کاسنی (Chicory) و خواص آن برای کبد
فهرست مطالب
کاسنی (Chicory) و خواص آن برای کبد
گیاه کاسنی با نام علمی (Cichorium intybus) در کتب طب سنتی با نام‌های اندیو، کاسیا، کاسنی تلخ، کاسنی وحشی و کاسنی صحرایی نیز شناخته میشود. متعلق به خانواده گل ستاره‌ای‌ها است و در بیشتر نواحی ایران به طور خودرو می‌روید. این گیاه علفی و پایا به ارتفاع ۳۰ تا ۱۲۰ سانتیمتر است، ساقه راست، بدون کرک یا موهای تقریبا زبر و منشعب دارد و برگ‌های آن سرنیزه‌ای شکل، دارای بریدگی‌ها یا دندانه‌های عمیق شانه‌ای است. میوه کاسنی از نوع فندقی و به رنگ قهوه‌ای روشن است. گل‌های گیاه به رنگ آبی روشن و به ندرت سفید و صورتی هستند که در فاصله ماه‌های تیر تا اواخر شهریور به تعداد فراوان بر روی گیاه ظاهر می‌شوند.
ریشه کاسنی قطور و محکم است که قطر آن به یک سانتیمتر و طولش تا یک متر می‌رسد. رنگ بیرونی ریشه قهوه‌ای ولی داخل آن سفید است و شیرابه‌‌ای به رنگ سفید دارد. کاسنی در دو نوع صحرایی یا وحشی و کاسنی کشت شده توسط کشاورزان، وجود دارد که نوع وحشی آن در اوایل بهار در کنار جویبار یا در میان سبزه‌زار می‌روید. منشا اصلی این گیاه اروپای مرکزی، مناطق غربی و مرکزی آسیا و شمال آفریقا است و پراکندگی وسیعی در نواحی مختلف ایران به خصوص شهرستان اقلید، آذربایجان و مناطق کوهستانی خراسان دارد.
اندام دارویی کاسنی
قسمت مورد استفاده دارویی کاسنی ریشه و گل آن است و بهترين ريشه برای مصرف، ريشه گياه يک ساله است، زيرا ريشه در سال‌های بعد ضخيم و چوبی میشود. بهترین زمان برای جمع آوری گل‌ها به منظور مصارف دارویی، اواخر شهریور است.
خواص کاسنی (طبیعت و خواص درمانی)
کاسنی دارای طبع سرد و تر است. این گیاه حاوی فیبر فراوان و ترکیبی به نام اینولین (نوعی پری‌بیوتیک قوی) است و می‌تواند به عملکرد بهتر دستگاه گوارش به ویژه روده‌ها کمک کند و با افزایش مدفوع و دفع مواد سمی بدن به شکل طبیعی، عمل سم‌زدایی را انجام دهد. اين اثر در سال ۲۰۰۰ ميلادی توسط آژانس ايمنی بهداشت مواد غذايی كشـور فرانسـه (AFSSA) بـه تاييـد رسيده است. قرص شیکوریدین، اطریفل، آنتوم و جنرال تونيک چهار داروی موجود حاوی عصاره گیاه کاسنی هستند که به این منظور تولید می‌شوند. همچنین مطالعات اخير بر روی این گیاه، اثرات كاهش چربی خون و ضد مسموميت كبدی آن را تایید کرده است. برخی از مهمترین کاربردهای درمانی آن به شرح زیر است:
بهبود مشکلات گوارشی
رفع اختلالات گوارشی مختلف مانند یبوست، سوء هاضمه، نفخ شکم، ریفلاکس و سوزش معده از مهمترین خواص کاسنی است. همانطور که گفته شد، این گیاه حاوی ماده اینولین و مقادیر فراوانی فیبر است. اینولین نوعی پری‌بیوتیک قوی است. پری‌بيوتيک‌ها ترکيبات غذايی غير قابل هضمی می‌باشند که هدف گروه‌های خاص در ميکروفلور موجود در روده بزرگ انسان هستند و می‌توانند ترکيب ميکروفلور مدفوع را به يک ساختار زيستی سالم‌تر تبدیل کنند و کاسنی یکی از مهمترین منابع تامین این ماده است.
کمک به کاهش وزن
یکی از مهمترین عوامل چاقی، یبوست است؛ کاسنی به دلیل دارا بودن فیبر گیاهی فراوان در پیشگیری و درمان یبوست موثر است و در نتیجه از چاقی پیشگیری میکند. علاوه بر این خاصیت چربی‌سوزی داشته و به کاهش چربی‌های دور شکم کمک میکنند. فروکتوز و اینولین موجود در این گیاه، منجر به کاهش هورمون گرلین و به دنبال آن کنترل پرخوری و احساس سیری میشود.
تسکین درد مفاصل و کمک به درمان آرتروز
کاسنی دارای خاصیت ضد التهاب است و در تسکین و کاهش درد آرتروز، دردها و آسیب‌های استخوان و مفاصل تاثیر زیادی دارد. کاسنی به جذب کلسیم در بدن نیز کمک میکند و در پیشگیری از پوکی استخوان نیز موثر است. نتایج مطالعه‌ای در سال ۲۰۱۰ نشان داد، ۷۰ درصد از افراد مورد مطالعه مبتلا به آرتروز که تحت درمان با کاسنی قرار گرفتند، به میزان قابل توجهی درد ناشی از شرایط استئوآرتریت (نوعی بیماری مزمن که در آن غضروف مفصلی دچار آسیب و درد میشود) در آنها کاهش داشت.
درمان کبد چرب و نارسـائی‌های کبدی
مطالعات اخیر بر روی خواص ماده اینولین موجود در گیاه کاسنی، اثرات کاهش چربی خون و ضد مسمومیت کبدی آن را تایید و این گیاه را درمانی موثر برای کبد چرب معرفی کرد. نتایج یک بررسی بر روی بیماران غیر الکلی مبتلا به کبد چرب نشان داد این گیاه می‌تواند سبب کاهش آنزیم‌های کبدی از جمله آلانین آمینو ترانسفراز (ALT) و درمان کبد چرب غیر الکلی شود. همچنین اثرات محافظت کننده کبدی دو ترکیب فنلی اسکولتین و گوایانولیدی سیکوتیبیوزید موجود در آن ثابت شده است.
درمان جوش و افزایش شفافیت پوست
کاسنی سرشار از ویتامین C است و مصرف آن حفظ جوانی و شادابی پوست را در پی دارد. فرآورده‌های کاسنی با دفع صفرا از بدن و بهبود عملکرد کبد، زمینه را برای تنظیم هورمون‌ها و نابودی جوش‌های ناشی از آن فراهم میکنند. علاوه بر این ریشه گیاه کاسنی دارای بتاکاروتن است که در تولید کلاژن مفید می‌باشد و سبب چاقی صورت، جوانسازی پوست و رفع چین و چروک میشود.
کاهش اضطراب و کمک به خواب راحت
گیاه کاسنی خاصیت آرامبخش دارد و مصرف آن در کاهش اضطراب و استرس موثر است و به داشتن خواب راحت کمک میکند.
پیشگیری از زردی کودکان
یکی دیگر از خواص کاسنی، پیشگیری از زردی نوزادان در طول دوران بارداری و کمک به درمان یرقان است. عصاره آن می‌تواند به طور معنی داری باعث کاهش بيلی‌روبين شود. این گیاه طبع سردی دارد و در از بین بردن حرارت و التهاب بدن، رفع احساس رخوت و سستی، رنگ پریدگی و زردی چهره موثر است و با تأثیر بر روی کبد باعث دفع صفرا در بدن میشود و زردی را می‌زداید.
پیشگیری از بیماری‌های قلبی
پیشگیری و کمک به درمان تصلب شرائین (آترواسکلروز) و کاهش چربی خون (کلسترول و تری گلیسیرید) از خواص کاسنی است. کاسنی دارای اثرات کاهنده چربی خون به دلیل وجود سزکوئی ترپن (لاکتونس)، سینامیک اسید، فلاونوئیدها است که باعث تحریک کبد در ساخت اسیدهای صفراوی و ترشح آن و همچنین کاهش در جذب کلسترول می‌شوند.
کمک به درمان و پیشگیری از سرطان
ترکیبات آنتی اکسیدان موجود در این گیاه در درمان و پیشگیری از سرطان موثر هستند. اجازه رشد تومورها را نمی‌دهند و اثرات مثبتی در جلوگیری از انواع مختلف سرطان از جمله سرطان پستان و سرطان روده دارند.
خواص کاسنی برای مردان
کاسنی برای تقویت اسپرم، افزایش تحرک اسپرم و بهبود شمار اسپرم بسیار مفید است. کاسنی در درمان ناباروری مردان نیز موثر است.
خواص عرق کاسنی برای زنان
عرق کاسنی موجب تحریک قاعدگی در بانوان می شود لذا در هنگام بارداری نباید از کاسنی استفاده کنند.
عوارض جانبی کاسنی
- مصرف کاسنی برای بیماران کلیوی و کسانی که سنگ کلیه دارند، مضر است.
- استفاده طولانی مدت از محصولات گیاهی کاسنی، به دلیل دارا بودن مقادیر بالای ویتامین آ، می‌تواند منجر به تخریب عروق شبکیه چشم شود.
- مصرف طولانی مدت فرآورده‌های این گیاه موجب افت فشار خون و افزایش ترشحات صفرا می‌گردد.
- حساسیت پوستی و درماتیت از عوارض جانبی مصرف این گیاه در برخی از افراد است.
- استفاده از گیاه کاسنی به دلیل خاصیت قاعده‌آوری و انقباض عضلات رحمی در دوران بارداری ممنوع است و با خطر سقط جنین همراه خواهد بود.
- استفاده بیش از حد کاسنی باعث تشدید اختلالات کیسه صفرا شود، بنابراین مصرف آن برای افراد مبتلا به سنگ کیسه صفرا ممنوع است.
- کاسنی موجب تشدید تشنج در افراد دچار صرع میشود و تحریک کننـده تشـنج‌هـا اسـت.
- به دلیل اثرات احتمالی این گیاه بر روی قلب ممکن است با داروهای موثر بر ضربان قلب، ریتم قلب یا فشار خون تداخل داشته باشد.
مراجع:
دائره المعارف گیاهان دارویی
فارماکوپه گیاهی ایران
