آفت دهان یا Oral aphthous یكی از جراحات شایع دهانی است که بیشترین میزان بروز آن در سنین 35 تا 44 سالگی مشاهده می‌­شود. این مشکل با بروز عفونت، سن، جنس و وضعیت اقتصادی و اجتماعی رابطه مستقیمی دارد. علل آفت­‌های دهان شامل کمبود موادی مثل آهن، ویتامین‌ها به ویژه B12 و C، بهداشت ضعیف دهان، استرس، سوء هاضمه، آلرژی غذایی و عدم تعادل هورمونی می‌باشد. این مقاله بر روی داروهای گیاهی مختلف و فرآورده‌های طبیعی درمان آفت دهان تمرکز دارد.

مشخصات آفت‌­ها و زخم‌­های دهانی چیست؟

آفت دهان که زخم دهان یا زخم مخاطی هم می‌نامند، زخمی است که در غشای مخاطی حفره دهان رخ می‌­دهد. این زخم­‌های گرد یا بیضی دردآور، به طور عمده در قسمت  گونه یا لب‌­ها در داخل دهان تشکیل می­‌شوند. زخم‌های دهان بسیار رایج هستند و در ارتباط با بسیاری از بیماری­‌ها و با مکانیسم­‌های مختلف اتفاق می­‌افتند، اما معمولاً علت اصلی و جدی برای بروز آن وجود ندارد.

پیش از معرفی فرآورده‌های طبیعی برای آفت دهان، لازم است بدانید برخی از انواع زخم­‌های دهانی، که به عنوان زخم­‌های کانکر نیز شناخته می­‌شوند، به طور معمول ضایعات دردناک و کوچکی هستند که در دهان یا پایه لثه شخص بیمار ایجاد می­‌شود. زنان، نوجوانان و افراد دارای سابقه خانوادگی زخم­‌های دهان، در معرض خطر بیشتری برای ابتلا به زخم‌های دهانی قرار دارند. زخم­‌های دهانی مسری نیستند و معمولاً طی یک یا دو هفته از بین می­‌روند. با این حال، اگر بیمار زخمی بزرگ یا بسیار دردناک دارد، یا اگر مدت زیادی بدون بهبودی در داخل دهان مانده است، بایستی به جز استفاده از فرآورده‌های طبیعی برای آفت دهان، با دندانپزشک خود مشورت کند.

درمان آفت دهان

چه داروهایی به عنوان فرآورده‌های طبیعی برای آفت دهان کاربرد دارند؟

داروهای فیتوژنیک با منشاء گیاهی به طور معمول از درمان­‌های سنتی هستند، برای پیشگیری و درمان زخم دهان کاربرد دارند که عبارتند از:

• قسمت­‌های لزج گیاهان دارای ترکیبات شیمیایی با فعالیت ضد زخم هستند. آلوئه­‌ورا متعلق به خانواده­‌ای از گیاهان است، که دارای مواد شیمیایی موجود در گیاهان یعنی آمینواسیدها، مواد معدنی، قندها و ویتامین­‌هایی است كه در تولید فعالیت­‌های ضد انعقادی، آنتی اکسیدانی، ضد التهابی و محافظت کننده اثر دارند. به این منظور از یک تا سه قاشق غذاخوری آب آلوئه­‌ورا به عنوان دهانشویه سه بار در روز مصرف نمایید. می‌­توانید جهت درمان آفت دهان آب آن را بنوشید. همچنین استفاده از ژل آلوئه‌­را­ روی آفت به منظور التیام و بهبود جراحت دهانی موثر است.
• استفاده از مواد صمغ مانند و خميرهای چسب گياهی به عنوان فرآورده‌های طبیعی برای آفت دهان، روش‌هایی هستند که برای درمان آفت‌های دهان کاربرد دارند. این خمیرها در داروخانه‌­ها و فروشگاه‌­های معتبر فروش داروهای گیاهی قابل دسترسی هستند. قبل از آنکه  این فرآورده را به کار برید، بایستی ناحیه جراحت داخل دهانی را توسط گاز استريل به آرامی خشک نمایید، سپس سه بار در روز بعد از صبحانه، بعد از ناهار و قبل از خوابیدن، کمی از خمير را روی آفت دهان قرار داده و كمی فشار دهید. لازم است بيمار پس از استفاده از این خمیر تا يک ساعت از خوردن و آشاميدن پرهيز نماید.
• استفاده از برخی قطره­‌های دارویی حاوی گیاهانی مانند مورد (Myrus commuis) اثر مطلوبی در التیام آفت دهان دارد.

از چه گیاهان دارویی به عنوان فرآورده‌های طبیعی برای آفت دهان استفاده می­‌شود؟

سیستم‌های درمانی و پزشکی از چندین گیاه برای درمان آفت استفاده می­‌کنند که شامل موارد زیر است:

• در بین داروهای گیاهی، از شیرین بیان و فلفل چیلی به طور گسترده استفاده می‌شود.
• جویدن برخی از سبزیجات تازه مثل برگ ریحان و پیاز خام برای التیام آفت دهان مفید است.
• با برخی از گیاهان دارویی مانند گل‌ همیشه بهار و مریم گلی، همچنین تخم گشنیز می‌­توانید دمنوش تهیه کنید و آن را بنوشید و یا از محلول سرد آن به عنوان دهانشویه استفاده کنید.
• روغن برخی از گیاهان دارویی مانند روغن نعناع و روغن چای به عنوان یکی از انواع فرآورده‌های طبیعی برای آفت دهان کاربرد دارند. این روغن‌ها بهتر است 10 تا 15 دقیقه روی ناحیه آفت باقی بماند.
• پودر دارچین و یا پودر زردچوبه را به صورت خمیر درآورده و روی آفت دهانی بگذارید و اجازه دهید مدتی بماند.
• مصرف آب میوه‌­هایی مانند آب شاه توت و پاپایا جهت کاهش درد و التیام زخم‌های دهانی موثر است.

چای بابونه و ژل آلوئه ورا جهت التیام آفت دهان

چه راهکارهایی برای درمان آفت دهان وجود دارد؟

بیشتر آفت­‌های دهان نیازی به درمان ندارند. با این وجود، اگر اغلب به آفت دهان مبتلا هستید یا آفت‌­های ناحیه دهانتان بسیار دردناک هستند، تعدادی از درمان­‌های خانگی می‌توانند درد و زمان بهبود را کاهش دهند. این درمان­‌ها شامل موارد زیر هستند:

1. استفاده از محلول دهانشویه نمک و جوش شیرین
2. ماساژ شیر منیزیم بر روی آفت دهان
3. پوشاندن زخم­‌های دهان با خمیر جوش شیرین
4. استفاده از محصولات بی‌حسی موضعی مانند بنزوکائین
5. استفاده از یخ بر روی زخم‌های کانکر
6. استفاده از محلول دهانشویه حاوی استروئید برای کاهش درد و تورم
7. قرار دادن موضعی خمیرهای حاوی گیاهان دارویی موثر در درمان در آفت دهان بر روی محل زخم
8. گذاشتن کیسه­‌های مرطوب چای روی زخم دهان
9. مصرف مکمل­‌های غذایی مانند اسید فولیک، ویتامین 6B، ویتامین 12B و روی
10. استفاده از گیاهان دارویی مانند بابونه، اکیناسه، گیاه مورد و ریشه شیرین بیان

فرآورده های طبیعی برای آفت دهان

بیشتر بدانید: درمان سریع آفت دهان با راهکارهای ساده

برای پیشگیری از آفت دهان چه نکاتی را باید رعایت کرد؟

شما می‌­توانید برای کاهش بروز آفت­‌های دهان از طریق راه‌های زیر به خودتان کمک کنید:

• پرهیز از خوردنی­‌هایی که باعث تحریک دهان شما می­‌شود، این خوردنی­‌ها شامل میوه‌های اسیدی مانند آناناس، گریپ فروت، پرتقال و لیمو است.
• از خوردن غذاهایی حاوی ادویه­‌های تند، آجیل، چیپس یا هر چیز سرخ کردنی پرهیز نمایید.
• می‌­توانید غلات سبوس‌دار، میوه‌­ها و سبزیجات قلیایی غیر اسیدی را به عنوان فرآورده‌های طبیعی برای آفت دهان برای وعده‌­های غذایی خود انتخاب کنید.
• مطابق با توصیه­‌های متخصصین تغذیه، یک رژیم غذایی سالم و متعادل داشته باشید و روزانه یک مولتی ویتامین مصرف کنید.
• در حالی که در حال جویدن غذای خود هستید، سعی کنید از صحبت کردن خودداری نمایید تا گزش­‌های تصادفی دهان را کاهش دهید.
• استفاده از موادی مانند عسل، روغن و یا شیر نارگیل، دوغ، پنیر و دیگر لبنیات به جلوگیری از بروز آفت دهانی کمک می­‌کند.

استفاده از جوش شیرین، شیر و روغن نارگیل در التیام آفت دهان

روش­‌های بهداشتی و روانی برای پیشگیری از آفت دهانی کدامند؟

دیده شده که بسیاری از بیماران، در هنگام تنش­‌های ناگهانی دچار آفت دهان می‌­گردند. به این منظور لازم است روش‌­های کاهش استرس را بیاموزید و روحیه خود را در مقابل بروز تنش­‌های ناگهانی تقویت کنید.
حفظ بهداشت دهان و دندان با استفاده از نخ دندان و مسواک زدن روزانه بعد از غذا و در کنار آن استفاده از فرآورده‌های طبیعی برای آفت دهان نیز می‌تواند به شما کمک کند.
خواب کافی داشته باشید و استراحت کنید. این امر نه تنها از زخم­‌های دهانی جلوگیری می­‌کند، بلکه از بروز بیماری‌­های دیگری نیز پیشگیری خواهد کرد.
برخی از افراد مسواک­‌های نرم، همچنین دهانشویه‌هایی که حاوی سدیم لوریل سولفات هستند و یا دهانشویه طبیعی، را استفاده می‌­کنند، که اینها نیز کمک کننده هستند.
دندانپزشک شما می‌­تواند برای پوشاندن میله­‌های ارتودنسی دهان و دندان که دارای لبه­‌های تیز هستند، روکش مومی به شما بدهد که از خراش ناحیه دهان جلوگیری شود.

سخن پایانی

آفت دهان یکی از جراحت­‌های شایع دهانی است که در بسیاری موارد، امکان خوردن و آشامیدن را دردناک می‌کند. دلیل اصلی ایجاد آفت دهان مشخص نیست ولی ضعف سیستم ایمنی بدن یکی از مهمترین علل بروز آن است. برخی از گیاهان دارویی به عنوان فرآورده‌های طبیعی برای آفت دهان، در کنار مراقبت­‌های بهداشتی، نقش مهمی در التیام جراحت‌های مختلف دهانی دارند.