آشنایی با انواع مواد غذایی موجود در ترکیب شیر خشک
شیر خشک، غذای اصلی بسیاری از نوزادان در دوسال اول زندگی به شمار می‌رود. این دو سال مهم‌ترین دوره رشد و نمو فیزیولوژیک در نوزادان است. اگرچه شیر مادر مفیدترین و سالم‌ترین روش تغذیه نوزاد است. مصرف شیر خشک نیز در برخی از نوزادان به تامین میزان کافی مواد مغذی کمک می‌کند. امروزه تغییرات بسیاری در فرمول و ترکیب شیر خشک‌ها صورت گرفته است. انواع شیر خشک نوزادان با ترکیبات مغذی گوناگون از قیبل، ویتامین D، آهن، اسیدهای چرب ضروری و … غنی‌سازی شده‌اند. بنابراین مصرف این محصولات، نقش مهمی در روند رشد نوزاد دارد.
انواع ویتامین و مواد معدنی موجود در ترکیب شیر خشک
کلسیم
حدود دو سوم از کلسیم موجود در شیر مادر، در بدن نوزاد جذب می‌گردد. مقدار جذب کلسیم در شیر خشک کمتر از شیر مادر است. بنابراین میزان کلسیم موجود در شیر خشک با توجه به میزان جذب، بالاتر از نیاز نوزادان است. به طوری که تا ۶ ماهگی ۲۰۰ میلی‌گرم و پس از آن معمولا ۲۵۰-۲۶۰ میلی گرم کلسیم در سهم‌های مصرفی روزانه وجود دارد.
آهن
نوزادان ۴-۶ ماهه‌ای که صرفا با شیر مادر تغذیه می‌شوند، برای جلوگیری از کمبود آهن باید مکمل آهن مصرف کنند. چراکه میزان آهن در شیر مادر با وجود قابلیت جذب بالا، پاسخگوی نیاز نوزاد نیست. بین ۴ تا ۲۴ ماهگی، به دلیل رشد سریع، میزان نیاز به آهن به ازای کیلوگرم وزن بدن بیشتر از هر دوره‌ای از زندگی می‌باشد. بین کم خونی ناشی از فقر آهن در نوزاد و مشکلات ادراکی رابطه مستقیم وجود دارد. بنابراین مصرف شیرخشک غنی از آهن در کنار قطره آهن استاندارد، منجر به جلوگیری از کمبود آهن در نوزادان می‌شود.
روی
نیاز به روی از بدو تولد تا دو سالگی به سرعت بالا می‌رود. روی از طریق شیر مادر بهتر از شیر خشک جذب می‌شود. بنابراین وجود مقادیر بالاتر از روی مورد نیاز نوزاد (۰٫۳-۰٫۵ mg/kg) در هر ۱۰۰ کیلو کالری شیر خشک، برای اطمینان از کفایت روی، ضروری است. نوزادانی که کمبود روی دارند، دچار توقف رشد می‌شوند.
ویتامین D
میزان ویتامین D در شیر مادران مبتلا به کمبود ویتامین D، دارای پوست تیره، ساکن در ارتفاعات و مبتلا به اضافه وزن و چاقی، کم است. بنابراین مصرف شیر خشک غنی با ویتامین D یا مکمل‌های حاوی ویتامین D برای تامین نیاز نوزاد این مادران ضرورت دارد. مصرف شیر خشک حاوی ویتامین D در پیشگیری از راشیتیسم نقش موثری دارد. علاوه بر این در نوزادان نارس جهت اطمینان از تامین مقادیر کافی ویتامین D از شیر خشک غنی شده با این ویتامین استفاده می‌شود.
ویتامین K
نیاز به ویتامین K در نوزادان از اهمیت ویژه ای برخوردار است. کمبود این ویتامین منجر به خونریزی‌های شدید در نوزاد می‌شود. احتمال وقوع این شرایط در نوزادانی که شیر مادر مصرف می‌کنند، بیشتر است. چراکه شیر مادر مقادیر بسیار کمی ویتامین K دارد. این درحالی است که شیر خشک تهیه شده از شیر گاو، ۲۰ برابر شیر مادر ویتامین K تامین می‌کند. بنابراین مصرف مکمل ویتامین K در نوزادانی که با شیر خشک تغذیه می‌شوند، ضرورتی ندارد.
ویتامین B12
شیر مادران گیاهخوار تهی از ویتامین B12 است. بنابراین مصرف این شیر به سرعت منجر به بروز کمبود ویتامین B12 در نوزاد می‌شود. نوزادان مبتلا به کمبود ویتامین B12 دچار ضعف، بی حالی، عقب‌ماندگی رشدی، اسهال، استفراغ و در موارد شدید آنمی کشنده می‌شوند. بنابراین مصرف شیر خشک که حاوی مقادیر قابل قبولی ویتامین B12 است، در نوزاد مادران گیاهخوار ضروری به نظر می‌رسد.
تغذبه کودک با شیر خشک
تامین نیازهای تغذیه نوزادان با شیر خشک
میزان مصرف شیر خشک برای تامین نیاز نوزادان تحت تاثیر میزان رشد، نیازهای متابولیک، سن نوزاد و میزان فعالیت فیزیکی آن متغیر است. مهم‌ترین نیازهای تغذیه‌ای نوزاد که با مصرف شیر خشک مرتفع می‌شوند، شامل موارد زیر هستند:
انرژی
نیاز به انرژی در نوزاد کامل با مصرف میزان استاندارد از شیر خشک حاوی ۲۰ کیلوکالری انرژی در هر انس تامین می‌شود. یکی از روشهای تعیین کفایت تغذیه‌ای شیر خشک نوزاد، اندازه‌گیری دقیق افزایش وزن، قد، دور سر و مقایسه آن با منحنی استاندارد است.
اگر روند افزایش وزن و قد نوزاد کمتر از حالت طبیعی باشد، باید از نظر کفایت دریافت مواد مغذی بررسی شود. در برخی از نوزادان با وجود دریافت شیر مادر، کاهش و یا توقف رشدی رخ می‌دهد. در این موارد مصرف شیر خشک به صورت تغذیه مکمل برای نوزاد به بهبود رشد و بازگشت نوزاد به کانال رشدی مناسب سن وی کمک می‌نماید. از طرفی در صورت مشاهده اضافه وزن در نوزاد، لازم است مقدار و غلظت شیر خشک مصرفی او کنترل شود. چرا که نوزادانی که در بالاترین حد نمودار رشد قرار دارند، بیشتر در معرض چاقی در دوران بزرگسالی هستند.
پروتئین
نیاز به پروتئین در دوران سریع شد نوزادان به ازای هر کیلو گرم وزن بدن، بیشتر از بزرگسالان است. شیر خشک قسمت اعظم پروتئین‌های مورد نیاز نوزاد را تامین می‌کند. محتوای پروتئینی شیر خشک مصرفی در ۶ ماه اول زندگی با مراحل بعدی متفاوت است. با افزایش سن نوزاد، میزان نیاز او به پروتئین افزایش می‌یابد. تقریبا ۱۰۰ درصد پروتئین موجود در شیر خشک مورد استفاده بدن نوزاد قرار می‌گیرد. بنابراین، درصورت استفاده از شیر خشک با غلظت پایین‌تر در مواقعی مانند، اسهال و یا بیماری‌های روده، باید به عدم کفایت دریافت پروتئین توجه داشت.
اسیدهای چرب
توصیه فعلی درباره مصرف اسیدهای چرب در کودکان زیر ۱ سال روزانه ۳۰ گرم است. این مقدار به طور معمول در تمامی شیر خشک‌ها وجود دارد. شیر مادر حاوی مقادیر قابل توجهی اسیدهای چرب ضروری از قبیل لینولئیک اسید و لینولنیک اسید است. بسیاری از شیر خشک‌ها نیز با این دو اسید چربی غنی می‌شوند. مصرف این شیر خشک‌ها نیاز بدن نوزاد به اسید چرب ضروری را تامین می‌کند. DHA و اسید آراشیدونیک به ترتیب مهم‌ترین اسیدهای چرب ضروری بافت عصبی در نوزاد به شمار می‌روند. غنی‌سازی شیر خشک با این دو اسید جرب، رشد و سلامت پوست، دقت بینایی و حرکات ارادی در نوزاد را تا حد زیادی بهبود می‌بخشد.
کربوهیدرات
در نوزادان ۳۰-۶۰ درصد انرژی مورد نیاز از کربوهیدرات تامین می‌شود. حدود ۴۰-۵۰ درصد از ترکیب شیر خشک را لاکتوز تشکیل می‌دهد. از آنجا که قابلیت تغلیظ کلیوی در نوزادان کمتر از افراد بزرگسال است، تامین آب کافی اهمیت فراوانی دارد. چرا که به طور معمول مصرف شیر خشک حاوی لاکتوز، دفع را افزایش می‌دهد. تغییر غلظت شیر خشک به شرایط بدنی نوزاد و نوع کربوهیدرات تشکیل دهنده آن بستگی دارد. به طور معمول مصرف شیر خشک‌های بسیار غلیظ و یا رقسق به جز در مواردی مانند کمبود انرژی و یا اسهال و سایر بیماری‌ها، توصیه نمی‌شود.
ویتامین و مواد معدنی موجود در ترکیب شیر خشک
مصرف شیر خشک در چه نوزادانی توصیه می‌شود؟
نوزادان در صورت عدم تغذیه با شیر مادر باید با شیر خشک تغذیه شوند. بسیاری از مادران نیز از ترکیبی از شیر مادران و شیر خشک برای تغذیه نوزاد خود بهره می‌گیرند. شیر خشک برای نوزادان ۰-۶ ماهه و ۶ تا ۲۴ ماهه با فرمول‌های متفاوتی تهیه می‌شود. در نوزادان کاملی که به دلیل عدم کفایت شیر مادر قادر به مصرف آن نیستند، مصرف شیر خشک تهیه شده از شیر بدون چربی به صورت مکمل با شیر مادر توصیه می‌شود. این شیر خشک‌ها حاوی روغن‌های گیاهی، ویتامین و مواد معدنی مشابه با ترکیبات شیر مادر هستند.
علاوه بر نوزادان مستعد کم خونی، بهتر است تمامی نوزادان مصرف کننده شیر خشک از شیر خشک غنی شده با آهن استفاده کنند. مصرف شیر خشک غنی شده با آهن در کاهش شیوع کم خونی در نوزادان نقش موثری دارد. برخلاف باور برخی از افراد مصرف این شیر خشک‌ها منجر به بروز یبوست، مدفوع آبکی و کولیک در نوزادان نمی‌شود. شیر خشک تهیه شده بر اساس سویا، برای نوزادان مبتلا به عدم تحمل به پروتئین شیر تهیه شده است. عدم تحمل به لاکتوز ممکن است، در اثر کمبود لاکتاز و یا گالاکتوزمی ارثی بروز کند. روند رشد و تکامل در این نوزادان، مشابه سایرین است. اما مصرف این شیر خشک در نوزادان نارس، به دلیل افزایش ریسک پوکی استخوان، توصیه نمی‌شود.
درصورت عدم تحمل به سویا، برای تغذیه نوزاد می‌تواند از شیر خشک حاوی کازئین هیدرولیز شده استفاده کرد. در این شیر خشک‌ها پروتئین‌ها در محیط آزمایشگاه هیدرولیز شده‌اند، بنابراین هضم و جذب بسیار آسانی دارند. حتی در صورت عدم تحمل این نوع شیر خشک نیز، می‌توان با مشورت پزشک از شیر خشک‌های فاقد اسید آمینه برای نوزاد استفاده نمود. شیر خشک‌های ویژه برای نوزادان مبتلا سوء جذب و یا اختلالات متابولیک که قادر به مصرف شیر مادر نیستند، نیز وجود دارد.
بیشتر بدانید: چگونه تغذیه نوزاد را با مکمل‌های شیر خشک نوزادان، کامل کنید؟
ترکیب شیر خشک
نحوه آماده‌سازی شیر خشک
به طور معمول هر پیمانه شیر خشک با دو اونس آب رقیق می‌شود. بهتر است در شرایط عادی شیرخشک با غلظت استاندارد برای نوزاد تهیه شود. اما در برخی موارد مانند هیپوناترمی و یا کمبود انرژی و پروتئین، می‌توان از شیر خشک با غلظت زیاد استفاده کرد. همچنین در شرایط اسهال و یا بیماری‌های روده‌ای، به توصیه پزشک می‌توان شیر خشک را رقیق‌تر نمود. با این حال هر مقدار از شیر خشک که بعد از آماده‌سازی مصرف نشد، باید دور ریخته شود. برای رقیق کردن شیر خشک از آب گرم با دمای متوسط استفاده کنید و از حرارت دادن آن در ماکروویو بپرهیزید.
سخن پایانی
ما در داروخانه آنلاین نسخه اول، ضمن ارائه اطلاعات کافی درباره انواع شیر خشک های مناسب برای نوزادان در سنین مختلف، به شما کمک می‌کنیم تا با آگاهی بیشتری شیر خشک مناسب نوزاد خود را خریداری نمایید.
