و به علت اثر استروتژیک، بر کاهش علائم یائسگی مانند گرگرفتگی و رفع اختلالات خواب تاثیر دارد، همچنین ترکیبات شیرین بیان در مقابله با افسردگیِ قبل و بعد از یائسگی در زنان موثر است و به بهبود کیفیت زندگی آنان کمک کند.

درمان سرفه و اختلالات دستگاه تنفسی

ریشه گیاه شیرین بیان خاصیت ضد باکتری، ضد التهاب، آنتي‌اكسيدان، خلط آور، اكسپكتورانت، ضد اسپاسم و التيام‌بخش دارد و مطالعات دارویی مختلف اثرات درمانی مثبت ریشه شیرین بیان را در درمان سرماخوردگی، گلودرد، سرفه، سل ریوی، بهبود گرفتگی سینه، برونشیت و بیماری ریوی آمفیزم نشان داده است. این گیاه به رفع عفونت ناشی از ویروس‌ها در دستگاه تنفسی کمک ویژه‌ای می‌کند. گلیسیریزین موجود در شیرین بیان، باعث افزایش ترشحات ریوی، نرم کردن خلط و تسهیل انتقال خلط و ترشحات به خارج دستگاه تنفسی می‎شود، از طرفی این گیاه تقویت کننده سیستم ایمنی بدن نیز هست.

خواص شیرین بیان در طب سنتی

گیاه شیرین بیان که در کتب طب سنتی با نام‌های مهک، شجره السوس، غرق سوس و میجو نیز معرفی می‌شود، اصلی‌ترین داروی درمان زخم معده و زخم اثنی عشر در گذشته بوده است و مصرف آن باعث کاهش ورم معده، رفع نفخ شکم و کاهش مشکلات گوارشی می‌شود. همچنین کمک به درمان برخی بیماری‌های تنفسی، کاهش سرفه، درمان زخم‌ها، تقویت نور چشم، درمان سردرد، رفع بوی بد بدن، برطرف کردن زخم و التهاب دهان، از مهم‌ترین خواص شیرین بیان در طب سنتی است. طبع شیرین بیان گرم و تر است و در طب سنتی توصیه می‌شود این گیاه حتما همراه کتیرا به عنوان مصلح مصرف شود.

ریشه شیرین بیان

در حال حاضر بیش از ۱۷۷۰ دارو مبتنی بر ریشه شیرین بیان در جهان ثبت اختراع شده است. در کشور ما نیز فرآورده‌های طبیعی متنوعی مانند پماد انوکسولن برای درمان اگزمای ملایم، قرص رگلیس، د- رگلیس، گاسترین، منتازین، آرتی پرازول و شیرینوش برای بهبود دردهای گوارشی، درمان زخم معده و زخم اثنی عشر و قرص مکیدنی آلتادین، لیکوفار و قرص اوریگانوم برای درمان التهاب گلو، سرفه و سرماخوردگی با منشأ گیاه شیرین بیان، تولید می‌شود. همچنین از ریشه این گیاه به صورت پودر، عصاره خشک و عصاره مایع در صنایع غذایی مختلف، تولید مکمل‌های غذایی و دخانیات استفاده می‌شود.

عوارض شیرین بیان

1. استفاده از گیاه شیرین بیان برای افراد دارای مشکلات قلبی، افراد با فشار خون بالا و کسانی که اختلالات غده تیروئید دارند، ممنوع است.
2. به دلیل تحریک غدد فوق کلیوی و ترشح بیش از اندازه هورمون آلدسترون، استفاده بیش از اندازه شیرین بیان ممنوع است.
3. بیماران دچار دیابت، نفروپاتی، سیروز، هپاتیت، بیماری‌های کولستاتیک کبدی و افراد مستعد به کمبود پتاسیم از این گیاه نباید استفاده کنند.
4. حبس آب و نمک و به دنبال آن افزایش فشار خون و کاهش ادرار، از عوارض جانبی مصرف شیرین بیان برای مدت طولانی است.
5. مصرف بیش از اندازه شـیرین بیـان ممکـن است به بروز فشارخون بالا و حتی سـکته قلبـی منجـر شـود.
6. ممکن است برخی از افراد با مصرف زیاد شیرین بیـان دچـار درد عضـله یا کرخت شـدن دسـت و پـا شـوند.

گفتنی است استفاده از گیاه و فرآورده‌های شیرین بیان برای زنان باردار، شیرده و کودکان زیر ۷ سال، ممنوع است. سازمان غذا و داروی آمریکا به زنان باردار و شیرده توصیه کرده است که از مصرف تمام اشکال این گیاه پرهیز کنند. همچنین این گیاه با داروهای فشار خون، داروهای ضد انعقاد خون مانند هپارین‌ها، دگزامتازون، وارفارین، پردنیزون یا دیگر داروهای استروئیدی، دیورتیک و داروهای دیابت و انسولین تداخل دارویی دارد.

مراجع:

https://www.healthline.com/health/licorice-the-sweet-root#assists-cancer-treatment

دائره المعارف گیاهان دارویی

فارماکوپه گیاهی ایران

آویشن گیاهی کوهی از تیره نعنائیان و هم خانواده با کاکوتی است. این گیاه گونه‌های متعددی دارد که مهم‌ترین آنها در کشور ما آویشن کوهی و آویشن شیرازی است. بر اساس اطلاعات فارماکوپه گیاهی ایران، خواص درمانی نوع کوهی آن بسیار بیشتر از گونه شیرازی است. ما در این مقاله شما را با مهمترین خواص درمانی آویشن، خواص آویشن در طب سنتی، طریقه مصرف و عوارض جانبی این گیاه آشنا می‌کنیم.

خواص آویشن (طبیعت و خواص درمانی)

مهم‌ترین اجزای تشکیل دهنده اسانس گیاه آویشن شامل تيمول و کارواکرول، گليکوزيدهای فنولیک، اوژنول، فلاونوئيیدها، اسيدکافئيک و اسيدهای رزمارينيک و ساپونين‌ها می‌شود، همچنین مواد دیگری مانند فلاونوئید (آپی‌ژنین و لوتئولین) و تانن هم در این گیاه وجود دارد. مجموعه این ترکیبات خواص درمانی ارشمندی را به گیاه آویشن بخشیده است. مهم‌ترین خواص آویشن در درمان بیماری‌ها به شرح زیر است.

۱) خواص آویشن برای دستگاه تنفسی

پیشگیری و درمان عفونت های تنفسی، بهبود  التهاب و خارش گلو، سرماخوردگی، برونشیت و سرفه از مهم‌ترین وشناخته شده‌ترین خواص آویشن است به طوری که امروزه محصولات دارویی متعددی به شکل شربت و قطره از این گیاه برای تسکین سرفه‌های سخت تجویز می‌شود. آویشن جزو گیاهان ضد التهابی با خاصیت آنتی بیوتیک، ضد باکتری و ضد ویروس است و مصرف خوراکی فرآورده‌های طبیعی آن بر روی باکتری‌های دستگاه تنفسی موثر است و به درمان ناراحتی‌های دستگاه تنفسی فوقانی کمک می‌کند.

اسانس‌های فرار موجود در عصاره این گياه، اثر ضد اسپاسم روی نسوج ريوی انسان دارد به طوری که تیمول و کارواکرول موجود در آن با ایجاد کمپلکس با پروتئین‌های غشاء باکتری فعالیت ضد باکتری خود را اعمال می‌کند، همچنین دوزهای کافی از تیمول و کارواکرول دارای اثر شل‌کنندگی نای هستند. علاوه بر این می‌توان از بخور آن برای پیشگیری از عفونت‌های مکرر که بیشتر ناشی از خشکی دستگاه تنفسی است، استفاده کرد. لازم به ذکر است مصرف فرآورده‌های طبیعی آويشن در درمان برونشيت، ‏سياه سرفه و التهاب مجاری تنفسی توسط کميـسيون ‎E آلمان مورد تائيد قرار گرفته است.

مهم‌ترین خواص آویشن برای دستگاه تنفسی عبارتند از:

• خاصیت خلط‌آور و کمک به درمان سرفه
• خاصیت آنتی بیوتیک، ضد ویروس و ضد باکتری
• افزایش قدرت سیستم ایمنی و در نتیجه پیشگیری از سرماخوردگی و بیماری‌های عفونی تنفسی
• بهبود آسم
• بهبود گلودرد
• باز کردن سینوس‌ها و رفع احتقان بینی
• کمک به درمان سیاه سرفه و برونشیت
• تسکین سرفه‌های سرفه‌های خشک مکرر، شدید و تحریکی

آویشن و عسل برای سرماخوردگی

آویشن و عسل هر دو از مهم ترین داروهای طب سنتی می‌باشند و ترکیب این دو باهم برای درمان بسیاری از بیماری‌ها به خصوص سرماخوردگی بسیار کارآمد است. توصیه می‌شود در صورتی که با مشکل سرفه و عفونت گلو مواجه هستید، حتما از این ترکیب استفاده کنید.

۲) خواص آویشن برای سلامت پوست و مو

ترکیبات آنتی سپتیک، کریوفیلن، کمپیلن و تیمول موجود در گیاه آویشن، از زخم‌ها در برابر عفونت محافظت می‌کند و همزمان سرعت التیام زخم را نیز افزایش می‌دهد و به دلیل خاصیت ضد عفونی کنندگی قوی که دارد در از بین بردن باکتری‌هایی که باعث ایجاد مشکلات پوستی می‌شوند مانند آکنه، نیز کاربرد دارد. فرآورده‌های طبیعی آویشن مانند انواع شامپو در درمان ریزش مو نیز مفید است. این گیاه به هر عضوی که مالیده شود، خون‌رسانی به آن محل بیشتر و گردش خون بهتر می‌شود و به همین دلیل موجب افزایش گردش خون در کف سر و در نتیجه رویش مجدد موها می‌شود. مهم‌ترین خواص آویشن برای پوست و مو عبارت است از:

• التیام سریع تر زخم‌ها
• ضد عفونی کننده و شوینده ملایم انواع پوست
• کمک به درمان آکنه
• درمان قارچ پای ورزشکاران
• رفع جوش‌های سر سیاه
• تحریک رشد موها و درمان ریزش مو
• درمان شوره سر
• پیشگیری از مو خوره

۳) خواص آویشن برای دستگاه گوارش

آویشن و فرآورده‌های دارویی با منشأ این گیاه به هضم بهتر غذا کمک می‌کند و در رفع اختلالات گوارشی مانند نفخ، درد و زخم معده مفید است. همچنین جالب است بدانید تحقیقات جدید بر روی این گیاه نشان داده است، خاصیت ضد میکروب آویشن به کاهش میکروب‌های موجود در غذا کمک می‌کند و می‌تواند میکروب‌های ‏روده و سلامت کلی روده را بهبود بخشد.

آویشن می‌تواند از آلودگی مواد غذایی جلوگیری کند، به طوری که روغن این گیاه، حتی در غلظت‌های پایین، به عنوان یک نگهدارنده طبیعی محصولات غذایی در برابر چندین باکتری متداول در مواد غذایی که باعث بیماری انسان می‌شوند، پتانسیل نشان می‌دهد و به رفع عفونت‌های باکتریایی منتقله از طریق غذا به انسان کمک می‌کند. مهم‌ترین خواص آویشن برای دستگاه گوارش عبارتند از:

• بهبود فرآیند هضم غذا
• کمک به درمان زخم معده
• درمان سکسکه مداوم و رفع نفخ شکم
• افزایش اشتها
• افزایش ‏لایه‌های محافظ مخاط معده
• درمان پیچش روده (دل ‌پیچه) و اسهال
• پیشگیری از مسمومیت غذایی
• درمان سوء هاضمه

۴) خواص آویشن برای سلامت قلب

از دیگر خواص آویشن، کاهش فشار خون و در نتیجه کمک به سلامت قلب و پیشگیری از اختلالات قلب و عروق است. آویشن سرشار از پتاسیم است و از همین رو مصرف آن در کاهش فشار خون و درمان تپش قلب مفید است. توجه داشته باشید مصرف فرآورده‌های آویشن برای افرادی که از فشار خون بالا رنج می‌برند توصیه نمی‌شود و لازم است قبل از مصرف حتماً با پزشک مشورت شود.

۵) رفع افسردگی، ضعف و بی‌حالی

آویشن به علت داشتن کارواکرول میزان هورمون‌های سروتونین و دوپامین را در قشر جلویی مغز و هیپوکامپ افزایش می‌دهد و مصرف فرآورده‌های آن اضطراب، استرس و افسردگی را رفع و طبع گرم آن بی‌حالی و رخوت را از بدن دور می‌کند، همچنین آویشن خاصیت آرامبخش دارد و موجب تسکین اعصاب شده، مقوی مغز و اعصاب است. مطالعاتی که در سال ۲۰۱۳ بر روی تاثیرات این ماده انجام شده، نشان داده است که دریافت منظم و با غلظت کم کارواکرول به بهبود خلق و خو و افزایش حس خوب در افراد کمک می‌کند.

۶) پیشگیری از فراموشی و بیماری آلزایمر

تحقیقات اولیه بر روی گیاه آویشن حاکی از آن است که اتصال یک پد حاوی روغن عصاره این گیاه به یقه پیراهن باعث کاهش تحریک در افراد مبتلا به زوال عقل پیشرفته می‌شود. گفتنی است در این گیاه نوعی فلاونوئید به نام آپی ژنین وجود دارد که باعث افزایش تولید نورون‌ها و تقویت ارتباط بین سلول‌های مغزی می‌شود. وجود ارتباطات قوی‌تر بین سلول‌های مغز برای عملکرد مناسب مغز، تثبیت حافظه و یادگیری حیاتی است.

همچنین به دلیل داشتن طبیعت گرم، خاصیت محرک سیستم عصبی مرکزی و مقوی اعصاب، قدرت تحریک ‏کنندگی بالایی دارد که باعث تقویت حافظه فرد می‌شود. به طور کلی آپی ژنین موجود در آویشن از بیماری‌هایی مانند آلزایمر، پارکینسون و افسردگی جلوگیری می‌کند.

۷) درمان مشکلات دهان، لثه و رفع بوی بد دهان

آویشن دارای خواص ضد عفونی کننده زیادی است و مصرف آن برای درمان عفونت‌های دهان، لثه‌ها و دندان‌ها توصیه می‌شود. این گیاه همچنین بوی بد دهان را از بین می‌برد. همانطور که گفته شد آویشن حاوی ترکیبی به نام تیمول است که تاثیر مثبتی در مقابله با پوسیدگی دندان و برخی از باکتری‌های بیماری‌زای دهان مانند «ژنژیوالیس پورفیروموناس» دارد و با جرم‌های دندانی مقابله می‌کند. امروزه از مواد موثره این گیاه در ساخت انواع خمیر دندان و دهانشویه استفاده می‌شود.

۸) تسکین درد‌های روماتیسم مفصلی

تسکین دردهای مفصلی، روماتیسمی، عصبی، درد سیاتیک و رفع خستگی، کوفتگی و گرفتگی‌های عضلانی مفرط ناشی از کارهای سخت شغلی از دیگر فواید درمانی آویشن است. اسانس آويشن در مصرف خارجي با سایر گیاهان يا روغن‌هاي ديگر روي مفاصل به عنوان گرم كننده و محرك سطحی به كار می‌رود و با افزایش گردش خون سطحی به تقویت عضلات کمک می‌کند.

9) خواص آویشن برای مردان و اسپرم

آویشن در کاهش ابتلای مردان به سرطان ریه و دستگاه گوارش بسیار موثر است. آویشن همچنین باعث بهبود کیفیت و تعداد اسپرم می شود.

خواص آویشن در طب سنتی

طبیعت گیاه آویشن از نظر طب قدیم ایران گرم و خشک است. مهم‌ترین خواص آویشن در طب سنتی شامل پیشگیری از سرماخوردگی، زکام و درمان عفونت‌های تنفسی، تقویت معده، کمک به هضم غذا، درمان سکسکه، دلپیچه، بهبود ناراحتی‌های معده، درمان سرفه‌های سخت و برونشیت، درمان قطره قطره کردن ادرار، خرد کردن سنگ مثانه و کمک به خروج بلغم است.

مصرف آویشن به عنوان مصلح برای بسیاری از مواد غذایی مانند گروه لبنیات نظیر پنیز تازه، دوغ و ماست، قارچ خوراکی، لوبیا سبز، نخود سبز، باقلا، انواع ماهی گوشت و سیب زمینی در طب سنتی توصیه می‌شود. این گیاه خاصیت ضد باکتری و ضد قارچ دارد و از آب جوشانده آن برای جلوگیری از ریزش مو استفاده می‌شود، همچنین حمام آویشن برای تسکین درد مفاصل، سیاتیک، کوفتگی عضلات، ایجاد نشاط و از بین بردن رخوت و سستی مفید است.

گیاه شناسی آویشن

این گیاه به صورت بوته‌ای بلند، پر شاخه و چند ساله است که ارتفاع آن تا ۵۰ سانتیمتر می‌رسد. برگ‌ها کوچک، روبروی هم، تقریبا نیزه‌ای شکل و پوشیده از کرک‌های خاکستری رنگ است و عطر مطبوعی دارد که از آن به عنوان ادویه در غذا استفاده می‌شود. گل‌های آن کوچک و به رنگ‌های سفید، ارغوانی یا صورتی است که در قسمت بالای ساقه از کنار برگ‌ها خارج و به شکل مجتمع ظاهر می‌شوند.

محل رویش آویشن عمدتاً در استان‌های اصفهان، بوشهر، خراسان، خوزستان، سیستان و بلوچستان، فارس، کرمان، لرستان، هرمزگان و یزد می‌باشد. قسمت‌های دارویی این گیاه بخش رویشی آن شامل گل، ساقه، سرشاخه‌ها و برگ است. با توجه به اینکه بیشترین میزان اسانس در مرحله گلدهی است، بهترین زمان برداشت برای مصارف دارویی هنگام گل دادن گیاه است. این زمان بسته به محل رویش از فروردین تا اوایل پاییز خواهد بود.

طریقه مصرف آویشن

گیاه آویشن هم به صورت خشک و هم به صورت تازه به عنوان چاشنی در غذا‌ها استفاده می‌شود. برای اهداف دارویی نیز می‌توانید آویشن را به صورت خشک شده، تنتور یا روغن خریداری و مصرف کنید. در داروسازی نیز از این فرآورده‌های طبیعی متعدد تولید شده است. پماد گیاهی ویشکا برای تسکین درد مفاصل و کرم میکوسین برای درمان عفونت‌های قارچی – ميكروبی واژن ازمحصولات دارویی حاوی این گیاه است.

شربت آوی پکت، توسیان، قطره توسیگل، شربت سرفه گیاهی اطفال پدی کاف، شربت کالیک نوتک فار، شربت گیاهی تیمکس و قطره غیر خوراکی بخور اکالیپتوس همراه با عصاره آویشن از مهم‌ترین فرآورده‌های طبیعی این گیاه برای تسکین سرفه‌های ناشی از سرماخوردگی است. همچنین ژل ضد آکنه، انواع دهانشویه، صابون، کرم، خمیر دندان و شامپوهای گیاهی از دیگر فرآورده‌های حاوی عصاره آویشن در داروخانه‌های کشور هستند.

مضرات آویشن

1. زیاده‌روی در مصرف آویشن در دراز مدت برای قلب و غده تیروئید زیان‌آور است و در اثر تحریک کلیه‌ها موجب بروز البومین در ادرار می‌شود.
2. آویشن خاصیت قاعده آور دارد و احتمال سقط جنین را افزایش می‌دهد از این رو مصرف آن به زنان باردار توصیه نمی‌شود.
3. بیماران حساس به خانواده نعناع، باید زیر نظر پزشک فرآورده‌های آویشن را مصرف کنند.
4. آویشن لخته شدن خون را به تعویق می‌اندازد، بنابراین ممکن است خونریزی را در زمان جراحی یا بعد از نیز زیاد کند. بنابراین ضروری است حداقل ۱۲ ساعت قبل از هر گونه عمل جراحی از مصرف آن خودداری کنید.
5. ماده تیمول موجود در گیاه آویشن کمی سمی است لذا مصرف طولانی مدت یا دوز بالای فرآورده‌های طبیعی آن می‌تواند سمی و خطرناک باشد.
6. تهوع، استفراغ، درد معده، سردرد، گیجی، تشنج، کما، کلاپس قلبی و تنفسی از علایم سمیت با تیمول است.
7. توصیه می‌شود در صورت داشتن حساسیت‌های گوارشی، بیماری کبدی و نقص تیروئید قبل از مصرف فرآورده‌های دارویی آویشن با پزشک و داروساز مشورت کنید.

مراجع:

https://www.webmd.com/vitamins/ai/ingredientmono-823/thyme

https://www.healthline.com/health/health-benefits-of-thyme#Thyme-for-some-good-food

فصلنامه علمی پژوهشی گیاهان دارویی، مروری بر گیاه آویشن

کتاب دائره المعارف گیاهان دارویی

فارماکوپه گیاهی ایران

امروزه فرآورده‌های طبیعی متعددی برای درمان بی اشتهایی در بازار دارویی کشور وجود دارد. این محصولات به دلیل اینکه کاملا از طبیعت به دست می‌آیند، اثربخشی بیشتر و عوارض جانبی کمتر دارند، مورد استقبال فراوان قرار گرفته‌اند. با این حال انتخاب یک محصول مناسب از میان داروهای مختلفی که وجود دارد، موضوعی است که موجب سردرگمی افراد می‌شود.

اینکه چه فرآورده‌های طبیعی درمان بی اشتهایی موجود است؟ چه ترکیباتی دارد و استفاده از آن تا چه اندازه می‌تواند در رفع این مشکل موثر باشد؟ موضوعی است که ما در این مقاله به آن پرداخته‌ایم، تا با مقایسه تعدادی از فرآورده‌های طبیعی درمان بی اشتهایی، به شما در انتخاب آگاهانه مناسب‌ترین محصول کمک کنیم و اطلاعات مفیدی در مورد این محصولات در اختیار شما قرار دهیم، با ما همراه باشید.

فرآورده‌های طبیعی درمان بی اشتهایی

1- پودر گیاهی جنرال تونیک دینه

داروی گیاهی جنرال تونیک از پودر ميوه‌ها و گیاهان دارویی مختلف مانند کاسنی، شنبلیله، هویج وحشی، نخود و جو جوانه زده تهیه می‌شود. این محصول گیاهی یک فرآورده طبیعی مناسب برای افزایش اشتها، کمک به زیاد شدن وزن عضله‌ها و تقویت عمومی بدن است. این محصول به دلیل ترکیبات کاملاً گیاهی و فرم پودری برای درمان بی اشتهایی کودکان مناسب است.

• همه گروه‌های سنی شامل کودکان، سالمندان، زنان شیرده، ورزشکاران و حتی بیماران در دوره نقاهت، می‌توانند از این محصول استفاده کنند.
• کاسنی، جو و شنبلیله موجود در پودر جنرال تونیک علاوه بر افزایش اشتها، به هضم بهتر غذا و رفع سوء هاضمه کمک می‌کنند.
• به دلیل نخود و جو جوانه زده، موجب تقويت عمومی بدن و افزایش نيرو می‌شود، بدون آنكه زيان‌های مصرف مکمل‌های سنتتيک را داشته باشد.
• شنبیله موجود در این فرآورده در کاهش قند خون موثر است.

2- قرص شیکوردین دینه

قرص شیکوردین حاوی عصاره ریشه کاسنی، گیاه رازیانه و دانه شنبلیله است. این محصول نسبت به دیگر محصولات این مقاله، علاوه بر افزایش اشتها، در چاقی موضعی از جمله چاق شدن صورت موثر است. رازیانه و کاسنی موجود در آن مواد لازم برای چاق شدن صورت را در اختیار شما می‌گذارد و در آب‌رسانی به بافت پوست و پر شدن صورت تاثیر دارد.

• در درمان بی اشتهایی ناشی از برخی بیماری‌ها، اضطراب و استرس و عمل‌های جراحی سنگین موثر است و سبب بازیابی قوای از دست رفته بدن می‌شود.
• کاسنی، رازیانه و شنبیله موجود در آن در رفع اختلالات گوارشی مختلف مانند نفخ و سوء هاضمه موثر هستند.
• به دلیل شکل قرصی این محصول، برای کودکان و خردسالان بهتر است به جای قرص گیاهی شیکوریدین از مکمل غذایی جنرال تونیک دینه که به شکل پودر است، استفاده شود.

3- شربت موکوزیفت به دانه باران

شربت موکوزیفت‏ از عصاره دانه زنیان رومی تهیه می‌شود. این شربت به خصوص در رفع بی اشتهایی ناشی از بیماری کرونا موثر است. برتری ویژه این محصول نسبت به دیگر فرآورده‌های طبیعی درمان بی اشتهایی مطرح شده، کاهش علائم عفونت‌های تنفسی ویروسی، سرفه، خستگی و کاهش زمان بستری بیمار است.

• از خواص زنیان تقویت معده و معالجه سوء هاضمه‌های ناشی از ضعف و کمی نیرو است که به جذب بهتر و موثرتر مواد غذایی کمک می‌کند.
• مصرف زنیان برای درمان عملکرد نامناسب کبد و کلیه مفید است.
• زنیان به تنظیم سوخت و ساز بدن کمک می‌کند.
• تیمول موجود در دانه‌های زنیان دارای خواص ضد التهابی، ضد باکتریایی و ضد قارچی است که می‌تواند در رفع گرفتگی و سرماخوردگی نیز مفید باشد.

4- شربت اشتها آور باریج اسانس

این شربت حاوی آب انار، افشرده نعناع و عسل است. به دلیل دارا بودن آب انار باعث افزایش اشتها به ویژه در ‏کودکان می‌شود. مهم‌ترین مزیت شربت اشتها آور باریج اسانس، استفاده از عسل در ساخت آن است. عسل با برطرف کردن کمبودهای غذایی فرد بیمار، باعث افزایش اشتهای او می‌شود.

• آب انار و عصاره نعناع موجود در این فرآورده موجب تقویت دستگاه گوارش، رفع حالت تهوع، کمک به دفع سموم بدن و تصفیه خون ‏می‌شود‎.‎
• از خواص انار در طب سنتی تقویت اشتهای کودکان است. انار علاوه بر آنکه موجب افزایش اشتها و متعاقب آن افزایش وزن در بیماران می‌شود، به کنترل صداهای شکم که یکی از علائم نفخ شکم است نیز می‌پردازد و از بروز نفخ که از علل بی اشتهایی است، پیشگیری می‌کند.
• آب انار با باکتری‌هایی که موجب ایجاد اسهال می‌شوند مبارزه می‌کند و در درمان یبوست نیز مؤثر است.
• چنانچه شخصی به دلیل کمبود آن دسته از ویتامین‌ها و مواد معدنی موثر روی اشتها دچار کم اشتهایی شده باشد، عسل به رفع آن کمک می‌کند.
• نعناع می‌تواند باعث تسکین اضطراب شود و همین کاهش اضطراب می‌تواند به اشتهاآوری کمک زیادی کند.

5- قرص میلک تیستل شاری

این فرآورده حاوی عصاره گیاه خارمریم است. به درمان بی اشتهایی کمک می‌کند. همچنین به دلیل ترکیبات موجود در گیاه خارمریم در درمان اختلالات کبدی و مشکلات کیسه صفرا موثر است. توجه داشته باشید از آنجایی که استفاده از خار مریم ممکن است سبب کاهش قند خون شود، بنابراین افراد مبتلا به ‏دیابت باید این فرآورده را با احتیاط و تنها تحت نظارت پزشک استفاده کنند.‏

• این محصول در کاهش چربی و قند خون نیز موثر است.
• گیاه خارمریم به درمان نفخ و سوء هاضمه و سندروم روده ملتهب که عوامل اصلی کم اشتهایی است، کمک می‌کند.
• مصرف این فرآورده با بهبود عملکرد کبد و کنترل قند خون می‌تواند در افزایش یا کاهش وزن سالم موثر واقع شود.

6- شربت سیمو اپتا سیمرغ دارو عطار

این شربت ترکیبی از گیاهان دارویی مختلف مانند زردچوبه، آکاسیا، کاسنی، اسپرولینا، علف چشمه، زنجبیل و شنبلیله، ویتامین‌های ث و ب است. این فرآورده یک محصول کامل برای درمان بی اشتهایی خصوصا برای کودکان است. ویتامین‌ها و مواد معدنی موجود در آن به افزیش رشد و وزن کودک کمک می‌کنند.

• زردچوبه، بـا تـاثير در تحريک و توليد صفرا و در نتيجه کمک به هضم بهتر چربـی‌هـا، موجـب هضم بهتر غذا و در نتیجه بهبود اشتها می‌شود.
• گیاه آکاسیا موجود در این فرآورده، موجب بالا رفتن سطح باکتری‌های تولید کننده اسید لاکتیک یعنی بیفیدو باکتری‌ها و لاکتو باکتری‌ها در دستگاه گوارش می‌شود.
• جلبک اسپرولینا با اثرگذاری در بالا بردن سنتز آنزیم‌ها، به فرایند هضم غذا کمک می‌کند.
• استفاده از علف چشمه در این این فرآورده باعث رفع نفخ، هضم بهتر غذا و در نتیجه افزایش اشتها می‌شود.
• زنجبیل موجود در این محصول با رفع اختلالات گوارشی، کاهش اضطراب و استرس درونی، به تحریک اشتها کمک می‌کند.

7- پودر خوراکی زورفارم زولنگ رسپینا

پودر زورفام حاوی دانه شنبلیله، ریزوم زنجبیل و مان ترنجبین است. این فرآورده اشتها آور است و به افزایش وزن کمک می‌کند. این محصول به ویژه برای افزایش توده عضلانی و قدرت بدنی بخصوص در ورزشکاران و علاقه مندان به پرورش اندام کاربرد دارد.

• دانه شنبلیله به واسطه داشتن اسید آمینه رشد عضلانی را تحریک می‌کند.
• ترکیبات موجود در این محصول باعث بهبود اختلالات گوارشی که از علل بی اشتهایی است، موثر هستند.

8- قطره خوراکی ترخون باریج

قطره خوراکی ترخون باریج حاوی اسانس برگ ترخون است. این فرآورده اثر اشتها آور دارد و برای افرادی که از مشکل کمبود اشتها رنج می‌برند و به سایر گیاهان دارویی حساسیت دارند، یک گزینه کاملاً مناسب محسوب می‌شود.

• گیاه ترخون به دلیل تحریک شیره‌های گوارشی معده، باعث افزایش اشتها می‌شود.
• اسانس ترخون به بهبود مشکلات گوارش، درمان سکسکه، رفع سوء هاضمه، نفخ و تهوع کمک می‌کند.

سخن پایانی

اگر شما نیز به دنبال روش‌های ایده آل برای از بین بردن بی اشتهایی خود هستید توصیه می‌کنیم که فرآورده‌های طبیعی درمان بی اشتهایی را در اولویت قرار دهید. اگر با استفاده از این ترکیبات هیچ نتیجه‌ای حاصل نشود، حداقل می‌توانید اطمینان داشته باشید که خطری با استفاده از این فرآورده‌ها شما را تهدید نمی‌کند. برای اطلاعات بیشتر در این زمینه مطالعه مقاله “علل، علائم و نحوه درمان بی اشتهایی با داروهای گیاهی” را پیشنهاد می‌کنیم.

علل، علائم و نحوه درمان بی اشتهایی با داروهای گیاهی

بی اشتهایی یا تمایل نداشتن به خوردن از اختلالات گوارشی است که با سایر بیماری‌ها ارتباط نزدیک دارد. چنانچه مشکل بی اشتهایی به موقع درمان نشود، عوارض متعددی مانند ضربان نامنظم قلب، کم خونی، پوکی استخوان و ناراحتی‌های کلیه را به همراه دارد. با توجه به اهمیت این بیماری و شیوع آن در جامعه، در این مقاله ابتدا به علل از دست دادن اشتها، عوارض و روش‌های درمان بی اشتهایی پرداخته‌ایم و در ادامه با معرفی گیاهان دارویی تحریک کننده اشتها، مزایای استفاده از محصولات طبیعی برای درمان بی اشتهایی را شرح می‌دهیم.

آنچه در این مطلب خواهید خواند:

• علت بی اشتهایی
• علائم بی اشتهایی
• روش‌های درمان بی اشتهایی
• گیاهان دارویی مفید برای درمان بی اشتهایی
• مزایای استفاده از فرآورده‌های طبیعی برای درمان بی اشتهایی

علت بی اشتهایی چیست

بی اشتهایی می‌تواند به علل فیزیکی یا علت‌های روحی ایجاد گردد. رایج‌ترین علل بی اشتهایی شامل موارد زیر می‌شود:

• مشکلات هاضمه
• ناراحتی‌های معده
• یبوست
• عفونت‌های دستگاه تنفسی
• بیماری‌های تیروئید
• مسمومیت
• بارداری
• بالا رفتن سن
• اختلالات هورمونی
• آلرژی
• سرطان و بیماری‌های خود ایمنی
• اثرات جانبی برخی داروها
• شیمی درمانی
• استرس و اضطراب
• افسردگی
• ترس و ناراحتی
• اختلالات غذا خوردن نظیر بی اشتهایی عصبی

متداول‌ترین علائم بی اشتهایی چیست

رایج‌ترین علائم بی اشتهایی می‌تواند با نشانه‌های زیر همراه باشد، البته همه این علائم به یکباره در فرد ایجاد نمی‌شود.

• کاهش شدید وزن نسبت به وزن طبیعی
• دردهای شکمی
• احساس خستگی مداوم
• بی‌خوابی
• نازک شدن موها همراه با ریزش مو
• یبوست
• پوست خشک
• فشار خون پایین
• افسردگی
• کناره‌گیری از اجتماع

در صورتی که از دست دادن اشتها برای مدت طولانی ادامه داشته باشد یا ابتلا به بی اشتهایی عصبی، با عوارض جانبی خطرناکی همراه است. مهم‌ترین این عوارض عبارتند از:

• ضربان تند و نامنظم قلب
• عدم تعادل الکترولیت‌های بدن و بروز شوک
• سوء تغذیه
• مشکلات جدی دستگاه گوارش
• کم خونی
• پوکی استخوان
• افت شدید فشار خون
• سردرد
• مشکلات کلیوی
• اختلالات قاعدگی

بی اشتهایی عصبی

روش‌های درمان بی اشتهایی چیست

برای پیدا کردن بهترین راه درمان بی اشتهایی، مهم است که افراد به علت بی‌ اشتهایی خود پی ببرند، زیرا عدم درمان به موقع آن، می‌تواند خطری جدی باشد. در صورتی که فرد به مدت طولانی دچار بی ‌اشتهایی شود باید با پزشک مشورت کند. درصورتی که بیماری شما بی اشتهایی عصبی باشد، علاوه بر پزشک متخصص دستگاه گوارش، مراجعه به روانپزشک و مشاوره های روان درمانی نیز لازم است. جالب است بدانید تحقیقات نشان داده‌اند که بعضی از افراد به دلیل عوامل ژنتیکی، بیشتر مستعد درگیرشدن به این اختلال هستند؛ و کوچکترین چیزی ممکن است بر رفتار آنها تأثیر گذاشته و باعث بروز بیماری و بی اشتهایی آنان شود. بسته به شدت بی اشتهایی و پیچیدگی شرایط بیماری، پزشک از روش‌های درمانی مختلفی استفاده می‌کند. راهکارهای درمان بی اشتهایی به شرح زیر است:

۱- درمان دارویی

مصرف برخی داروهای شیمیایی و گیاهی به درمان بی اشتهایی کمک می‌کند. برای مصرف دارو قبل از هر چیز لازم است علت نهفته بی اشتهایی مشخص گردد.

۲- تغییر در رژیم غذایی

یک رژیم غذایی خوب که شامل همه گروه‌های غذایی باشد، مسلماً یکی از بهترین، ایمن‌ترین و ساده‌ترین راه‌حل‌های رفع اختلالات تغذیه‌ای از جمله بی اشتهایی است..

3- انجام ورزش و فعالیت‌های بدنی

انجام منظم ورزش، رفتن به طبیعت و داشتن فعالیت بدنی کافی از دیگر راهکارهایی است که به رفع بی اشتهایی با علت‌های مختلف کمک می‌کند.

4- استفاده از مشاوره برای درمان بی اشتهایی عصبی

یکی از بزرگ‌ترین موانع در درمان بی اشتهایی عصبی، درک نیاز به کمک است. درمان های فردی، خانوادگی و گروهی اغلب بخشی جدایی‌ناپذیر از درمان این مشکل هستند.

گیاهان دارویی مفید برای درمان بی اشتهایی

در طب سنتی، گیاهان دارویی بسیاری برای درمان بی اشتهایی وجود دارد که از آنها می‌توان به کنگر فرنگی، کاسنی، آویشن، شنبلیله، رازیانه، هویج وحشی، جو، خارمریم و نخود اشاره کرد.

کاسنی

کاسنی خاصیت اشتها آور دارد و از گیاهان دارویی مفید برای درمان بی اشتهایی است. این گیاه سرشار از منگنز، کلسیم، منیزیم، آهن و اسید فولیک است، از این رو، مصرف آن از کمبود ویتامین جلوگیری کرده و مانع از خستگی بدن در اثر کمبود ویتامین‌ها خواهد شد. این گیاه همچنین در سلامت دستگاه گوارش موثر است و به درمان سوء هاضمه، مشکلات روده و رفع سوزش معده که از علل بی اشتهایی است، کمک می‌کند.

رازیانه

رازیانه تحریک کننده اشتها است و همزمان به درمان مشکلات گوارشی همچون نفخ، بهبود حرکات منظم روده، عملکرد هضم و رفع ناراحتی‌های معده که از عوامل بی اشتهایی است، کمک می‌کند. مهم‌ترین ترکیبات شیمیایی گیاه رازیانه شامل روغن، مواد قندی، موسیلاژ و اسانس می‌شود. همچنین این گیاه حاوی آب، پروتئین، چربی، مواد نشاسته‌ای، کلسیم، فسفر، آهن، پتاسیم، ‏ویتامین آ و ویتامین سی است. دریافت مقادیر کافی از ویتامین‌ها به باز شدن اشتها کمک زیادی می‌کند. علاوه بر این رازیانه سرشار از فیتواستروژن است و با کمک به تنظیم هورمون‌ها، در درمان بی اشتهایی ناشی از اختلالات هورمونی موثر ‏است.‏

شقاقل یا هویج وحشی

شقاقل یا هویج وحشی از سبزیجات متعلق به خانواده هویج بوده و به دلیل دارا بودن خواص درمانی فراوان، در گروه گیاهان دارویی طبقه‌بندی می‌شود. این گیاه منبع غنی از آنتی‌اکسیدان‌ها، مواد معدنی، فیبر و ویتامین‌های مختلف است. شقاقل در بسیاری از خصوصیات مشابه خواص هویج است، ضمن اینکه میزان ویتامین‌های موجود در شقاقل بالاتر از هویج است. وجود مقادیر کافی ویتامین و ریزمغذی‌ها باعث افزایش متابولسیم بدن می‌شود و در نتیجه به زیادتر شدن اشتها کمک می‌کند. همچنین تقویت کننده دستگاه گوارش است و به رفع مشکلات مختلف معده و روده که از علل اصلی بی اشتهایی است، کمک می‌کند.

جو

جو منبع بسیار عالی برای فیبر، سلنیوم، تریپتوفان، مس، منگنز و فسفر است. همچنین جو سرشار از مواد آنتی اکسیدان، لیگنان‌ها، ویتامین های گروه ب و مقادیر زیادی اسید فولیک و اسید فیتیک است. وجود ویتامین‌های مختلف از جمله ویتامین‌های گروه ب در رفع استرس، افسردگی و اضطراب بسیار موثر هستند و از این طریق به درمان بی اشتهایی ناشی از مشکلات روحی کمک می‌کند. همچنین گروه آنزیم‌ها و پروتئازهای موجود در گیاه جو، باعث شکستن و تجزیه نشاسته به قندهای ساده، و پروتئین‌ها به آمینواسیدها می‌شوند. این یعنی هضم غذا راحت‌تر انجام می‌شود و در نتیجه با تقویت دستگاه گوارش، پیام گرسنگی در بدن بهتر منتقل می‌شود.

شنبلیله

شنبلیله از سبزیجات پرمصرف است که برگ و تخم آن ارزش غذایی و خواص درمانی فراوان دارد. مقادیر بالای فیبرهای محلول موجود در این گیاه باعث شده است یکی از مهم‌ترین خواص شنبلیله، کمک به درمان بی‌اشتهایی یا کم اشتهایی باشد. شنبلیله همچنین به رفع بیماری‌های دستگاه گوارش از جمله درمان بیماری‌های التهابی روده، یبوست، سوء هاضمه و مشکلات معده کمک می‌کند و از طریق رفع این مشکلات، به درمان بی‌اشتهایی ناشی از بیماری‌های دستگاه گوارش کمک می‌کند.

نخود

نخود از حبوبات با ارزش غذابی بالا است و مصرف آن باعث افزایش قوای عمومی بدن و بهبود رشد می‌شود. رفع بی اشتهایی و لاغری از دیگر خواص این گیاه ارزشمند است. نخود همچنین حاوی مقادیر فراوانی فیبر محلول و نا محلول است و از این رو در رفع مشکلات شایع دستگاه گوارش موثر است. مصرف نخود به درمان یبوست یکی از علت‌های بی اشتهایی، کمک کرده و خاصیت ملین دارد. متخصصان تعذیه مصرف نخود را برای تحریک اشتهای سالمندان و کودکان توصیه می‌کنند. مصرف نخود همچنین در پیشگیری از بسیاری مشکلات دیگر مانند پوکی استخوان، تقویت بینایی، افزایش حافظه و تقویت سیستم ایمنی موثر است.

خارمریم

خارمریم از خانواده کاسنیان است و همانند کاسنی یکی از گیاهان مفید برای درمان بی اشتهایی و کم اشتهایی است. به درمان سوء هاضمه و سندروم روده ملتهب که عوامل اصلی کم اشتهایی است، کمک می‌کند. از دیگر خواص آن محافظت از کبد، رفع اختلالات کبدی و ممانعت از تجمع و رسوب چربی‌ها است. سيلي‌مارين موجود در این گیاه دارای خاصیت آنتی اکسیدانی بوده و مزایای شگفت‌انگیزی را برای بدن انسان به همراه دارد. استفاده از گیاه خار مریم با بهبود عملکرد کبد و کنترل قند خون می‌تواند در افزایش یا کاهش وزن سالم موثر واقع شود.

انار

مصرف دانه انار یا آب انار برای افراد لاغر که قصد اضافه وزن دارند، درمان بی اشتهایی کودکان و رفع بی اشتهایی بیماران توصیه می‌شود. انار حاوی انواع مواد آنتی اکسیدان، ویتامین‌های سی و ای، انواع ویتامین‌های گروه ب، پتاسیم، فیبر، آهن، فولیک اسید و دیگر ریزمغذ‌ی‌ها است که می‌تواند به بهبود رشد بسیار کمک کند. همچنین مصرف این میوه در حفظ سلامت دستگاه گوارش موثر است. خوردن آب انار به درمان اسهال و از بین بردن کرم و انگل‌های موجود در دستگاه گوارش کودکان کمک می‌کند. در نتیجه در رفع بی اشتهایی و کم اشتهایی ناشی از بیماری‌های دستگاه گوارش موثر است.

زنیان

گیاه زنیان از دیگر گیاهان مفید برای حفظ سلامت دستگاه گوارش است. کمک به هضم بهتر مواد غذایی و معالجه سوء‌هاضمه‌هایی است که ناشی از ضعف و کمی نیرو می‌باشد، از مهم‌ترین خواص دانه زنیان است. از این رو متخصصان طب سنتی به افرادی که از بی اشتهایی و سوء هاضمه رنج می‌برند، مصرف یک قاشق غذاخورید دانه زنیان را به همراه غذا توصیه می‌کنند. زنیان خاصیت مسهل بودن نیز دارد، لذا باعث دفع سریع غذا و غیر قابل دسترس کردن غذا برای جذب بدن شده و به تبع از انباشته شدن چربی و ایجاد چاقی جلوگیری می‌کند.

نعناع

نعناع از گیاهان مفید برای تحریک اشتها است. این گیاه در درمان بسیاری از مشکلات دستگاه گوارش از جمله نفخ و سوء هاضمه که از علل اصلی بی اشتهایی هستند، موثر است. همچنین مصرف نعناع به صورت تازه یا فرآورده‌های به دست آمده از آن می‌تواند باعث تسکین اضطراب نیز شود و همین کاهش اضطراب می‌تواند به اشتها آوری کمک زیادی کند. متخصصان تغذیه نوشیدن روزانه مقداری چای نعناع را برای برطرف کردن بی اشتهایی عصبی، بی اشتهایی سالمندان و بی اشتهایی ناشی از مشکلات سوء هاضمه مفید می‌دانند.

زردچوبه 

درمان اختلالات گوارشی مختلف مانند سوء هاضمه، بیماری‌های معده، نفخ و قولنج روده، از خواص زردچوبه است. مصرف زردچوبه، بـا تـاثير در تحريک و توليد صفرا و در نتيجه کمک به هضم بهتر چربـی‌هـا، موجـب هضم بهتر غذا و در نتیجه بهبود اشتها می‌شود. مطالعات بالینی انجام شده بر روی گیاه زردچوبه، تاثیر آن را بر بهبود مبتلایان به زخم معده، زخم اثنی عشر و افراد دارای بادهاى غلیظ معده و روده تأیید می‌کند. در نتیجه مصرف آن به درمان بی اشتهایی ناشی از مشکلات دستگاه گوارش کمک شایانی می‌کند.

آکاسیا یا اقاقیا

اقاقیا یه صورت درخت یا درختچه زینتی در قسمت‌های مختلف جهان دیده می‌شود. از ساقه‌های اين درخت ماده‌ای به خارج تراوش می‌گردد که به نام صمغ اقاقيا يا صمغ عربی موسوم است. این فرآورده نوعی محصول طبیعی و گیاهی است که خواص زیادی برای سلامتی و کاربردهای بسیاری در صنایع غذایی دارد. فیبر محلول موجود در صمغ عربی باعث بهبود عملکرد دستگاه گوارش و تنظیم حرکات روده می‌شود، در نتیجه مصرف آن به هضم بهتر غذا و افزایش اشتها کمک می‌کند. کمک به درمان بیماری‌های مختلف دستگاه گوارش از جمله اسهال و یبوست از دیگر خواص این گیاه است. همچنین مصرف آن موجب بالا رفتن سطح باکتری‌های تولید کننده اسید لاکتیک یعنی بیفیدو باکتری‌ها و لاکتو باکتری‌ها می‌شود.

اسپرولینا

اسپرولینا گونه‌ای جلبک سبز- آبی از شاخه سیانوباکتری‌ها است. جلبک اسپیرولینا حاوی ۶۵ درصد پروتئین خام، غلظت بالایی از ویتامین‌های گروه B، آهن، فنیل آلامین و سایر مواد معدنی است. از این رو امروزه از آن به عنوان یک مکمل غذایی به شکل پودر و قرص در صنعت داروسازی استفاده می‌شود. علاوه بر این اسپرولینا با اثرگذاری در بالا بردن سنتز آنزیم‌ها، به فرایند عضم غذا کمک می‌کند و یکی از ترکیبات تشکیل دهنده فرآورده‌های درمان بیماری‌های دستگاه گوارش است.

علف چشمه

گیاه دارویی علف چشمه که با نام‌های شاهی آبی یا آب تره نیز شناخته می‌شود، از گیاهان دارویی قدیمی از خانواده کلم پیچ است. این گیاه سرشار از مواد معدنی و مقادیر زیادی ویتامین آ، ویتامین ث، ویتامی ب ۶ و ب ۱۲ است. یکی از مهمترین خواص این گیاه رفع نفخ و کمک به هضم بهتر غذا است، همچنین مصرف آن گرم کننده بدن و اشتها آور است. پیشگیری از سکته، سرطان، آلزایمر، حفظ سلامت چشم‌ها، مو و دندان، کمک به درمان سرماخوردگی و درمان خونریزی لثه از دیگر خواص این گیاه است.

زنجبیل

یکی از انواع بی اشتهایی، بی اشتهایی عصبی است. زنجبیل از گیاهان مفید برای درمان این مشکل است. مصرف این گیاه با کاهش اضطراب و استرس درونی، به تحریک اشتها کمک می‌کند و یکی از بهترین گزینه‌ها برای درمان بی اشتهایی عصبی است. علاوه بر این زنجبیل به بهبود فرآیند هضم غذا و از بین بردن مشکلاتی نظیر نفخ، حالت تهوع و زخم معده کمک می‌کند. حالت تهوع نیز از عواملی است که در دروان بارداری منجر به کم اشتهایی یا بی اشتهایی زنان باردار می‌شود. در این مورد نیز زنجبیل با کمک به درمان حالت تهوع، در افزایش اشتهای مادران باردار موثر است.

درمان بی اشتهایی با گیاهان دارویی

مزایای استفاده از فرآورده‌های طبیعی برای درمان بی اشتهایی

استفاده از گیاهان و فرآورده های طبیعی درمان بی اشتهایی هیچ گونه عوارض خطرناکی ندارد. تنها مشکلی که با استفاده از این ترکیبات ممکن است به ندرت در افراد به وجود آید، می‌توان به حساسیت و مسائل آلرژی اشاره کرد. این محصولات از آنجا که از مواد کاملا طبیعی استخراج می‌شوند، خطری برای سلامت افراد ندارند.

از سوی دیگر گفتنی است که بسیاری از داروهای شیمیایی، بی اشتهایی را فقط برای لحظه‌ای یا برای یک بازه زمانی خاص برطرف می‌کند و در اثر قطع شدن استفاده این داروها، ممکن است فرد دوباره به مشکلات اولیه برگردد. این در حالی است که به کارگیری ترکیبات طبیعی می‌توانند به صورت کامل تعادل بدن را تنظیم کرده و بی اشتهایی را به طور کامل برطرف کنند.

مصرف داروهای گیاهی اطمینان بیشتری را برای فرد بیمار به وجود می‌آورد و این امر می‌تواند استرس و اضطراب به کارگیری این نوع از ترکیبات را کاسته و میزان موفقیت روش را افزایش دهد. همچنین این نوع از محصولات هزینه کمتری را درخواست می‌کند و برای بازه وسیعی از گروه سنی قابل استفاده است. در حالی که به کارگیری داروهای شیمیایی برای درمان بی اشتهایی، محدودیت‌های بسیاری دارد. برای آشنایی با داروهای گیاهی درمان بی اشتهایی و انتخاب یک محصول مناسب مطالعه مقاله “آشنایی با فرآورده‌های طبیعی درمان بی اشتهایی و مقایسه آنها” را پیشنهاد می‌کنیم.

سخن پایانی

همانطور که گفتیم برای درمان بی اشتهایی داروهای مختلف شیمیایی و گیاهی وجود دارد. معمولا استفاده از داروهای شیمیایی برای این منظور توصیه نمی‌شود، زیرا این داروها علاوه بر داشتن مزیت، ممکن است به عوارض جدی نیز منجر شوند. به همین دلیل باید اصول و راهکارهای درمان طبیعی در پیش گرفته شود.

برگرفته از:

https://my.clevelandclinic.org/health/symptoms/24228-loss-of-appetite

www.helpguide.org/articles/eating-disorders/anorexia-nervosa.htm

علف چای (hypericum perforatum) گیاهی علفی و پایا است که معمولا با چای کوهی اشتباه گرفته می‌شود. این گیاه دارای حدود ۲۰ گونه و واریته در نقاط مختلف ایران است و چند گونه از آنها بسیار مشابه هم هستند در حالی که فقط یک گونه از آن، دارویی است و برخی از انواع آن نیز بسیار سمی هستند. از همین رو توصیه می‌شود، برای استفاده از خواص درمانی این گیاه حتما از فرآورده‌های موجود در داروخانه‌ها استفاده کنید تا در اثر عوارض جانبی آن خطری ایجاد نشود. برای آشنایی بیشتر با خواص علف چای برای درمان بیماری‌ها، طریقه مصرف، عوارض جانبی، منع مصرف و تداخلات دارویی آن با داروهای شیمیایی و کابرد آن در طب سنتی همراه نسخه اول باشید.

خواص گیاه علف چای

مهم‌ترین ماده شیمیایی موجود در گیاه علف چای هاپیرین و ماده قرمز رنگی به نام هاپیریسین است، این گیاه همچنین حاوی فلاونوئیدها از جمله هیپروزید، هیپرین، کورستین، ایزوکورستین و روتین، تانن، اسید نیکوتی، اسانس، پروسیانیدین، گزانتون‌ها، کاروتنوئیدها و فنل‌های اسید کربوکسیلیک از جمله کافئیک، کلروژنیک و فرولی نیز است که خواص درمانی ارزشمندی را به آن داده است. برخی از مهم‌ترین خواص گیاه علف چای به شرح زیر است:

۱) درمان افسردگی (گیاه علف چای جایگزینی برای قرص فلوکستین)

مهم‌ترین و شناخته شده‌ترین خواص علف چای تاثیر آن بر درمان افسردگی‌های خفیف عصبی است، علف چای حاوی مقادیر بالای محرک‌هاست که عملکرد آنها مانع از فعالیت مهم‌ترین ناقل‌های عصبی بازدارنده دستگاه عصبی مرکزی بدن مانند سروتونین، دوپامین، نورآدرنالین و گابا می‌شود، ضمن اینکه موجب سطح سلامت این ناقل‌های عصبی نیز خواهد شد، همچنین وجود آنزیم مونو آمینو اکسیداز (MAO) در این گیاه، سبب تجزیه هورمون‌های آدرنالین و نور آدرنالین در محل سیناپیس‌های عصبی می‌شود که از عوامل ایجاد کننده افسردگی هستند. این خواص باعث شده گیاه علف چای جایگزینی برای قرص فلوکستین باشد و با کاهش نشانه‌های بیماری افسردگی به درمان این بیماری کمک کند.

۲) رفع مشکلات خواب و بهبود خلق و خو

علف چای حاوی ترکیباتی است که مقدار ملاتونین (ناقل عصبی خواب) را در بدن افزایش می‌دهد و به درمان مشکلات خواب از جمله بی‌خوابی‌های شبانه کمک می‌کند، علاوه بر این فرآورده‌های طبیعی علف چای در کاهش اضطراب و بهبود خلق و خو موثر هستند و خاصیت آرامبخش دارند.

۳) کمک به بهبود اگزمای مزمن و رفع مشکلات پوستی

استفاده از عصاره روغنی علف چای یا پماد و لوسیون‌های حاوی این گیاه تاثیر زیادی در بهبود اگزمای مزمن، خشکی و التهاب پوست، پسوریازیس، درمان ترک پا، درمان خارپاشنه، پوسته پوسته شدن پوست، بهبود زخم بستر، بهبود زخم و کاهش اسکار بعد از عمل سزارین و درمان زخم‌های عمیق و متعفن دارد. این گیاه دارای خاصیت ضد عفونی کننده، ضد باکتری و ضد ویروس است و در طب سنتی از ماده قرمز رنگ موجود در این گیاه برای درمان انواع زخم استفاده می‌شود. گفتنی است امروزه به دلیل خواص ترمیم کننده و آبرسان این گیاه، از آن در ساخت انواع کرم‌های آرایشی مرطوب کننده و نرم کننده پوست استفاده می‌شود.

۴) علف چای و درمان سوختگی

استعمال موضعی فرآورده‌های دارویی علف چای و عصاره روغنی آن در درمان سوختگی‌های سطحی موثر است، به طوری که بررسی‌های اخیر نشان داده است، مصرف این فرآورده‌ها موجب کاهش التهاب پوست می‌شود و از چرکین شدن و به وجود آمدن مایع تاول مانند، در زیر پوست محل سوختگی، جلوگیری و به تدریج شرایط پیدایش پوست تازه در محل آسیب دیده را فراهم می‌کند.

۵) کمک به درمان بیماری‌های دستگاه گوارش

گیاه علف چای در درمان برخی اختلالات گوارشی مانند اسهال و نارسایی‌های گوارشی (دیپپسی) موثر است و به درمان عفونت روده کمک می‌کند و ضد کرم معده و روده است.

۶) درمان تبخال

از عصاره گیاه علف چای برای کمک به درمان انواع تبخال از جمله زگیل تناسلی و تسکین خارش آن استفاده می‌شود. این گیاه خاصیت ضد ویروسی و آنتی بیوتیک فراوانی داشته و تاثیر فوق‌العاده‌ای در تقویت سیستم ایمنی بدن دارد.

۷) کمک به درمان ایدز

امروزه به دلیل خواص ضد ویروسی گستره علف چای، از آن به عنوان داروی ضد ویروس ایدز استفاده می‌شود و مدتی است که بیماران مبتلا به ایدز از این گیاه استفاده می‌کنند که باعث تقویت سیستم دفاعی بدن آنها و کاهش علائم بیماری شده است.

۸) تقویت لثه

بررسی‌ها نشان داده است غرغره عصاره گل راعی یا همان علف چای در دهان موجب تقویت لثه‌ها و درمان التهاب فراگیر دهان، لب‌ها، زبان، کام‌ و گینویویت یا التهاب لثه می‌شود.

۹) کاهش التهاب عضلات و مفاصل

فرآورده‌های طبیعی تولید شده از گیاه علف چای برای درمان التهاب عضلات و مفاصل کاربرد دارد و به درمان بیماری تنیس البو (التهاب آرنج تنیس بازان)، نورالژی (نوعی درد کوبنده، سوزشی و غالباً شدید که به دلیل تحریک یا آسیب دیدگی عصب ایجاد می‌شود)، درمان آرتریت و تسکین درد سیاتیک کمک می‌کند، همچنین استعمال موضعی این گیاه یکی از بهترین درمان‌های گیاهی برای بهبود درد دنبالچه است.

۱۰) تسکین درد قاعدگی

استفاده موضعی از روغن علف چای و مالیدن آن به شکم به دلیل دارا بودن خاصیت ضد التهاب، به خوبی دردهای قاعدگی را تسکین می‌دهد و جزو گیاهان قاعده آور است، از این رو مصرف آن در دوران بارداری باید با احتیاط همراه باشد.

۱۱) کمک به ترک اعتیاد و سیگار

گیاه علف چای مسکن اعصاب، آرامبخش و دارای اثرات ضد تشنج و ضد درد است و مصرف آن می‌تواند در کاهش علائم روانی ناشی از ترک اعتیاد مانند اضطراب، استرس، افسردگی، احساس درد، بی‌خوابی وتحریک پذیری  مفید واقع شود. جالب است بدانید در یک تحقیق، ۵/۳۷ درصد از افراد سیگاری که به مدت دو هفته از علف چای استفاده کرده بودند، موفق به ترک سیگار شدند، به نظر می‌رسد اثر آرامبخش این گیاه اضطراب افراد را کاهش داده است و باعث می‌شود فرد کمتر میل به کشیدن سیگار پیدا کند.

12) علف چای و فشار خون

علف چای مدر است و به همین دلیل مصرف آن می‌تواند باعث کاهش فشار خون شود.

مشخصات گیاه علف چای

علف چای، گیاهی علفی و پایا به ارتفاع ۱۰ الی ۱۱۰ سانتیمتر با ساقه‌ای افراشته است. برگ‌های آن در دو ردیف موازی و به شکل تخم مرغی، بیضوی یا سرنیزه‌ای است. گل‌های آن نیز  به رنگ زرد یا سفید است که در بالای ساقه به صورت مجتمع به چشم می‌خورد. میوه این گیاه به شکل کپسول تخم مرغی تا هرمی شکل می‌باشد. انتشار عمومی علف چای در غرب آسیا، اروپای مرکزی، آفریقای شمالی، اندونزی، آمریکای شمالی و استرالیاست. در ایران نیز این گیاه در استان‌های گلستان، مازندران، گیلان، آذربایجان، کردستان، همدان، لرستان، فارس، خراسان، تهران، سمنان و قزوین می‌روید. سرشاخه‌های گلدار تازه یا خشک شده، اندام دارویی این گیاه را تشکیل می‌دهد. برای مصارف دارویی، شاخه‌ها را باید در زمان گلدهی از گیاه چید. در این هنگام طعم آن تلخ، کمی قابض و دارای شوری ملایم است.

خواص علف چای در طب سنتی

به گیاه علف چای در کتب طب سنتی علاوه بر گل راعی، هزار چشم، گل شهناز، گل تره و هوفاریقون نیز گفته می‌شود. طبع علف چای گرم و خشک است و خواص دارویی آن در طب سنتی شامل درمان اسهال و اسهال خونی، اسپاسم‌های مزمن گوارشی، کمک به درمان کزاز، شب ادراری کودکان، درمان فلج، روماتیسم، نقرس، مننژیت، سیاه سرفه، بی‌خوابی، التیام زخم‌ها و درمان سوختگی، معالجه سرماخوردگی و کاهش تب، برطرف کننده ضعف جنسی، رفع التهابات پوستی و درمان نیش سمی حشرات می‌شود. جالب است بدانید علف چای از حدود دو هزار سال پیش نزد اقوام و ملل جهان به عنوان بهترین داروی بیماری‌های عصبی مورد استفاده بوده است و روغن آن یکی از مهم‌ترین داروهای التیام زخم‌های عمیق شناخته می‌شده است.

طریقه مصرف علف چای

این گیاه به شکل جوشانده، دم کرده، مرهم و عصاره روغنی در طب سنتی کاربرد دارد. در داروسازی نیز فرآورده‌های دارویی مختلفی از این گیاه تهیه می‌شود. قطره هایپران، قرص نروکسین، قرص فیتوریلکس و قرص پرفوران چهار فرآورده دارویی حاوی آن هستند که همگی در درمان افسردگی و بهبود خلق و خو کاربرد دارند. همچنین گل راعی از گیاهان مفید برای کمک به ترک اعتیاد و ترک سیگار است. علاوه بر تولید محصولات دارویی به شکل خوراکی از این گیاه، فرآورده‌های جلدی علف چای نیز موجود است و از آن برای درمان اگزما، انواع تبخال، سوختگی‌های سطحی، تسکین دردهای عضلانی و رفع التهابات پوستی استفاده می‌شود. اسپری نوروژیک که در درمان دردهای عصبی به کار می‌رود و خاصیت ضد التهابی دارد و کرم آرنی گل برای درمان کوفتگی‌ها و تسکین دردهای عضلانی، از دیگر فرآورده‌های گیاهی حاوی علف چای هستند.

عوارض علف چای (موارد منع مصرف و تداخلات دارویی)

عوارض جانبی و تداخلات دارویی گیاه علف چای با داروهای شیمیایی موارد زیادی را شامل می‌شود، بنابراین ضروری است قبل از مصرف این گیاه و هر گونه فرآورده دارویی تولید شده از آن، نکات زیر را در نظر داشته باشید:

1. توصیه می‌شود گیاه علف چای و محصولات تولید شده از آن با غذاهای دارای مقادیر زیاد تریپتامین مانند پنیر، داروی فلوکستین، داروهای ضد ایدز، داروهای قلبی حاوی دیگوگسین مصرف نشود زیزا ممکن است باعث کاهش اثرات آنها شود.
2. استفاده از گیاه علف چای در دوران بارداری و در هنگام مصرف داروهای خوراکی ضد بارداری ممنوع است.
3. علف چای و محصولات تولید شده از آن با وارفارین، سیکلوسپورین، داروهای ضد تشنج مانند کارباکازپین، فنوباربیتون و فنی تویین، دیگوکسین و تئوفیلین تداخل دارویی دارد.
4. کسانی که از داروهای آسم، ضد سرماخوردگی، آریترومایسین و آنتی‌هیستامین‌ها مانند لوراتادین، ستیریزین و ترفنادین استفاده می‌کنند، نباید از گیاه علف چای استفاده کنند.
5. قرار گرفتن پوست در معرض آفتاب پس از مصرف خوراکی گیاه علف چای، ممکن است منجر به آسیب پوستی و حساسیت به نور شود، همچنین هرس کردن گیاه و چیدن برگ و گل آن در هوای مرطوب و آفتابی باعث بروز درماتیت تماسی در افراد با پوست حساس می‌شود.
6. مصرف توام این گیاه و محصولات آن با داروهایی که حساسیت به نور ایجاد می‌کنند مثل پیروکسیکام، فنوتیازین‌ها، سولفانامیدها، تتراسایکلین و داکسی سایکلین باعث تشدید حساسیت به نور می‌شود.

مراجع:

کتاب دائره المعارف گیاهان دارویی

فارماکوپه گیاهی ایران

https://www.webmd.com/vitamins/ai/ingredientmono-329/st-johns-wort

https://www.healthline.com/health-news/is-st-johns-wort-safe-080615